Een kleurrijk gebeuren

Veel oranje en een vleugje rood-wit-blauw.... Vanaf 2 oktober 2023

Aangezien wij betrokken zijn bij lesgeven in Cambodja, ga ik dit reisverslag starten met een beetje achtergrondinformatie m.b.t. het onderwijs in Cambodja.

De druk op de Cambodjaanse regering om goed onderwijs te organiseren is groot. Nog altijd lijdt het land onder de gevolgen van de Rode Khmer-jaren (1975-1979). Er kwamen meer dan 2 miljoen mensen om als gevolg van de collectieve deportatie van stedelingen naar het platteland, door executies, honger en ziekte.

De Rode Khmer voerde een schrikbewind waarin hoogopgeleiden, vrouwen en kinderen niet werden gespaard. Dit om te voorkomen dat zij later als getuigen zouden kunnen dienen tegen het gevoerde bewind. Gevolg van de uitroeiing is een totaal gebrek aan een onderwijstraditie. Hoogopgeleiden zijn verdwenen en ook kunstenaars en leraren zijn vermoord tijdens de jaren van Pol Pot. Het kost nog altijd moeite om dit opleidingsgat te vullen. Ongeveer 65% van de bevolking is analfabeet, (van wie 78% procent vrouw).

Er zijn nog zeker drieduizend dorpen zonder school. Kinderen volgen hier soms een vorm van onderwijs op een geïmproviseerde plek. Daar waar de overheid wel onderwijs heeft ingericht, zijn er weinig of geen onderwijsmiddelen en materialen beschikbaar. Ook zijn de gebouwen te klein om alle kinderen op te vangen.

Slechts 2 op de 5 Cambodjanen boven de vijfentwintig jaar heeft een voltooide schoolopleiding. Heel veel kinderen gaan hoe dan ook niet naar school. Ouders zien er het nut niet van in en hebben hun kinderen nodig om te werken. Het aantal particuliere en internationale scholen groeit. Dit draagt niet bij aan goed algemeen beschikbaar onderwijs voor alle kinderen, doordat goede leerkrachten de public schools verlaten en het lesgeven op een private school verkiezen boven een public school. (Meer salaris op een private school).

De overheid heeft beperkt budget voor onderwijs. Efficiënt besteden is daarom erg belangrijk.

De prioriteit ligt vooral bij het naar school gaan van kinderen. Er zijn verschillende organisaties die helpen bij het verbeteren van het onderwijs in Cambodja. De verschillen tussen de scholen zijn groot. Eén van de redenen dat het onderwijs in Cambodja ondermaats is, is het gebrek aan goed onderwijsmateriaal. Daarnaast is de educatie zeer basaal en vooral gericht op lezen en rekenen.

Ook is er een capaciteitsprobleem. De klassen zitten overvol; dertig tot vijftig leerlingen in een lokaal is heel normaal. Er is niet alleen een gebrek aan docenten, maar men kampt ook met corruptie.

Zoals vaker gemeld zijn de mensen in Cambodja zeer vriendelijk. Ook de kinderen zijn enthousiast. Zij komen op je afrennen en vragen in het Engels hoe het met je gaat, wie je bent, waar je vandaan komt en hoe oud je bent. Je zou dan de indruk kunnen krijgen dat het wel goed zit met de kennis van de Engelse taal. Echter: Als je een gesprekje probeert te voeren dat verder gaat dan de standaardzinnen die ze hebben geleerd, blijkt direct dat ze een stuk minder bedreven zijn in het Engels dan op het eerste oog leek, maar goed……dit laatste geldt eigenlijk in alle ontwikkelingslanden.

Leerlingen in Cambodja dragen blauw-witte kleding. Alle leerlingen dragen een witte blouse, de jongens combineren die met een blauwe broek en de meisjes met een blauwe rok. Dit is echter lang niet op alle scholen een uniform. Er zijn dus verschillen zichtbaar, maar wel altijd binnen een blauw-wit kader.

Cambodja is een land met veel mogelijkheden en tegelijkertijd als ontwikkelingsland heel kwetsbaar. De relatie tussen Vietnam en Cambodja is ingewikkeld. Verkiezingen hebben tot nu toe niet voor verandering in deze situatie gezorgd. Ondanks dat er formeel sprake is van een democratie heeft de staatsinrichting soms veel weg van een dictatuur.

Naast Vietnam is China een andere grootmacht binnen Cambodja. China investeert veel in gebouwen. Dit gebeurt in samenspraak met de regering en levert op de korte termijn werkgelegenheid op. De grote vraag is alleen voor wie al deze gebouwen worden gebouwd.

Het onderwijs in Cambodja heeft nog een flinke inhaalslag te maken. Het zou mooi zijn als meer kinderen gebruik kunnen gaan maken van onderwijs en als ouders overtuigd raken dat educatie en ontwikkeling niet alleen hun kinderen maar het hele land verder helpen.

2 oktober: Het lijkt wel of ons appartementencomplex Nine East - na de brandervaring in de nacht van 10 op 11 september - alles blijft controleren. Zo werden vandaag de rookmelders in de appartementen ontmanteld, doorgemeten, schoongemaakt en weer teruggeplaatst, maar tevens werd wederom het brandalarm getest op onze tweede verdieping.

De les van 2 oktober was heel divers. Allereerst kregen de cursisten een tekst voor hun neus over: The image that cost a fortune. Daarna stonden de volgende onderwerpen op de rol: Would you want to change your name? Would you want to change where and when you were born? Do you think it’s fair that children usually take their father’s family name? What are your hobbies? Have these changed from time to time during your life? Everyone has a non time. What is your non time? In the morning, in the afternoon or in the evening? En tenslotte werd er geluisterd en gekeken naar de video: 10 things the Dutch do better than the Americans.

De oplossing zorgde voor verbaasde blikken…..1. Making canals cool. 2. Hight. 3. Remember birthdays. 4. Free time. 5. Tulips. 6. Speed skating. 7. Childcare assistance. 8. Wooden shoes. 9. Bicycling. 10. Happiness. Grappig detail: Op het moment dat wij vertelden dat veel Nederlanders een verjaardagskalender op het toilet hebben hangen, moesten wij terugdenken aan een lessituatie in Peru, alwaar dit ook ter sprake kwam. Destijds merkte een humoristische Peruaanse student op dat in geval er geen toiletpapier voorradig zou zijn, je dus altijd nog de kalender kon gebruiken….hahaha! Echter: In Cambodja werd dit grapje niet begrepen, omdat men hier geen toiletpapier gebruikt (doch slechts water). Ja, ja, cultuurverschillen…..

Onze cursiste Sou Mayily kan onze lessen niet meer bijwonen, omdat zij de baan heeft gekregen waarop zij had gesolliciteerd, namelijk: Compliance officer bij een financiële instelling. Wij hadden haar nog handvaten aangereikt voor dit job interview. Fijn voor haar dat het gelukt is.

Er waren weinig cursisten aanwezig. Dit had te maken met de viering van het Pchum Ben Festival, ook wel genoemd ‘Ancestor’s Day’ of ‘The Festival of the Dead’. Het is een religieus festival dat 15 dagen duurt. Het wordt ieder jaar opnieuw gehouden tijdens de 10^e maand van de Khmer kalender. In deze periode worden de overledenen herdacht.

