Einde Phnom Penh en begin Battambang

Afscheid Phnom Penh en start Battambang…Vanaf 11 maart 2024

Op 11 maart vond er een sessie plaats in Phnom Penh met als titel: ‘From stress to strength’. Deze aankondiging hadden wij eerder gelezen op de boeddhistische universiteit. Klonk interessant, echter….De locatie waar deze lezing gehouden werd was op een behoorlijke afstand van onze accommodatie en bovendien zou de taal natuurlijk een breekpunt zijn geweest. Wij zijn het Khmer uiteraard niet machtig. Jammer dan……

Niet alleen Boeddha quotes zijn mooi om te lezen, ook de quotes van Einstein mogen er zijn. Wat te denken van de volgende: ‘If you don’t have many friends, that means you have a lot of life experience’.

12 maart: Meet [e-38] Greet in een hotel in Phnom Penh met de Nederlandse ambassadeur en met de Nederlandse gemeenschap. Nu staan wij - in z’n algemeenheid - in het buitenland niet te popelen om de ‘Dutch community’ te treffen (wij begeven ons liever onder de ‘locals’), maar de happening vond plaats niet ver van ons appartement, dus besloten we om toch te gaan. Het was al de tweede keer in ons jaar Phnom Penh dat wij werden uitgenodigd. Het blijkt dat deze bijeenkomsten alleen plaatsvinden in Phnom Penh en in Siem Reap. Straks in Battambang zullen wij uiteraard weer deze invitaties krijgen, maar dan moeten we dus afreizen naar Siem Reap (163 km.) of naar Phnom Penh (294 km.). Dat wordt dan toch wat lastiger, dus nu in Phnom Penh hadden we in ieder geval nog de mogelijkheid om te gaan.

Zo’n Meet [e-38] Greet wordt meestal voorafgegaan door een zogenaamd ‘Consulair Loket’, waarbij Nederlanders in den vreemde de mogelijkheid krijgen om bijvoorbeeld een paspoort te verlengen, een Digid aan te vragen of een bewijs van leven (voor pensioen) te regelen. Op zich natuurlijk een goede zaak! Deze keer was er wel een beetje sprake van miscommunicatie. Allereerst ontvingen we mails in het Engels en in het Nederlands; ook stond de ene keer in de tekst vermeld dat de bijeenkomst in Siem Reap zou zijn en de andere keer in Phnom Penh; eerst lazen we dat de Meet [e-38] Greet voorafgegaan zou worden door het Consulair Loket en later vernamen we dat er een Q [e-38] A bijeenkomst zou zijn. Kortom: Het was een tikkeltje onduidelijk, maar goed….wij hadden ons opgegeven voor de Meet [e-38] Greet. Eénmaal ter plekke bleek dat eerst het Consulair Loket aan de orde was geweest, daarna de Q [e-38] A bijeenkomst en tenslotte de Meet [e-38] Greet. Wel een beetje jammer dat wij de Q [e-38] A dus gemist hadden, maar ach….al snel werd duidelijk dat zich daar weinig mensen voor hadden aangemeld. De Nederlandse ambassadeur Remco van Wijngaarden had eigenlijk een algemeen praatje gehouden en er waren niet veel vragen vanuit de zaal gekomen. Ben greep alsnog zijn kans tijdens de Meet [e-38] Greet en vroeg o.a. in hoeverre de geopolitiek gevolgen had voor het werk op de ambassade. (Nauwelijks tot geen gevolgen).

Welnu de Meet [e-38] Greet zelf was erg gezellig: Nederlanders onder elkaar in den vreemde, hapjes, drankjes en zelfs een vrijkaartje voor een gratis voetmassage….hahaha! De mensen die wij ontmoetten waren ook bijzonder. Sommigen herkenden wij terug van afgelopen oktober, anderen waren nieuw voor ons. Zo troffen wij o.a. een ouder echtpaar (beiden zeventigers) die al 20 jaar zendingswerk deden (waarvan een hele poos op een boot die maar liefst 100 landen had aangedaan). Of een gezin met 4 kleine kinderen en dit gezin was pas 3 maanden in Cambodja en had het zwaar. (De kinderen hadden het weliswaar prima naar hun zin op de internationale school, maar de ouders hadden hun draai nog niet gevonden). Dan is het mooi om beiden een hart onder de riem te kunnen steken met onze 20 jaar ervaring. Ook spraken we met een weduwe die voor een organisatie werkt met als doel het helpen van kansarmen. Verder kruiste een docente Engels mijn pad die veel belangstelling toonde voor onze lessen Engelse conversatie aan de boeddhistische monniken. Bovendien herkenden wij nog een stel, te weten een Nederlandse man die getrouwd is met een Cambodjaanse vrouw. Laatstgenoemde is arts en samen zijn zij doende om een ziekenhuis te bouwen. Zij vertelden dat de bouw voor 90% klaar was.