4 oktober: Een heel bijzonder samenzijn vond plaats tussen 18.00-en 21.00 uur in het Sun[e-38]Moon Urban hotel in Phnom Penh. Wat was het geval? Er was een Meet[e-38]Greet georganiseerd voor de Nederlandse gemeenschap in Phnom Penh, waarbij je de gelegenheid kreeg om de Nederlandse ambassadeur persoonlijk te ontmoeten. Deze Remco van Wijngaarden is zowel ambassadeur van Thailand, als ook van Laos en Cambodja en nu was hij dus in Cambodja. Zijn standplaats is in Bangkok/Thailand. Welnu, er waren meer dan 70 Nederlanders aanwezig. Behoorlijk veel. Onze gedachten gingen terug naar 2014 en wel naar Takoradi/Ghana, waar we destijds een Meet[e-38]Greet hadden bijgewoond met de Nederlandse ambassadeur van Ghana. Toen waren er slechts zo’n twintigtal mensen aanwezig geweest. Het samenzijn speelde zich af op de rooftop en was erg sfeervol. Het plaatje werd compleet gemaakt door de heerlijke hapjes en drankjes. De ambassadeur zelf echter vonden wij - excusez le mot - hautain (en aan arrogantie hebben wij een broertje dood, maar goed….). Hij stelde zijn personeel voor: Een Cambodjaan die op de Nederlandse ambassade in Bangkok werkt; een Nederlandse vrouwelijke honorair consul die zetelt in Siem Reap (Cambodja) en een Nederlandse mannelijke honorair consul die zetelt in Bangkok (Thailand).

Dit zogenaamde Consulair Loket vond op een andere locatie plaats, maar Nederlanders kregen in ieder geval de gelegenheid om bijvoorbeeld een paspoort aan te vragen, een levensbewijs te laten ondertekenen of een DigiD activatiecode te ontvangen. Goede service dus, doch voor ons niet relevant. Wij hadden slechts gekozen voor de Meet[e-38]Greet.

Het was wel heel speciaal om andere Nederlanders te ontmoeten en naar hun ervaringen te luisteren. Het was prettig om met mensen te praten die ook al jaren in het buitenland woonden en werkten. Het gevoel dat je op dezelfde golflengte zit was fijn. Met een enkel woord begrepen we elkaar. Opvallend was dat werkelijk niemand Nederland miste. Uiteraard kun je niet met iedereen praten, maar sommige gesprekken bleven ons bij. Enkele voorbeelden: Een docent, getrouwd met een Cambodjaanse, die een school had gebouwd; Iemand met een business administration achtergrond die een ziekenhuis aan het bouwen was, samen met zijn Cambodjaanse vrouw die arts is; Iemand die in 182 landen was geweest en over een tijdje naar Noord-Korea vertrok, maar ook 5 jaar in Ghana had gewoond; De honorair consul (afkomstig uit Breda), die met een Filippijnse vrouw was getrouwd, drie kinderen had en iedere 5 jaar werd overgeplaatst en dit nog steeds geweldig vond, hij had o.a. ook in Rabat/Marokko gewerkt; Iemand die een Bed[e-38]Breakfast runt in Phnom Penh en aldaar een soort Holland House organiseert voor de Nederlanders (bijeenkomsten met bitterballen, stroopwafels, oliebollen e.d.). Nou, daar zal men ons niet zien….hahaha! Ook waren er enkele kinderen aanwezig. Toen men hoorde dat wij al 20 jaar wereldwijde vrijwilligers zijn (waarvan 7 jaar in Ghana) toonde men zich erg betrokken. Volgens sommigen zouden wij alleen nog maar kunnen aarden in Nederland als wij het als een avontuur zouden zien; anderen leek het een ‘mission impossible’. En ja, vanzelfsprekend vragen wij ons dit ook regelmatig af. We zullen zien! The time will tell! Al met al een samenkomst om niet snel te vergeten!

Als wij één, twee dagen later aan de dames van de receptie (Bopha en Pisa) vertellen dat wij een samenzijn hebben gehad met de Nederlandse ambassadeur en met Nederlanders in Phnom Penh, werd al snel duidelijk dat zij het niet begrepen (hun Engels is niet om over naar huis te schrijven). De reactie van Bopha was namelijk: ‘So you met all your Dutch friends?’ Nee beste Bopha, de Nederlanders die wij hadden ontmoet, kenden wij helemaal niet……Ach laat maar…..zij blijven vriendelijk lachen en kunnen alleen maar uitvoeren wat wordt opgedragen.

Wij leren steeds meer over de Cambodjaanse cultuur en het boeddhisme. Zo stuitten we op 5 oktober op het woord Sádhu (Sadhoe). In de Pali-taal van het theravada boeddhisme betekent het woord: Het is goed, ik ben er blij mee…..

Onze Engelse conversatieclub van 5 oktober kon niet plaatsvinden in ons eigen klaslokaal. Aldaar werd les gegeven door iemand anders. Ook andere lokalen bleken bezet te zijn. Vanwege bouwwerkzaamheden ligt de hele campus op de schop. Waar moesten die 2 Nederlanders nu ondergebracht worden? Uiteindelijk konden wij onze intrek nemen in de zogenaamde ‘meeting hall’, de prachtige zaal waar wij op 28 augustus j.l. tijdens een feestelijke bijeenkomst werden bedankt voor de eerste periode Engelse conversatie en waar de nieuwe groep werd geïntroduceerd, maar goed….de les van 5 oktober…..

Bij aanvang kwam zelfs de rector even binnen en verontschuldigde zich voor het feit dat wij geen gebruik hadden kunnen maken van ons eigen klaslokaal. Voor ons geen enkel punt. Aangezien in de laatste les enkele cursisten afwezig waren geweest, werd allereerst die les een beetje herhaald, om daarna over te gaan naar o.a. onderwerpen in de trant van: What would you like to do in the future? Do you think that the best years are in the future? What is the best memory of your life? How about the worst?

Onze cursist Phorl Chanourbourn (of zoiets dergelijks) voor wie onze Engelse conversatieclub veel te hoog is gegrepen, vond het geweldig dat wij deze les in de mooie ruimte van de rector mochten doorbrengen.

Het is een soort vergaderzaal met microfoons en hij ging dan ook - puur voor de vorm - achter de microfoon zitten. Plotseling nam hij even plaats op de stoel van de rector aan het hoofd van de grote tafel en liet zich fotograferen door zijn mede cursisten. Hij straalde over zijn hele gezicht……hahaha! Waarom deze gast op de universiteit kan blijven is ons een raadsel. Hij blijft voor alles zakken. Misschien is het uit sociaal oogpunt? Misschien weet niemand waar deze man ondergebracht kan of moet worden? Feit is dat we vraagtekens stellen bij zijn verstandelijke vermogens. Onze cursisten lachen er maar een beetje om. Het is absoluut geen uitlachen, doch men aanvaardt het zoals het is….Sádhu….het is goed……

Eén van onze cursisten, zijnde de intelligente Sokchhouk, heeft van de Zweedse overheid een scholarship gekregen om in Cambodja verder te kunnen studeren. Hij had hiervoor een examen moeten afleggen en hij had dus voldaan aan de voorwaarden. Onnodig te melden dat Sokchhouk erg blij was.

Het was een leuke les, maar ik (Dees) werd geplaagd door migraine en dit resulteerde ’s avonds in overgeven.

Met het oog op de viering van Pchum Ben, vroegen wij in een winkel of de zaak geopend zou zijn op vrijdag 13 oktober. Die vraag hadden wij middels de google translator gesteld. Een antwoord bleef uit. Tenslotte werden wij verwezen naar een aankondiging in het Khmer bij de entree, maar uh….lieve mensen, wij kunnen toch geen Khmer lezen….!!!!! Uiteindelijk kwam er iemand die ons in het Engels kon vertellen dat de zaak gesloten zou zijn op 13,14,15 oktober en weer geopend zou worden op 16 oktober…..pffff…..en dan ben je dus gewoon een half uur verder…….

De les van 9 oktober bestond uit drie gedeelten. Allereerst werden positieve en negatieve aspecten van Cambodja (en Nederland) genoemd. Daarna kwam het onderwerp klagen aan bod: How often do you complain? Would you consider this a lot or a little? When you make a complaint, what are your expectations? How often are these expectations met? Please explain.

How do you handle a complaint in your mother tongue? Does it differ from complaints made in English? What is more effective, complaining to someone’s face or writing a letter/an email to complain? Why do you think so? Aan het einde van de les werd door ons gewezen op de 4 kleuren (groen, geel, oranje, rood) die Buitenlandse Zaken hanteert als het gaat om de veiligheid van landen. (Nederland wereldwijd/Wijs op reis).

Al vaker melding gemaakt van het feit dat er een cursist in onze klas zit die er absoluut niet in thuishoort. Niemand heeft ons ooit iets verteld over hoe hij in hemelsnaam in een Engelse conversatieclub kan zitten, tot vandaag 9 oktober. Het blijkt dat hij nog steeds op de boeddhistische highschool zit en wel in grade 7. Op deze middelbare school (tegenover onze universiteit) volgen leerlingen 2 grades per jaar. In totaal zijn er 14 grades, verdeeld over 7 jaar. Om monnik te kunnen worden moet je in ieder geval grade 10 behaald hebben. Onze cursist moet dus nog anderhalf jaar volmaken op de middelbare school. Hoewel hij dus helemaal niet bij ons thuishoort, wordt hij gedoogd (wellicht vanwege sociale redenen).

Even terug in Ghana…..Al was het maar toen we op 10 oktober ’s avonds in de badkamer 2 reuze kevers ontdekten….Afrika formaat dus….

Wederom vanwege Pchum Ben verviel onze les van 12 oktober. Onze studenten vertrokken massaal naar hun hometown om Pchum Ben te vieren met hun familieleden. Volgens de traditie wordt er in deze periode een cake gemaakt van zure rijst, genaamd Num Onsorm. Tijdens nationale festivals geniet de familie van deze cake en dit wordt tevens gebracht naar de oudere mensen in het dorp. De cake bestaat uit verschillende vormen en smaken.

Pchum Ben betekent ‘gathering together to make offerings’. De dagen voor Pchum Ben heten Kann Ben.

De dag van Pchum Ben wordt doorgebracht in het thuisland. Enkele dagen voor Pchum Ben vindt er een ware volksverhuizing plaats. Velen vertrekken vanuit Phnom Penh naar hun geboorteplaats.

Het is een grote familie reünie en voor de Cambodjanen de belangrijkste dag van het jaar. De handel valt stil. Winkels en markten blijven gedurende dagen gesloten.

Het is een typisch Cambodjaans boeddhistisch feest met als hoogtepunt Anchestors Day. Families komen samen en gaan naar de plaatselijke pagode.

Vroeger werd Pchum Ben gevierd over een periode van drie maanden tijdens het regenseizoen. Die periode is ingekort tot 15 dagen. Boeddha zou zich gedurende drie maanden teruggetrokken hebben tijdens het regenseizoen.

Voor de monniken is Pchum Ben een tijd van bezinning en gebed waarbij zij in hun pagode blijven. In de andere tijd van het jaar bedelen monniken ’s morgens voor eten. Dan ziet men overal monniken met de mensen bidden, in ruil voor voedsel.

Pchum Ben zou enkel in Cambodja bestaan, maar ceremonies worden gelinkt aan feesten gehouden in Sri Lanka (‘Ghosts of the Dead’) en het Taiwanees ‘Ghost Festival’.

Bij voorkeur gaan de nabestaanden naar meerdere pagoden, liefst zeven, om zeker te zijn dat de geesten van hun voorouders bereikt worden en tot rust gekomen zijn.

Elke dag tijdens Kann Ben worden de pagoden druk bezocht om te bidden tot Boeddha en te offeren. Iedere ochtend om 4.00 uur wordt rijst, vermengd met sesamzaad, uitgestrooid op de grond rondom de pagoden door monniken en nazaten om de vergeten hongerige geesten te voeden.

Gedacht wordt dat in deze periode de poorten van de hel opengaan en de geesten van de overleden voorouders over de aarde dwalen. De levenden kunnen hun lijden verzachten door in de pagoden voedsel te offeren en te bidden tot Boeddha.

Tijdens het Pchum Ben Festival zijn de pagoden feestelijk versierd met vlaggen.

Bij de ingang van de pagoden verdringen verkopers zich met lotus-en jasmijnbloemen die door het verwelken de vergankelijkheid van de mens weergeven.

Het offeren van wierookstokken en kaarsen is onontbeerlijk want door de walm worden de geesten van voorouders en familieleden naar de offeranden geleid.

Na het uitspreken van een wens worden kleine vogeltjes losgelaten. Zij staan symbool voor vrijheid.

Belangrijk is voedsel te offeren voor de hongerige geesten waarbij rijst en bananen niet mogen ontbreken. Geld en kleding behoren ook tot de offergaven aan de monniken die door hun bidden de geesten van de overledenen bereiken. Soms worden kleine boten gemaakt en op de rivieren gezet om de offeranden naar de doden te brengen.

Iedereen komt feestelijk gekleed naar de pagoden. Vrouwen zijn uitgedost in prachtige witte blouses, vaak lijkend op kant, inclusief gekleurde lange rokken. Mannen dragen bij voorkeur een wit hemd. Iedereen is op zijn ‘paasbest’.

De nacht van Pchum Ben zingen de monniken onafgebroken uit de Pali Canon.

De monniken zingen monotoon en eindeloos uit de Pali Canon. Door de vele geofferde wierookstokken en kaarsen hangt er een walm van wierook. Lotusbloemen en jasmijn worden neergelegd aan de voet van het boeddhabeeld.

In iedere kom die op lange tafels klaarstaan wordt een lepel gekookte rijst geschept.

Deze dagen is er een overvloed aan voedsel in de pagoden. Dat komt niet alleen ten goede aan de monniken, maar eveneens aan de armen.

Na Pchum Ben herneemt het leven langzaam zijn dagelijkse gang.

Hoe het ook zij: Op 13,14 en 15 oktober werd Pchum Ben gevierd en lag het economische leven stil. (Banken/winkels gesloten en het was heel rustig op straat).

Op 13 oktober was het einde van de Buddhist Lent aan de orde. Bovendien werd op 15 oktober de sterfdag van koning Norodom Sihanouk herdacht.

Door onze contactpersoon Vutha waren wij uitgenodigd voor de viering van Pchum Ben op zaterdag 14 oktober en wel ’s morgens in de pagode. Dit bleek de pagode te zijn alwaar wij op 4 mei j.l. de Boeddha dag hadden gevierd. Vutha zelf woont in deze pagode. Het was in één woord: Fantastisch! Alles wat hierboven werd beschreven hebben wij met eigen ogen gezien: Vlaggen, bloemen, wierookstokjes, kaarsen, kleine vogeltjes, offergaven, witte blouses, boeddha beelden enz.enz.

De overledenen werden vandaag herdacht op deze Ancestors Day. Daarvoor werd o.a. afgedaald naar een soort kelder van de pagode. Aldaar troffen we kleine ‘kluisjes’ aan. Nabestaanden van de overledenen hebben middels deze voorziening de mogelijkheid om de ‘kluisjes’ te vullen met spullen die herinneren aan de overledene. Voorouderverering is belangrijk. Pchum Ben is een prachtige combinatie van enerzijds het boeddhisme en anderzijds de Cambodjaanse Khmer cultuur. Zover het oog reikte complete families die aanwezig waren in de pagode en volop offerden: Geld, bloemen, eten. In ruil daarvoor ontvingen deze families de blessings van de monniken en werd er gebeden.