Iedereen was het erover eens dat weggaan uit Nederland veel gemakkelijker is dan terugkeren naar Nederland. Het was fijn om dit te kunnen delen met gelijkgestemden.

Op 14 april verloopt ons visum en vanaf 14 maart (1 maand van tevoren) kunnen wij dan ons visum weer met een jaar verlengen. Vóór 14 maart werd dan ook contact opgenomen met John van de Cambodian Visa Services, met het verzoek om de ‘driver’ te sturen die onze paspoorten, pasfoto’s en geld kon komen ophalen. Blijft een raar idee om je paspoorten en geld aan een wildvreemde mee te geven, maar goed….foto maken, vragen om een retention slip en vanzelfsprekend hebben we een copie van ons paspoort. Het duurt meestal ongeveer 8 werkdagen (tussen 5 en 10 werkdagen) voordat we de felbegeerde stempel weer in ons paspoort hebben. Dit zou betekenen dat we net voor ons vertrek naar Battambang ons ER (retirement) visum weer op zak hebben. Op 13 maart kwam de ‘driver’ van John ons bezoeken in de hal van ons appartementencomplex en deze Nym herkenden wij nog van vorig jaar. Nym verzekerde ons dat wij de paspoorten met daarin onze visa vóór ons vertrek naar Battambang (op 30 maart) zouden terug hebben. Wij informeerden ook nog even naar een eventuele verlenging volgend jaar vanuit Battambang. En hoewel dit nu absoluut nog niet aan de orde is, is het wel goed om te weten welke stappen dan genomen moeten worden. En…..hoera…..al op de 6^e dag liet Nym weten dat alles klaar was en op 22 maart kwam hij naar ons toe met onze paspoorten voorzien van de retirement visa. Wij mogen weer een jaar in Cambodja blijven…..heel fijn!!!

Met nog slechts een korte tijd te gaan in Phnom Penh, nadert ook het moment waarop je dingen voor de laatste keer onderneemt cq waar je gedag tegen moet gaan zeggen.

En wanneer horen we iets van Vutha? Met andere woorden: Wanneer vindt de certificaatuitreiking plaats voor de studenten van onze drie English conversation classes? Wij hebben op 3 maart onze laatste les gegeven en op 30 maart gaan wij Phnom Penh verlaten en verhuizen we naar Battambang.

Ook ligt ons verzoek bij Vutha om - als souvenir voor ons - een certificaat voor Ben en Dees te maken. Gewoon leuk als aandenken (in het Engels en in het Khmer). Verder zouden wij het op prijs stellen om een exemplaar van het tijdschrift van de universiteit (SBU) te verkrijgen (met daarin foto’s van ons beiden). Wij hebben het Vutha heel gemakkelijk gemaakt en hebben de inhoudelijke tekst - qua onze precieze taken - al aangeleverd. Bovendien gaven we hem tevens onze correcte namen. Hij is dan ook helemaal op de hoogte, maar waarschijnlijk moeten wij weer de zaak aanzwengelen.

En inderdaad…..Samen met onze eerste co class teacher Seng begonnen we per app te brainstormen. Het bleek dat men pas sinds kort doende was om de ‘certificate ceremony’ te organiseren. Seng was behoorlijk ‘worried’. Los hiervan had Seng ook contact met onze tweede co class teacher You Y genaamd en het werd steeds onduidelijker voor ons. Zo had men o.a. de begin-en einddata van de 3 cursussen Engelse conversatie nodig voor de certificaten, maar uh…..dit had Seng al lang geleden ingeleverd bij Vutha, samen met het doel van de Engelse conversatieclub, foto’s e.d. Dan vernemen we van Seng (via You Y) dat Vutha alle gegevens kwijt is. Nou, dat is wel gemakkelijk…..Seng kreeg terecht het gevoel dat hij alles voor niets had gedaan. Als klap op de vuurpijl kregen we te horen van Seng dat laatstgenoemde geld had moeten inzamelen. Wat was namelijk het geval? Om een certificaat te verkrijgen moest iedere student 20.000 Riel betalen (5 dollar). Dat was een shock voor ons. Vutha heeft ons hiervan nooit op de hoogte gebracht. In ieder geval hebben Seng en wij (Ben en Dees) er alles aan gedaan…..