Bijzonder om te zien was ook de zogenaamde rijstberg. Mensen hadden een kommetje of een zakje rijst in hun hand en schepten daar een lepel rijst uit die vervolgens op de rijstberg werd gegooid. Op deze manier werd de rijstberg groter en groter. Niet alleen werd rijst gegooid, maar ook werd er gestrooid met bankbiljetten en deze verdwenen op of onder de rijst.

Het was heel bijzonder om ook een paar van onze cursisten te zien, waaronder Oem Loem. Wie we niet zagen was Vutha. Diverse keren vroegen wij dan ook aan monniken of men wist waar Vutha woonde. Het antwoord luidde: Op nummer 39. Tsja…leuk….zoek dat maar uit…..Wij werden van het kastje naar de muur gestuurd.

Uiteraard konden wij Vutha wel bellen, maar we vonden het leuker om hem tegen het lijf te lopen en bovendien wilden we hem niet storen. Uiteindelijk bracht Oem Loem ons naar het onderkomen van Vutha. Nummer 39 bleek een zeer eenvoudige kamer te zijn, maar dit past natuurlijk in de boeddhistische levenswijze. Tot onze verrassing vernamen wij dat er geen les zou zijn op maandag 16 oktober. Vutha was vergeten om ons dit te melden. Het was dus maar goed dat wij nog even bij hem langs waren gegaan, anders waren we maandag 16 oktober voor niets afgereisd naar de universiteit.

Na Pchum Ben werd voor ons de lesgeef-draad weer opgepakt op 19 oktober. Net als 2 weken eerder was ons leslokaal bezet en moesten wij ondergebracht worden in de ‘meeting hall’. Geen probleem! Uiteraard werd even nagepraat over Pchum Ben en werd teruggekomen op de laatste les. Daarna stonden nieuwe topics op de rol, zoals: Do you like dreams? Do you often have the exact same dream? If you had to describe your dreams, what adjectives would you choose? Why? Some people believe that the images in dreams are symbolic and possess meaning. What do you think? What is the most terrifying dream you have ever had? What made it so terrifying? Did you wake up in a cold sweat? What is the best dream you ever had? What made it so great?Het laatste gedeelte van de les stond in het teken van een Ghana ervaring, te weten: A sad story with a happy end.

Tussen de bedrijven door voerden we nog een mooi gesprek met de cursisten over meditatie en de diverse interpretaties daarvan ingebed in verschillende culturen. Voorbeeld: Zo waren wij in het begin in de veronderstelling geweest dat wij op een boeddhistische universiteit wel deel konden nemen aan ‘a meditation class’. Niets bleek minder waar te zijn. (De enige mogelijkheid daarvoor was zo’n 40 km. verderop).

Echter: Ons idee van meditatie was compleet anders dan de perceptie van onze boeddhistische cursisten. Zij hebben verschillende vormen van meditatie en de meest eenvoudige is de concentratie, de focus. Zo liet student Sokchhouk ons weten: ‘If I drive on my motorbike, I only focus on driving on my motorbike; If I study, I only focus on my study’.

Dus niet zoals in onze cultuur waar wij 1000 dingen tegelijk doen (wij zijn goed in multitasken) en waar men tijdens het rijden bijvoorbeeld bezig is met de telefoon. De concentratie en de focus zit ingebakken in hun systeem, terwijl het daar in Nederland behoorlijk aan schort. In West-Europa/Nederland kan soms niet omgegaan worden met alle stress en dan moeten mindfulness trainingen en meditatie een oplossing bieden.

Bovenstaande deed mij denken aan het volgende gedicht:

Iemand vroeg eens aan een vrouw die zeer ervaren was in meditatie, hoe het kon dat zij ondanks haar vele bezigheden zo kalm en rustig was. De vrouw antwoordde:

Als ik sta, dan sta ik;

Als ik loop, dan loop ik;

Als ik zit, dan zit ik;

Als ik eet, dan eet ik;

Als ik spreek, dan spreek ik.

De vraagsteller viel haar in de rede en zei:

‘Dat doe ik ook, maar wat doe je verder nog?’

En de vrouw antwoordde opnieuw:

Als ik sta, dan sta ik;

Als ik loop, dan loop ik;

Als ik zit, dan zit ik;

Als ik eet, dan eet ik;

Als ik spreek, dan spreek ik.

Opnieuw zei de vraagsteller:

Maar dat doe ik ook?

Nee, zei de vrouw;

Als jij zit, dan sta je al;

Als jij staat, dan loop je al;

Als jij loopt, dan ben je al waar je wezen wilt!

Uit: de wijsheid van Zen-meditatie…..

Wij waren uitgenodigd door de rector om op zaterdagmiddag 21 oktober aanwezig te zijn op de universiteit vanwege fundraising activiteiten (ook wel flower ceremony genoemd). Het was een hele happening! Op de campus van de universiteit stond een immens grote tent; een rode loper maakte het plaatje compleet. Bij de entree stonden jonge mensen om je welkom te heten en je te begeleiden naar je plaats in de tent, waar alle witte stoelen voorzien waren van een rode strik. Constant werd gegroet middels de gevouwen handen van Namasté waarbij de buigingen elkaar snel afwisselden. Wij zagen zowel bekende als onbekende gezichten. Het publiek zag er prachtig uit. Iedereen was feestelijk uitgedost. Je geldelijke bijdrage kon je inleveren voorzien van je naam en geldbedrag op de envelop. Het geld werd hoog opgestapeld op een schaal en waardig door de rector persoonlijk naar buiten gedragen. Later werden de namen van de sponsoren inclusief het gedoneerde bedrag omgeroepen. Hapjes en drankjes werden rondgebracht. Uiteraard zagen wij ook verschillende cursisten. En natuurlijk konden de monotone recitals - voorgedragen door de boeddhistische monniken - ook niet ontbreken.

Na 2 uren te hebben doorgebracht in de tent, verlieten wij de locatie. Wij hadden namelijk nog een event op de rol staan. Via Franse medebewoners uit ons appartementencomplex Nine East, hadden wij vernomen dat er deze zaterdag 21 oktober een soort Franse markt werd gehouden op de Franse ambassade. Dit was toegankelijk voor iedereen. Het leek ons dan ook wel een leuk idee om na de fundraising activiteiten op de universiteit richting Franse ambassade te gaan. Helaas……Toen wij arriveerden mocht er niemand meer naar binnen….Uh…..Waarom niet? Dit event zou duren tot 18.00 uur en wij arriveerden omstreeks 16.30 uur. Echter: De security man was heel duidelijk. Vanwege veiligheidsredenen had men de poort gesloten.

Er waren namelijk maar liefst 13.000 mensen aanwezig geweest en men kon de veiligheid niet meer garanderen. Oké, dat klinkt plausibel. Safety first!!!

Een dag later (22 oktober) hadden wij onze buren uitgenodigd voor een lunch. Alsnog een dank-jullie-wel voor de beide heren die ons hebben gered tijdens de nacht van de brand (van 10 op 11 september). Het was tevens een gelegenheid om elkaar iets beter te leren kennen. Wij dachten dat zij allebei uit de Filippijnen kwamen, maar dat bleek niet het geval te zijn. Johan komt uit Maleisië en Ram komt uit de Filippijnen. Beiden zijn werkzaam in de marketing. Inmiddels komt Ram nog maar 2x per maand naar Phnom Penh, aangezien hij werkzaam is in Siem Reap (ruim 300 km. verwijderd van Phnom Penh). Johan kan de huur in Nine East niet meer alleen ophoesten en gaat binnenkort verhuizen naar een ander appartement in Phnom Penh. Op 1 november was dit een feit.