Op 14 maart nogmaals geappt naar Vutha, maar aangezien iedereen Telegram gebruikt in plaats van Whatsapp, checkt Vutha zijn Whatsapp bijna nooit. Bellen dan maar….ook geen results…..The number is currently unavailable….dat schoot dus niet op. Uiteindelijk aan Seng gevraagd of hij Vutha voor ons kon activeren en….hoera….eindelijk kregen we dan een reactie per app. Vutha liet weten bezig te zijn met het organiseren van de ‘certificate ceremony’. Nou, dat is al iets…..Hij heeft dit gepland in de week van 18 maart. Dus ergens tussen 18 en 22 maart zou het misschien plaats kunnen gaan vinden. Echter: Een exacte datum en tijd kon hij nog niet geven, omdat hij de rector nog wilde uitnodigen. Hij sloot af met het bericht dat hij het plan heeft om na de ceremonie een boottochtje te gaan maken op de Tonlé Sap rivier en de Mekong rivier. A boat trip by night………tsjonge…jonge….

En dan is er weer een week voorbij en is het 22 maart. In de nacht van 21 op 22 maart krijgen wij een appje van Vutha met daarin de concept certificaten. Het verzoek aan ons was om de tekst te checken op fouten en correcties aan hem door te geven. Het was geen overbodige luxe om aan dit verzoek te voldoen, want aan fouten was geen gebrek. Nadat wij onze correcties meteen de volgende ochtend richting Vutha hadden gestuurd, zagen wij dat Vutha nog niets ontvangen cq gelezen had. Dus vroegen wij aan Seng om Vutha wederom via Telegram te activeren. De tijd begon te dringen….

En het werd 24 maart en eindelijk kregen we dan een reactie, die zeer teleurstellend was. Vutha liet weten dat hij de certificaten al had uitgeprint zonder onze correcties toe te passen. Nou ja zeg….wij krijgen ’s nachts het verzoek om correcties aan te brengen en de volgende ochtend heeft hij alles al van ons ontvangen. Waarom heeft hij onze Whatsapp berichten niet gecheckt? Sinds vrijdag 22 maart wachtten wij al op zijn feedback. Zoals gemeld hebben wij zelfs op die dag Seng weer gevraagd om Vutha te activeren, omdat hij geen antwoorden geeft. Wat konden wij nog meer doen?

Wij zijn teleurgesteld dat de certificaten voor de studenten - in onze beleving – niet correct zijn; er zijn gewoon teveel fouten gemaakt bij het vervaardigen ervan. Je zou het bijna zelf willen doen…..Wij begrijpen totaal niet waarom hij ons vraagt correcties aan te brengen en het vervolgens compleet negeert. Voor ons voelt het alsof wij niet serieus zijn genomen. Vutha liet verder weten dat hij wel óns certificaat wilde corrigeren. Welnu, dat is lekker gemakkelijk natuurlijk, aangezien dit slechts één certificaat is. Feit blijft dat wij het heel vervelend vinden dat de studenten een certificaat krijgen met fouten. En dan mochten zij ook nog betalen voor een slecht certificaat. Tsja, dit soort praktijken is ons niet vreemd. Wij hebben iets te veel ervaring in ontwikkelingslanden. Wij hebben Vutha dan ook een behoorlijke app ‘op poten’ gestuurd. Bovendien kregen we te horen van Vutha dat de certificaat uitreiking zal plaatsvinden op dinsdag 26 maart om 16.00 uur. Er werd niet meer gesproken over een boottochtje. Waarschijnlijk mag Seng ons dit meedelen, zodat Vutha weer buiten schot blijft.

En de Vutha soap ging verder…..Er was dan ook veel contact tussen ons en Seng. Laatstgenoemde vond het ook jammer dat Vutha onze goed bedoelde adviezen (lees correcties) aan zijn laars had gelapt en gewoon certificaten inclusief fouten had uitgeprint. Seng vroeg ons of wij wellicht op de hoogte waren van een andere activiteit die na de certificaatuitreiking zou plaatsvinden. En natuurlijk moesten wij het antwoord schuldig blijven, want ons aller Vutha communiceert nooit. Wij lieten Seng dan ook weten: ‘We asked our questions several times to Vutha, but we never received answers. So no idea how long the event will last; No idea if we can get a SBU magazine; No idea if there is also a certificate in Khmer for us; No idea if it is allowed to give a speech; No idea if there is a boattrip yes or no; No idea where the event take place etc.etc. Wij sloten af met: Don’t worry Seng, let it be a surprise. Please don’t be frustrated, because you know it is more wise to transform your frustrations into challenges….hahaha!