Er kwam ons ter ore dat er momenteel verschillende vrijwilligers uit Australië actief zijn in Cambodja en dus ook op de boeddhistische universiteit in Phnom Penh. Achteraf werd duidelijk dat zij slechts een week in Phnom Penh waren geweest en daarna naar Battambang en Siem Reap waren gegaan om daarna weer terug te keren naar Australië. Deze vrijwilligers behoorden tot de AVP, zijnde Australian Volunteers Program.

Een nieuwe week, een nieuwe les Engelse conversatie op de boeddhistische universiteit op 23 oktober. Onderwerpen die behandeld werden, waren: Are you often tired? Why? What can you do if you have too much stress? Would you consider yourself a workaholic? Why? Why not? France has experimented with a four-day work week. Would this work in your country? Why? Why not? Do you think retirement is a real possibility when you turn 65 years old? Why? Why not? What is crying? What do we shed when we cry? What emotions accompany crying? Are we always sad when we cry? Tears of joy……When do we feel tears of joy? When do we feel tears of sadness? What are some other reasons that our eyes may tear up?

Zelfs na al deze topics was er nog tijd en ruimte over voor een nieuwe opdracht, te weten: Make a leaflet about Phnom Penh: Convince the tourists that Phnom Penh is the place to be!

Wederom was ons klaslokaal bezet en werden wij geacht om les te geven in de ‘meeting hall’. Zal dit zo blijven tot en met het einde van onze tweede groep op 16 november? We will see…..

Enkele flarden van bijzondere gesprekken in de les van 23 oktober: Onze zeer slimme cursist Sokchhouk (die een scholarship van Zweden heeft gekregen), liet ons weten dat hij als 7 jarig jongetje al naar de pagode was gestuurd. Als jong kind miste hij zijn ouders enorm. Er was echter geen of nauwelijks begeleiding. Soms was hij zó verdrietig dat hij buiten in een hoekje zat te huilen. Er was slechts één optie mogelijk en dat was: Flink zijn en doorgaan; incasseren en accepteren. Waren wij in Ghana altijd al onder de indruk van de elasticiteit van de Afrikaanse kinderziel, dat geldt tevens voor dit Cambodjaanse voorbeeld. Niet klagen, maar dragen luidde het devies. Onze gedachten gingen terug naar Nederland en woorden als uithuisplaatsing, probleemjongeren, pampergeneratie e.d. passeerden de revue. In het rijke Westen wordt meteen een blik hulpverleners opengetrokken, wordt men geconfronteerd met lange wachtlijsten en vaak geen of te weinig resultaten. De ontspoorde (en soms verwende) jeugd van Nederland zou eens richting Cambodjaanse pagode gestuurd moeten worden (of naar de bush in Ghana). A life changing event!!!! Blijkbaar kon Sokchhouk het waarderen dat wij ons empathisch hadden opgesteld, aangezien zijn reactie luidde: ‘Thank you for your caring’.

Diezelfde Sokchhouk had ook nog een verhaal met een humoristische inslag. Als er al eens een verdwaalde toerist de pagode bezocht en het Boeddhabeeld aanschouwde, dan sprak de gezichtsuitdrukking soms boekdelen: De toerist vroeg zich dan - wijzend op het beeld van Boeddha - hardop af: ‘Who is that man?’ Voor Sokchhouk die in hart en nieren een boeddhistische monnik is, was dit uiteraard niet te bevatten, doch wel een tikkeltje komisch.

De veiligheid in het verkeer in Phnom Penh is ver te zoeken: Auto’s, taxi’s, tuktuks, motorbikes, motortaxi’s, fietstaxi’s, karrenfietsen, moto taxi’s, alles raast door elkaar heen. Eén van onze studenten, Sambok geheten, vertelde dat hij altijd de snelste en de goedkoopste vorm van vervoer koos om van A naar B te geraken. Concreet: Hij stapt dan achter op een moto taxi en gaat bijvoorbeeld van zijn pagode naar de boeddhistische universiteit. De prijs van de rit is onderhandelbaar met betrekking tot de veiligheid. Voorbeeld: Als de bestuurder de verkeersregels aan zijn laars lapt en bijvoorbeeld door rood rijdt, dan betaal je minder dan dat de bestuurder de verkeersregels respecteert. Conclusie: De veiligheid wordt hier soms dus gewoon gekocht. Triest!

Na afloop van de les ontmoetten wij enkele bezoekers op de campus. Het bleek o.a. te gaan om de 75-jarige moeder van de rector en een nichtje van de rector. Wij raakten in gesprek en de mensen vonden het heel bijzonder dat wij - Nederlandse vrijwilligers - actief waren op de boeddhistische universiteit.

Omstreeks medio november (als onze tweede groep Engelse conversatie is afgerond), gaan wij een paar dagen naar Battambang, een kleine 300 km. verwijderd van Phnom Penh. Het is de bedoeling dat we per trein gaan en dus deden we op 25 oktober maar eens enig voorwerk. Op het station vroegen we dan ook o.a. op welke dagen we konden reizen van Phnom Penh naar Battambang en vice versa, maar ook hoeveel uren duurt die treinrit eigenlijk? En wat is de prijs? En hoeveel dagen voor vertrek moeten we treinkaartjes kopen? Welnu, we troffen het…..aan het loket zat een jonge knaap die perfect Engels sprak. Het bleek dat je weliswaar elke dag, maar wel slechts 1x per dag om 6.40 uur vanuit Phnom Penh naar Battambang kunt reizen. De terugreis Battambang-Phnom Penh vertrekt dagelijks om 15.00 uur. De treinreis duurt ongeveer 5 en een half uur tot 6 uur. De prijs voor een enkeltje is 8 dollar per persoon en er werd geadviseerd om ongeveer 3 dagen voor vertrek kaartjes te kopen. Je kunt zelfs al op die dag de retour tickets kopen. Nou, dat klonk allemaal prima!

Hierna togen we richting riverside voor een massage hoofd/nek/schouders/armen/benen (geen rug).

Voor ons is het prettiger om op een stoel te kunnen zitten en niet op een bed te hoeven liggen. Toen we vertelden dat we vrijwillig les gaven kregen we te horen: ‘You have a big heart’. Hoe het ook zij: Zo’n massage is heerlijk ontspannend.

De les van 26 oktober stond in het teken van de volgende topics: Would you ever want to be famous? Yes/No/Why? Would you like to become the president or prime minister of your country, assuming you had the opportunity? Yes/No/Why? What would you do if you wake up with awesome super powers one day? What sort of super powers would you prefer to have? If it was possible, would you want to live forever? Yes/No/Why? If you could find out the exact time, date and circumstances of your death in the future, would you want to know? Yes/No/Why? If you could work less and earn more, would you? How about if the job was dangerous? How about if the job was demeaning? Is it important to have a family? Giving life, does it just mean having lots of children? Happiness, is it being at ease in our bodies? Do you think that our destiny has been determined from the day of our birth? Do you think that fights and conflicts can destroy happiness and love? Het is zo waardevol om over deze onderwerpen te brainstormen. Wij voelen ons enorm ‘blessed’ dat wij op deze bijzondere plek mogen lesgeven.

Enkele regeldingetjes op 27 en 28 oktober: 15 bijlagen bestuderen voor een VvE vergadering op 13 november van ons appartementencomplex in Vlissingen en Wifi controle in ons appartementencomplex in Phnom Penh.

29 oktober: Kroningsdag koning Norodom Sihamoni. Op diezelfde dag ging de Nederlandse wintertijd in. Dit betekent dat het nu 6 uur later is in Cambodja dan in Nederland.