Inmiddels had Seng weer contact opgenomen met Vutha en werd duidelijk dat de rector, zijnde Venerable Seng Yeat aanwezig zou zijn en dat er daarna een boottocht zou plaatsvinden en zelfs nog een feestje. Nee toch…..wij willen niet in de belangstelling staan, maar vrezen dat we hier niet aan kunnen ontkomen. En toen kwam het dieptepunt. Toen Seng aan Vutha inzage vroeg in het programma, kreeg deze lieve slimme student te horen: ‘Er is nog geen programma (1 dag van te voren), maar jij (Seng) kunt dit wel even maken’. Niet alleen werd Seng opgezadeld met het maken van het programma, er werd nog meer huiswerk op zijn bordje gelegd. Vutha gaf bovendien opdracht aan Seng om ook nog een ‘appreciation speech’ te maken.

Vutha neemt geen enkele verantwoordelijkheid en laat een lager geplaatste in de hiërarchie (student Seng) het werk opknappen.

Het is toch uiterst irritant dat Seng een dag van te voren hiermee wordt opgezadeld. In onze ogen heeft de 23-jarige student Seng op alle fronten veel meer in zijn mars dan Vutha, te weten de ‘executive director of the center of English training’. Wij lieten Seng weten dat hij er niet veel tijd aan moest besteden. Aangezien hij ook onze speech in moest passen in het programma, hadden wij de tijd opgenomen en konden hem zeggen dat onze speech zo’n 8 minuten zou duren.

En dan krijgen we eindelijk bericht van Vutha en vernamen we zomaar ‘out of the blue’ dat de certificaatuitreiking weliswaar dinsdag 26 maart zal plaatsvinden, maar dat de tijd was gewijzigd. In plaats van 16.00 uur werd het 17.30 uur. Volgens Vutha zou de ceremonie ongeveer een half uur duren en daarna zou de boottocht zo’n anderhalf uur in beslag nemen. En toen trok Vutha eindelijk het boetekleed aan….’Dear teachers, I am really very sorry for everything, I really apologize for all my mistakes, please forgive me’…blablabla…Nou ja zeg….het is bijna komisch….Verder liet hij weten dat hij gezakt was voor een examen Engels vanwege grote drukte op zijn werk. Kortom: Het was allemaal een beetje veel geweest voor onze Vutha. Uiteraard reageerden wij met: Apology accepted!!! En voegden daar aan toe: Being busy is sometimes a matter of bad planning. If you plan well (in advance) and anticipate your tasks, you are less busy…..maar goed….the celebration will be very nice….. Wij maakten tevens van de gelegenheid gebruik om onze aardige, intelligente en hardwerkende Seng de hemel in te prijzen…. ‘Cherish him and appreciate him! Seng will make it in the future….Cambodia will hear from him!’

En Seng zelf? Hij liet ons eerder weten dat Vutha wederom voor een verrassing had gezorgd, maar dit keer een positieve verrassing. Het was plotseling niet meer nodig dat Seng het programma voor de certificaatuitreiking zou maken. (Dat zou Vutha nu toch zelf doen). Seng hoefde nog slechts an appreciation paper te vervaardigen (blijkt hetzelfde te zijn als een appreciation speech). Het verandert allemaal met het uur en het is bijna niet meer te volgen.

Het is Seng zelf die dit voor zal dragen (waarschijnlijk omdat het Engels van Seng beter is dan van Vutha). Verder zou ‘the certificate mistake’ gecorrigeerd zijn voordat het was geprint, maar uh…..wij nemen aan dat dit slechts gold voor ons eigen certificaat (Ben en Dees) en helaas niet aan de orde was voor de studenten. Echter: Volgens Seng zou het wel degelijk gaan om de certificaten van de studenten. Wow! Dat zou geweldig zijn! Zouden zij dan toch nog hun certificaat zonder fouten mogen ontvangen? First see, then believe!

Seng is ook op de hoogte van het feit dat Vutha zeer druk is en is bereid hem te helpen. Seng vroeg ons advies daarin. Welnu, heel nobel natuurlijk en Vutha zou enorm geholpen zijn met de hulp van Seng, maar wel even opletten Seng: Jouw goede bedoelingen mogen natuurlijk niet tegen jou gebruikt worden. Denk dus ook aan de ‘hierarchy and the responsability of the job’. Uiteindelijk besloot Seng zijn idee voorlopig in de ‘koelkast’ te zetten.

Hoe het ook zij….Dan is daar toch eindelijk die certificaatuitreiking op 26 maart. Funny detail: 5 kwartier voor de aanvang ontvingen wij het programma….in Khmer…! Middels een translator konden wij toch een idee krijgen wat ons te wachten stond. In ieder geval was aan ceremonie geen gebrek….hahaha!

Toen wij op de universiteit arriveerden wachtte Seng ons op en samen liepen we naar de conference/meeting hall, waar iedereen al zat te wachten. Aan de ene kant van de ruimte zaten de monniken (venerables), aan de andere kant de leken/de niet monniken/ the lay students. Het was een raar gevoel om te constateren dat camera’s klikten op het moment dat wij naar binnen liepen. Twee stoelen vooraan waren vrij gehouden voor de teachers (voor ons dus). Het wachten was op de rector. Toen deze naar binnen schreed (een ander woord heb ik er niet voor), stond iedereen vol ontzag op en vouwde de handen. Er werd gestart met een ‘worship service’. Dat is ons bekend. (In Ghana begon men altijd met een openings prayer). In deze boeddhistische scene betekende dit Shanti Dharma: Het uitvoeren/voordragen (recital) van een tekst uit de Boeddha leer.

Na een woord van welkom en een uitleg over het programma (door You Y), verzorgde Seng - namens de studenten- een ‘appreciation speech’. Toen was het mijn (Dees) beurt.

Mijn ‘Bye bye speech’ op de Preah Sihanouk Raja Buddhist University, was als volgt:

Good afternoon everyone! Because we are leaving soon, I want to say something: The happiness of your life depends upon the quality of your thoughts, but the quality of your thoughts depends on the persons whom you meet in your life. And the people who we met at the Sihanouk Buddhist University (SBU) were very special people. We are grateful that we got the opportunity to be in this buddhist university. Although there were many differences in culture, we learned from each other.

If I think of the Sihanouk Buddhist University, I feel happy. Our Dutch ‘time is money’ culture feels not as our culture anymore after spending about 20 years in developing countries. We feel much more comfortable in your caring and sharing culture. However: Maybe there are a few things from our culture that I wish to give you: Planning, communication and time-management.

If I say SBU, I think of the students, amazing people. I hope that they realize that success is not final, failure is not fatal; it is the courage to continue that counts. Success lies in giving your best efforts…..If the efforts are sincere and the intentions are noble, even missing the mark is not a failure. And never forget that life is the most difficult exam: Many people fail because they try to copy others, not realizing that everyone has a different question paper. Don’t be afraid to learn. Knowledge is weightless. A treasure you can always carry easily.

If I say SBU, I think of the teachers, wonderful people. Know that your students do not have equal talents, but all of them should have an equal opportunity to develop their talents. And if a student can not learn the way you teach, maybe you should teach the way your students learn.

Be aware of the fact that imagination is more important than knowledge. Life is the best school; hardship is our best teacher; problem is the best assignment and failure is the best revision.

If I say SBU, I think of the very friendly staff and I think of all the other kind people who are involved in the daily activities of the buddhist university. And we all know that in school we learn lessons before we take the test, but in life we take the test before we learn the lesson. Nobody can change the wind, but we can adjust our sails to reach our destination. In all walks of life, passion is what starts it and dedication, determination is what finishes it.

To end: If one door closes another door opens. Our new door will be in Battambang, at the branch of this university, at Damrey Sor, the White Elephant. Another new experience. We are not afraid, we trust that everything will be okay. We have learned that you can never cross the ocean unless you have the courage to lose sight of the shore. And in general: People overestimate the value of what they have and underestimate the value of what they may gain by giving it up. And in about 20 years of voluntary work worldwide we gained much more than what we have lost……The best and most beautiful things in the world can not be seen or even touched….They must be felt with the heart and all the people of Sihanouk Buddhist University are in our heart….! Often we got the question: Will you come back? Well, normally we don’t return to a place, but never say never…..Let me make a deal with you: We only come back if we are able to speak Khmer….(and that will never happen)!!! Thank you very much! Ben and Desirée.

Aangezien ik (Dees) naast de rector moest staan, kon ik zien dat hij zijn ogen had gesloten en aantekeningen maakte gedurende mijn speech….hahaha! Dit gebruikte hij om dit nader toe te lichten aan zijn publiek. Hij vroeg zich af of iedereen de prachtige speech van de teacher uit The Netherlands wel had begrepen, want….you are lazy guys….nou ja zeg, beetje populaire praat en natuurlijk niet echt aardig richting studenten.