Op de campus van de universiteit was het erg stil op 30 oktober. Het bleek dat studenten (maar ook leerlingen van de highschool) een weekje vakantie hadden vanwege het einde van de Buddhist Lent/Phansa. (It marks the end of the ‘rains retreat’).

Wij waren in de veronderstelling dat de Buddhist Lent al geweest was, maar ja….de Boeddhistische feesten zijn voor ons soms niet helemaal te volgen. Vutha had besloten dat onze English conversation club door zou gaan, omdat Ben en Dees een planning hebben. Heel goed Vutha, want die planning ontbreekt nogal eens in Phnom Penh en dat geldt tevens voor de slechte communicatie…..hahaha!

Over Vutha gesproken: Hij ging vandaag naar de Franse Ambassade. Het is namelijk de bedoeling dat hij - samen met een collega - binnenkort naar Frankrijk gaat. Dat wordt heel bijzonder voor hem. Hij is nog nooit in Europa geweest, spreekt geen Frans en nauwelijks Engels. Ook bespraken we met Vutha nog andere zaken, zoals bijvoorbeeld de certificaatuitreiking t.z.t.; Ons plan om enkele dagen naar Battambang te gaan; Het waterfestival in Phnom Penh enz.enz.

Onze les van 30 oktober was heel divers. Dit varieerde van vertellen over Halloween, maar ook over de Nederlandse zomer-en wintertijd, tot een tekst over Barack Obama om te eindigen met onderwerpen als: Do you think that money is the mean basic for our lives? If you have a job, are you satisfied with your salary?; What would you consider a good salary and/or an excellent salary? How much money is too much money? etc. Tot onze verbazing verscheen onze zwakke broeder weer in de les, degene die er qua niveau Engels absoluut niet in thuishoort, maar goed….hij kwam samen met een nieuwe instromer, Sam Sorphoan geheten. Deze master student is natuurlijk een welkome aanvulling in onze les, maar vreemd blijft wel dat hij nu pas ten tonele verschijnt. (Op 16 november wordt namelijk de tweede groep afgerond).

Officieel is het regenseizoen afgelopen op 1 november. Deze moesson periode is begonnen in mei. Het wil natuurlijk niet zeggen dat er in de maand november geen regen meer zal vallen, maar het is in ieder geval op z’n retour.

In een boek stuitte ik op enkele mooie uitspraken, te weten: ‘Het is beter om in onvolmaaktheid invulling te geven aan een leven van betekenis dan om in volmaaktheid een ander leven te imiteren’

en…. ‘Je kunt je eigen spiegelbeeld beter zien in stilstaand water dan in stromend water’ en….‘Allen weten dat de druppel opgaat in de oceaan, maar weinigen weten dat de oceaan opgaat in de druppel’.

De eerste duizendpoot geconstateerd in ons appartement op 2 november. Kevers komen vaker op bezoek, maar een duizendpoot was nieuw.

De les van 2 november bestond uit twee gedeelten. Voor de pauze werd het transcript van een Tedxvideo behandeld m.b.t. Life is easy van Jon Jandai. Na de pauze werden de volgende topics aangeboden: Does money buy happiness? The majority of people are workers. Do you think that all workers are looking for money? How much money should people have in order to comfortably retire? Would the world be better if there was no money? Would the world be better if there was a more equal distribution of wealth? What is work-life balance? Money is the worst of all evil. What does this mean? Explain please.

In Nederland was er sprake van code oranje als het gaat om de storm Ciarán. Bij ons in de klas was ook code oranje, maar dan vanwege de kleur van de kleding van onze boeddhistische monniken. Een cursist gaf nog een tip voor een goed boek: Good question, good answer.

Een tijd geleden moesten wij even regelen dat een ventilatiebox in ons appartement in Vlissingen werd nagekeken. Het duurde heel erg lang voordat het installatiebedrijf daadwerkelijk overging tot actie. (Te weinig personeel, drukte, ziek personeel e.d.). Uiteindelijk werd alles opgelost, maar concreet had het geduurd van eind april tot begin november….

De les van 6 november stond in het teken van: Describe your personality, qualities and abilities in detail (using adjectives). Describe famous people qualities. Talk about an interesting day last week: What happened?, how did you feel, who were you with? (using past simple). Describe wishes in the present and past. Voordat wij echter van start konden gaan met bovenstaande onderwerpen, moesten we eerst op zoek naar een klaslokaal. De ‘meeting hall’ was namelijk bezet. Na wat rondvragen en rondkijken werd er een leeg klaslokaal gevonden. Eerst werd de planning doorgenomen m.b.t. de laatste lessen. Overigens: Onze co class teacher You Y heeft het te druk om onze lessen bij te wonen, dus houden wij de presentielijst bij en appen dit naar haar door. Aangezien wij onlangs een Tedx video hadden behandeld, leek het ons wel een goed idee om ook andere voorbeelden van interessante Tedx videos met ons publiek te delen. Enkele voorbeelden: My philosophy for a happy life; 7 ways to make a conversation with anyone; How meditation changed my life; From bombs to bread; Talks to make learning a new language easy; How to make healthy eating unbelievable easy; The power of introverts; Looks aren’t everything, believe me, I’m a model; How to speak so that people want to listen; The hidden power of sad songs and rainy days. In deze groep hebben wij twee Tedx videos behandeld, te weten: Do schools kill creativity? en Life is easy.

In november togen we weer eens naar de Central Market, maar ook naar een apotheek om aldaar nieuwe medicatie te kopen en bloeddruk te laten meten.

9 november: Onafhankelijkheidsdag Cambodja (70 jaar!) Vrij! Dus hoefden we ook geen les te geven op de boeddhistische universiteit. ’s Avonds keken wij naar het vuurwerk. Ook de twee daaropvolgende avonden werd er vuurwerk afgestoken. Wij konden dit mooi aanschouwen vanaf de rooftop van ons appartementencomplex.

Zondag 12 november begonnen we aan de voorbereidingen voor enkele dagen Battambang. Plotseling kregen we een uitnodiging van onze clo class teacher You Y om naar de Svay Dongkom Pagode te gaan, i.v.m. de viering van het Kathina Festival. I.v.m. ons eigen programma ging dit niet lukken. Tsja…leerpunt voor You Y….beter plannen en dus niet op het laatste moment. Uiteraard wel interessant om de betekenis van Kathina te leren. Tijdens de Kathina worden kleden aangeboden aan de boeddhistische monniken (bhikkhus) die het regenseizoen (vassa) hebben doorgebracht in het klooster.

De les van 13 november bestond uit twee gedeelten.

Allereerst vroegen we aan ons publiek: Mention 20 simple things you can do to help save our planet. Daarna werd de tekst behandeld: How fast food began. (The man behind KFC).

Dat ik (Dees) regelmatig last van migraine heb, is bekend. Echter: Nee toch…..Ik (Dees) heb al een tijdje kiespijn en aangezien ik nog niet sta te springen om een Cambodjaanse tandarts te bezoeken, werd besloten om in eerste instantie de toevlucht te nemen tot local treatment: Medicinale bladeren. Dit resulteerde in muntblaadjes op de Russian Market. Kruidnagels kende men niet, maar de muntblaadjes werkten prima! Mijn gedachten gingen terug: In Ghana gorgelde ik met herbs from the bush; In Peru kauwde ik op cocabladeren en nu in Cambodja sabbelde ik op muntblaadjes……Ja, je moet toch wat….hahaha!

Overigens heb ik begrepen dat er in Nederland ook sprake is van kies-pijn, dat heeft echter te maken met de verkiezingen van 22 november, maar goed…..dat is een heel ander verhaal en wel met een rampzalige uitslag……De Nederlandse Trump die het roer gaat overnemen……Zorgwekkend!.....Zal vertrekhal 3 nu een meetingpoint worden van vertrekkende Nederlanders?