Hij prees the Dutch people de hemel in, want…..they come from far and they decided to teach you for free….at their age they could also have chosen to listen to the birds, but they came to us…..hahaha! Toen ik de speech aan hem overhandigde, gaf hij deze meteen aan Vutha met de opdracht om dit in het volgende SBU magazine te plaatsen. Over het SBU tijdschrift gesproken: Hoewel wij om een recent exemplaar hadden gevraagd met onze foto’s daarin geplaatst (puur als herinnering), werd hier geen gehoor aan gegeven. Wellicht vergeten. Nou ja, geen probleem….

Welnu, de happening ging verder en wij beiden (Ben en Dees) moesten naar voren komen om onze certificaten in ontvangst te nemen. (1 exemplaar in het Engels en 1 exemplaar in het Khmer). Voor ons is dit slechts een herinnering aan ons vrijwilligerswerk hier (niet meer en niet minder), maar voor de mensen in deze scene was het een uiterst serieuze zaak. De vorm, de buitenkant, de glitter, de glamour waren weer van de partij en dit resulteerde in kitscherige goudkleurige lijstjes….hahaha! Wij konden alleen maar denken: ‘Haal die lijstjes eraf, geef ons gewoon een papieren versie en that’s it’. (Ook uit praktisch oogpunt vanwege verhuizing naar Battambang), maar goed…..de mensen zijn allerliefst en genieten van deze hele show, dus gaan wij er braaf in mee. Of dat nog niet genoeg was, kwam er nog meer opsmuk om de hoek kijken: Een sjaal werd om onze nek gehangen. Dit staat symbool voor vriendschap. Hoe meer poeha, hoe mooier men het vindt!

Toen was het tijd voor de daadwerkelijke certificaatuitreiking voor de studenten. Alle goudkleurige lijstjes deden pijn aan je ogen. De studenten straalden. Wij vonden het wel jammer dat niet iedereen aanwezig was. De absenten waren verhinderd vanwege uiteenlopende redenen, maar goed….al met al was het toch een feestelijk gebeuren. Iedere feesteling moest om de beurt naar voren komen om zijn of haar certificaat in ontvangst te nemen. De ‘geslaagden’ werden geflankeerd door de rector en de beide teachers, zijnde Ben en Dees. Dat was telkens het moment waarop de fotograaf in actie kwam.

Toen iedereen voorzien was, kregen de studenten het verzoek om met hun certificaat in de aanslag te poseren. Het liep ten einde en de closing ceremony was een feit. Er werd volop gefotografeerd en dit werd zelfs buiten op de campus nog voortgezet.

Hierna volgde het informele gedeelte, te weten de boottocht op de Tonlé Sap rivier en de Mekong rivier. Iedereen ging mee, met uitzondering van de rector. Samen wandelden we naar de aanlegsteiger van de boot. Met gevaar voor eigen leven en met halsbrekende toeren arriveerden we uiteindelijk op het bovendek. Daar werden we vervolgens ‘getrakteerd’ op loeiharde muziek, zodat we elkaar nauwelijks konden verstaan, maar het was zeker erg gezellig. Phnom Penh on the river by night…..Onze studenten hadden moeite met afscheid nemen. Telkens weer vroegen zij of we toch niet konden blijven of konden terugkeren. Je kunt uitleggen zoveel je wilt, maar dat het voorbij was, ging er maar moeilijk in. Vaak kregen we te horen: ‘Oh teacher, we love you so much, we will miss you, I have learnt a lot from you’ enz. enz. Eén en al loftrompet! Ach ja….This is Cambodia. Dachten wij nog even dat wij op de boot verlost waren van verdere ceremonie, niets bleek minder waar te zijn. Plotseling moesten we weer opdraven en kregen we een boeket bloemen aangeboden alsmede een schaaltje met daarop de afbeeldingen van diverse Cambodjaanse tempels. Tsjonge….jonge….Na zo’n anderhalf uur gevaren te hebben was het dan toch echt afgelopen. Zoals eerder gemeld was het een hele tour om op de boot te geraken en dus ook om weer aan wal te komen: Gammele traptreden zorgden ervoor dat wij geholpen moesten worden door onze studenten. Oh, wat voel je je dan oud en afhankelijk. Ongevraagd en heel spontaan boden de studenten hun hulp aan. Toch was het komisch dat Vutha tegen een studente riep: ‘Take care of your mother!’ (en dat was ik, Dees, dus….hahaha!) Nog een laatste bye bye en toen gingen we met de tuktuk naar huis. Wat een voorrecht om dit alles mee te mogen maken…wij voelen ons enorm blessed…..

Op de dag van onze certificate ceremony had ons appartementencomplex Nine East de entree versierd met allerlei decoraties die horen bij het naderende Khmer New Year medio april.

Zoals hierboven geschetst is heel veel tijd gaan zitten in de voorbereiding en uitvoering van ons afscheid. Toch moesten we tussen de bedrijven door ook verder gaan met ons regelwerk dat nodig was voor ons aanstaande vertrek. Een terugblik:

Zo togen we bijvoorbeeld op 15 maart naar het Pasteur instituut om ons af te melden (wij waren daar geweest vanwege checken PSA) en op deze dag losten wij ook het vrijkaartje in voor een gratis voetmassage, verkregen tijdens de ‘Meet [e-38] Greet’. Op 16 maart werd nog even de bloeddruk gecheckt en op 18 maart was de laatste traditionele Khmer massage in Phnom Penh een feit. (Die dag was er geen internet). Kortom: Laatste keer dit en laatste keer dat….Op heel veelplekken zeiden we gedag….Wat heb je toch weer veel contacten opgedaan in 1 jaar tijd (waaronder ook met enkele Franse families in ons appartementencomplex)……….

19 maart: Onderhoud cv-ketel in Vlissingen. Dit was op afstand geregeld met het installatiebedrijf en onze huurders.

Langzamerhand wordt het tijd om de koffers in te gaan pakken en spullen af te geven die niet meer meegaan.

De laatste zondag in Phnom Penh - 24 maart - trakteerden we onszelf op een high tea en dat was heel bijzonder. Het bestond uit een ‘savoury’ en een ‘sweets’ gedeelte. Voor wat betreft savoury bestonden de lekkernijen uit: Prawn and pork natang; Turmeric rice crêpe; Pan fried chives dumpling; Kreoung beef roll; Grilled shrimp with garlic sauce; Homemade smoked salmon [e-38] salmon roe. En het sweets gedeelte bestond uit: Sticky rice mochi; Taro in coconut delight; Black sticky rice [e-38] mango; Pumpkin custard; Cassava cake; Pandan crêpe; Banana fritter with Wat chocolate sauce. Zeer speciaal en een waardige afsluiting…..

Het afgelopen jaar hebben wij een leuk contact opgebouwd met de schoonmaakploeg van Nine East. Deze jongens en meisjes zijn zeer onderdanig, verlegen, bescheiden en nederig. Wij vonden het passend om deze groep even in het zonnetje te zetten. De laatste keer dat zij kwamen (27 maart) hadden we dan ook allerlei dingen op tafel gezet die zij mochten meenemen. Middels de google translator hadden we dit uitgelegd, omdat zij geen Engels spreken en sommigen zelfs geen Khmer kunnen lezen. Eén van de personen die wel in staat is om Khmer te lezen las onze boodschap hardop voor aan het team, zodat een ieder de boodschap begreep. Er werd vriendelijk gelachen en vervolgens ging men aan het werk. Kwestie van kwartiertje. Na afloop bleek het toch moeilijk te zijn om iets van de tafel te pakken. Geruisloos als altijd slopen zij al richting deur. Ik (Dees) moest echt nogmaals erop wijzen dat zij iets mochten meenemen. Nog steeds was het glimlachen geblazen. Toen pakte ik maar een tas en deed daar spullen in en eindelijk werd mijn voorbeeld opgevolgd.

Zoals gemeld hadden wij bloemen gekregen tijdens onze afscheidsceremonie van de universiteit op de boot, maar uh….met nog maar enkele dagen te gaan is het natuurlijk niet praktisch om nog bloemen te gaan verzorgen, laat staan om deze mee te nemen. Dus dachten wij (waarschijnlijk heel Europees) dat het beter zou zijn om de bloemen af te geven aan de receptie. Op die manier kon iedereen ervan genieten. Echter: De praktijk was weer heel anders. Men had er de voorkeur aan gegeven om ieder personeelslid te voorzien van een bloem. Het delen van iets (in dit geval een bos bloemen) zit nu eenmaal in de genen van de mensen. Zo mooi om te zien!

Weetje: In één jaar Phnom Penh hebben wij meer dan 500 ritjes gemaakt met de tuktuk!