Het lijkt erop dat het woord ‘samen’ is verdwenen uit het Nederlandse woord samenleving. Is er sprake van een atomiserende samenleving? Brokkelt de Nederlandse individualistische samenleving steeds verder af? Zijn we allemaal eilandjes geworden achter een beeldscherm?

16 november: Laatste les voor de tweede groep Engelse conversatie. Deze stond in het teken van Q[e-38]A’s. De studenten mochten ons vragen stellen en aan ons de taak om alle vragen te beantwoorden. De vragen waren divers en interessant. Voorbeelden: What is your favorite due to living in Ghana?What is the title of your Ghana book? What was the purpose of the book? Bikes are common in The Netherlands. Do you have a special story about biking? How does social work in The Netherlands manage problems like poverty and addiction? Does The Netherlands have a king? What is the favorite food in The Netherlands? Do you have Independance Day in The Netherlands? Which festivals do you have in The Netherlands? Who is your favorite painter and what are your favorite artworks?

How is the educational system in The Netherlands? Is it recommended to change a study? How can we overcome a change in life? Is Holland the same as The Netherlands? What type of country is The Netherlands? Which political parties are there in The Netherlands and how many parties are there? What are the traditions in Ghana? How about the traditions in The Netherlands? What is the economy look like in The Netherlands? What is the main religion in The Netherlands? Why is The Netherlands so powerful? What is your favorite season in Cambodia? What does a wedding look like in The Netherlands? Do you like buddhism? Why do you feel passion for teaching? Are you interested in the Khmer culture? Where do you want to live in the future?

Verder trakteerden we, sprak Sokchhouk een dankwoord uit namens iedereen, hielden ook wij een afscheidswoordje en maakten we een groepsfoto.

En toen zat de tweede groep van onze Engelse conversatieclub erop en kregen we te horen dat de 3^e groep zal starten op 2 december. De lessen zullen worden verplaatst naar het weekend, aangezien de studenten dan meer tijd hebben. Verder werd duidelijk dat wij de naam van de rector destijds foutief hadden doorgekregen. Hij bleek niet Nheb Tat te heten, doch Yorn Seng Yeat. Bovendien zit onze contactpersoon Vutha nog steeds in Frankrijk. Overal moeten we zelf achter zien te komen, aangezien - in z’n algemeenheid - communicatie niet de sterkste kant is van Cambodjanen en dat geldt dus tevens voor onze doelgroep op de boeddhistische universiteit.

In ons appartementencomplex wonen ook een paar gezinnen uit Frankrijk en zij hadden op 16 november op de Franse Ambassade een ‘Soirée Beaujolais’ georganiseerd, waarvan de opbrengst bestemd was voor een goed doel. Wij lieten dit aan ons voorbij gaan, mede vanwege de laatste les van de tweede groep Engelse conversatie op de boeddhistische universiteit.

19-23 november: Wij gaan enkele dagen naar Battambang, ongeveer een kleine 300 km. verwijderd van Phnom Penh. Wij gaan per trein en er is ons verteld dat dit een rit wordt van zo’n 5 en een half uur tot 6 uur. We gaan het zien!

Het doel is vierledig: Allereerst gaan wij een bezoek brengen aan de dependance van ‘onze’ universiteit. Wat is namelijk het geval? Eind maart 2024 vertrekken wij uit Phnom Penh. Wij hebben gehuurd voor 1 jaar (eind maart 2023-eind maart 2024). Eén jaar in de miljoenenstad Phnom Penh is bovendien wel lang genoeg. Dit komt fantastisch uit, aangezien ‘onze’ boeddhistische universiteit in Phnom Penh een dependance heeft in o.a. Battambang. Wij hebben het aanbod gekregen om onze Engelse conversatieclub voort te zetten in Battambang. Nou, die kans konden wij natuurlijk niet laten lopen! Als we dan toch in Battambang zijn, gaan we vast meteen op zoek naar woonruimte aldaar m.i.v. eind maart 2024. Dit is het tweede doel. Wellicht kunnen we al een appartement gaan bekijken. Ten derde is het natuurlijk fijn om alvast een indruk te krijgen van de stad en zullen we Battambang gaan verkennen. En het vierde doel is om Sophal te zien. Wij hebben hem in 2015 in Siem Reap ontmoet, waar hij destijds woonde met zijn gezin. Inmiddels zijn zij verhuisd naar Battambang en dan is het uiteraard leuk om elkaar te treffen.

Welnu, we zijn terug uit Battambang en bovenstaande doelen zijn gehaald. Op 19 november vertrokken we om 6.40 uur vanuit Phnom Penh. De treinreis was 6 uur en 15 minuten en voerde ons langs de rijstvelden. Wij genoten van the Cambodian landscape! Echter: De machinist bleef constant geluidsignalen afgeven en dit betekende - in combinatie met het onstabiele rijtuig - een vermoeiende reis. Op het station stonden al diverse tuktuk drivers klaar om de mensen naar hun eindbestemming te brengen. In ons geval betekende dit dat een zekere mister Nith ons naar het Seng Hout hotel bracht. Deze mister Nith diende zich natuurlijk meteen aan om een hele tour in en rondom Battambang voor ons te organiseren, maar goed….begrijpelijk dat iedereen zijn kostje bij elkaar probeert te schrapen. Wij lieten hem weten dat we ongetwijfeld een keer van zijn diensten gebruik zouden maken, maar niet op dat moment. Weliswaar moe van de treinreis werd de eerste dag toch nog gevuld met installeren op onze kamer, met het verkennen van de omgeving, boodschappen doen en enkele afspraken maken.

Op 20 november werden wij verwacht op de boeddhistische universiteit. Via de app hadden wij al contact gehad. Deze universiteit is een dependance van ‘onze’ universiteit in Phnom Penh en heeft dus dezelfde naam, zijnde: Preah Sihanouk Raja Buddhist University. Bij de lokale bevolking staat deze universiteit echter bekend als: Damrey Sor Pagoda en dit betekent ‘White elephant’. Men had ons in Phnom Penh al laten weten dat wij moesten vragen naar de ‘conductor of SLEP’. Uh? Wat betekent SLEP? Niemand die het wist.Hoe het ook zij: Op 20 november spraken wij dan uiteindelijk met Tola, een 40-jarige man die 25 jaar monnik was geweest en sinds februari 2023 zijn pij aan de wilgen heeft gehangen. Hij liet weten achter deze keuze te staan, doch hij moest nog wel wennen aan zijn nieuwe burgerleven. En toen werd eindelijk duidelijk wat de betekenis was van SLEP, namelijk: Skills [e-38] Languages Education Program. Oké. Wij bespraken de invulling van het lesgeven, het lesrooster e.d. en Tola liet weten dat hij het fijn vond als wij ons lesprogramma van Phnom Penh ook in Battambang zouden willen uitvoeren. Wij spraken ongeveer drie kwartier en namen toen afscheid. De campus ziet er groener uit dan in Phnom Penh: Minder beton, meer bomen.

’s Avonds troffen we in de hal en op het dakterras van ons hotel our friend Sophal met zijn vrouw Dien (fonetisch geschreven). Deze mensen hebben wij 8 jaar geleden ontmoet, toen wij de eerste keer in Cambodja waren en wel in Siem Reap. Inmiddels was het gezin (2 zonen) verhuisd van Siem Reap naar Battambang. Dien was niet veranderd, Sophal des te meer. Hij zag er heel slecht uit: Ernstig ziek, geen werk, armoede en totaal afhankelijk van familie die de medicijnen betalen. Er is hier namelijk geen sociaal vangnet. Ik zal de details besparen, maar het was één doffe ellende. Als diezelfde Sophal dan de volgende morgen met zijn twee zonen op de stoep staat om óns bananen te brengen, dan gaan je gedachten terug naar het individualistische Nederland…..De mensen zijn hier zó lief. Arm maar warm gaat nog steeds op, ook in Cambodja.

Een ander doel in Battambang was om huisvesting te vinden voor eind maart 2024 als wij Phnom Penh na een jaar gaan verlaten om richting Battambang te gaan. Dat bleek veel lastiger dan verwacht. Appartementen waren niet te vinden. De keuze was kamers of een huis. Vanwege veiligheidsredenen geven wij echter de voorkeur aan een appartement. Informatie op internet bleek totaal niet te kloppen met de werkelijkheid. Als we contact opnamen kregen we constant te horen: ‘We don’t have options; there are apartments through whole Cambodia, but not in Battambang’. Nou, dat schoot niet op! Toch hadden we een tijdje geleden vanuit Phnom Penh op internet iets gevonden, namelijk Heng Thida apartments en we belden mister Zum voor een bezichtiging. Hij had 2 opties. Nou, toen we dát zagen…….werden beide opties meteen door ons gecanceld. De eerste optie was midden in de rimboe, op een sharing compound en de tweede optie was ook midden in de rimboe en heel smerig.

Wij zochten verder en vonden Chhaya apartments. Ons voorwerk had ons geleerd dat we aan de westkant van de rivier moesten blijven, vlakbij het centrum en de universiteit. De Chhaya appartementen voldeden hieraan. Wij spraken met een medewerkster aan de desk en zij liet ons weten dat er een wachtlijst was voor deze appartementen. Er waren 4 verdiepingen. Aangezien er 1 appartement niet bewoond was, mochten we binnen een kijkje nemen en dat stemde tot tevredenheid. Wij vroegen dan ook om ons op de wachtlijst te plaatsen en we staan nu bovenaan. Dus waarschijnlijk zijn we er toch in geslaagd om met ingang van eind maart 2024 een nieuwe stek te hebben gevonden in Battambang. Bijkomend voordeel: Je mag per maand de huur opzeggen. (Mocht het toch niet bevallen).

Op 22 november maakten we alsnog een tour door Battambang. Hoewel wij een afspraak hadden gemaakt met mister Nith (die ons had opgehaald van het station en naar ons hotel had gebracht), liet hij weten geen tijd te hebben, doch zijn broer te sturen. Tsja….een afspraak hebben zegt hier niets……Broer-lief was echter ook prima voor ons.

Op deze manier kregen we nog een beter beeld van de stad, aangezien je te voet nu eenmaal niet een grote afstand kunt overbruggen. Wij reden van de westkant naar de oostkant over de Sangker rivier.Verder aanschouwden we het historisch museum; Het symbool van Battambang (Ta Dambang Kranhong); De Bamboo Train en togen we naar Phnom Sampeou, alwaar je de Bat Cave en de Killing Cave kunt zien. Voor deze twee laatste bezienswaardigheden gaan we terug als we er echt wonen. Het was inmiddels al aan de late kant.

En op 23 november stond ons weer een lange treinreis te wachten van Battambang naar Phnom Penh. Om 15.00 uur vertrokken we vanuit Battambang. Dit keer duurde de rit maar liefst 6 uur en 40 minuten. Wij waren behoorlijk ‘gebroken’, want je wordt van links naar rechts door elkaar geschud en je verwacht gewoon elk moment dat de trein uit de rails loopt. Verder zorgt de machinist met zijn claxon voor een oorverdovend lawaai. Toch was het een mooie ervaring. Mensen die met zakken rijst, de hele familie, potten en pannen, tassen vol spullen de trein inklauteren en met een heleboel kabaal plaatsnemen. Wij werden uitgebreid begroet en iedereen keek naar ons. Stralende glimlachen en vele kwebbels in het Khmer werden ons deel. Onze gedachten gingen naar een stiltecoupé in Nederland….hahaha! Bovendien rijd je echt door de ‘province’ en zie je de weliswaar arme mensen, maar die wel lachend naar jou zwaaien. Even voor 22.00 uur waren we weer thuis in ons appartementencomplex Nine East in Phnom Penh, alwaar de kerstboom in de hal prijkte. En dat voor een boeddhistisch land…..

De Ministeries van Buitenlandse Zaken van Cambodja en Nederland hielden op 23 november 2023 een eerste bilateraal overleg, waarbij beide partijen manieren bespraken om de samenwerking te verbeteren. Dit overleg vond plaats in Den Haag. De follow-up zal plaatsvinden in Phnom Penh. Voor ons bijzonder om te lezen in de krant Phnom Penh Post.

26 november: Het driedaagse Waterfestival (Bon Om Thook) in Phnom Penh ging vandaag van start. Het is een unieke happening in Cambodja. Dit festival is om het einde van het regenseizoen te vieren. Tevens is dit het moment dat het water weer terug stroomt vanuit het Tonlé Sap meer naar de Mekong. Er worden bootraces gehouden op de Tonlé Sap rivier. De 338 lange drakenboten zijn prachtig om te zien. Maar liefst 20.000 roeiers doen hieraan mee. Dit houdt in dat er gemiddeld zo’n 60 roeiers in een boot zitten of staan. Een mooi schouwspel! Tijdens Bon Om Thook wordt Phnom Penh omgetoverd tot een groot festivalterrein met kraampjes, picknickplaatsen e.d. Het krioelt van de mensen. ’s Avonds is er vuurwerk cq zijn er laserstralen te zien. Wij hebben dit evenement op 2 van de 3 dagen bezocht. Nadien bleek dat er op de eerste dag 1,2 miljoen bezoekers waren geweest en op de tweede dag maar liefst 1,7 miljoen.

29 november: Massage hoofd/nek/schouders/armen/benen (geen rug). Deze vorm van massage werkt ontspannend. Dit keer sprak één van de jongedames gebrekkig Engels, meestal spreekt men alleen maar Khmer. Op een gegeven moment vroeg de betreffende medewerkster naar onze leeftijden. Toen dit duidelijk was voor haar (71 en 62/bijna 63), werd er zeer positief gereageerd middels: ‘I thought you were about 50 years old’….hahaha! Nou, dat was de opsteker van de dag voor deze ‘oude’ vrijwilligers!

Binnenkort verwachten we weer eens richting highschool te gaan om aldaar als gastsprekers te fungeren. Er zijn daar maar liefst 24 klassen, dus we hebben er nog heel wat te gaan. Echter: Het heeft even stil gelegen, aangezien onze contactpersoon Vutha een tijd afwezig was vanwege zijn verblijf in Frankrijk en hij is degene die deze ‘extra classes’ moet organiseren.

Tenslotte nog verschillende gerechten: Fried rice with vegetables and egg; Stir-fried beef with sweet basil served with rice; Fried chicken Khmer spicy with steamed rice; Stir-fried preserved lime and chicken served with rice; Stir-fried onion and chicken served with rice; Fried curry chicken with rice; Fried pasta with beef and egg; Papaya salad with chicken; Fried kae fish; Yang zhou fried rice with chicken; Lok lak; Fish stew on hot pan; Fried yellow noodle with beef on hot pan; Beef stew with bread; Fried chicken with lemongrass; Bánh xéo; Pita bread; Hummus; Falafel enz.enz.enz.

In z’n algemeenheid: Behalve de Khmer keuken wordt er ook Thais, Japans of Indisch gegeten. Voorbeelden van laatstgenoemde is: Garlic naan; Tandoori mushroom; Dum Aloo; Dal Pancharatna enz.

Tot zover……dit was ie weer…………….

Alle goeds en een lieve groet van Ben en Dees