30 maart: Vandaag verlaten wij de heksenketel Phnom Penh en vertrekken we naar Battambang. Weliswaar een nieuwe woonplaats, maar wel met hetzelfde vrijwilligerswerk, te weten: English conversation classes for the buddhist monks at the buddhist university. Het is een dependance van de universiteit in Phnom Penh (Preah Sihanouk Raja Buddhist University).

In de volksmond in Battambang staat de universiteit bekend onder de naam: Damrey Sor, oftewel White Elephant. Battambang betekent letterlijk: Man met de stok. Ons onderkomen (service appartement) heet Chhaya en dit is een hindoestaanse naam voor meisjes en betekent schaduw.

Battambang zou de tweede of de derde stad van Cambodja zijn qua inwoneraantal en het is de hoofdstad van de gelijknamige provincie Battambang. Nabij de stad ligt een niet-permanente basis van de Koninklijke Cambodjaanse luchtmacht. Battambang is een bijzondere stad omringd door een prachtig plattelandslandschap. Battambang is een stuk rustiger dan andere steden in Cambodja. Het ligt aan de Sangker rivier en naast deze rivier ligt ook het mooiste gedeelte van de stad. Hier vind je namelijk veel Franse koloniale gebouwen, die er allemaal even mooi uitzien. De Franse invloeden zijn dus goed terug te vinden in deze pittoreske stad! Overigens: Battambang ligt in het Noordwesten, niet echt heel ver van de grens met Thailand.

Onze eigen bevindingen vanaf de dag van vertrek uit PP (Phnom Penh) naar BB (Battambang)….Voor al het Nine East personeel lieten wij een cadeaumand achter, met het verzoek om de inhoud te verdelen onder het gehele team. ’s Ochtends werden de laatste dingetjes nog afgewerkt en nadat alle formaliteiten waren afgerond en de oplevering prima was verlopen, was dan toch echt het moment daar om afscheid te nemen. Wij werden uitgezwaaid door de dames van de receptie (Bopha en Piksa), maar niet voordat wij werden vastgelegd op de gevoelige plaat. De taxidriver (Chorn) was inmiddels ingewisseld voor een andere chauffeur (klonk als Jé), onder het mom van: ‘He is my brother’. De tijd van vertrek (12.00 uur) was zelfs 20 minuten eerder. De rit in de Highlander was comfortabel en goedkoop (70 dollar voor een kleine 300 km.). Op een koe op de weg en enkele capriolen makendetegenliggers na, verliep de reis voorspoedig. Chauffeur Jé liet weten dat 50% van de drivers in Cambodja geen rijbewijs heeft.

Jé was erg aardig en stopte onderweg niet alleen voor een sanitaire stop of om de motor te koelen, maar ook om een hapje te eten. Omstreeks 16.00 uur arriveerden wij bij ons onderkomen in Battambang, te weten service apartments Chhaya.

In Chhaya vond er een hernieuwde kennismaking plaats met receptioniste Mey (of May), die wij nog kenden van afgelopen november 2023 toen wij een paar dagen in Battambang waren geweest om ons te oriënteren op onze nieuwe woonplaats en o.a. de eerste contacten hadden gelegd op onze werkplek en onze accommodatie. Zij bracht ons naar onze kamer op de derde verdieping (305) en al snel werd duidelijk dat dit de mooiste en grootste kamer was. Waar hadden we dit nu aan te danken? Wie weet…Nederlanders die wereldwijde vrijwilligers zijn in ontwikkelingslanden? Geen idee, maar erg blij mee. Chhaya heeft 40 appartementen, waarvan er nu 10 leeg staan. Afgelopen november was alles bezet en moesten wij nog op een wachtlijst geplaatst worden. Zo zie je maar weer, het kan snel veranderen. En dan te bedenken dat het - in z’n algemeenheid - voor expats moeilijk is om accommodatie in Battambang te vinden….Overdag is Mey (een vrouw) het aanspreekpunt aan de receptie en ’s avonds (en ’s nachts) wordt de dienst overgenomen door Tola (een man).

Ons adres in Battambang gaven wij door aan John van de Cambodian Visa Services, maar ook receptioniste Mey van Chhaya zorgde ervoor dat wij werden ingeschreven in het FPCS systeem. (Foreigners Present in Cambodia System). Ook hier werden formaliteiten afgerond. Wij wonen in Krong, Battambang, in de gemeente Svay Por. Wij hadden ook nog verschillende vragen en ’s avonds kwam er nog iemand (Tola) om bepaalde zaken te fixen aan wasmachine, airco e.d. Wij deden niet veel meer dan bagage neerzetten, een hapje eten, douchen en ons bed opzoeken.

En dan is het eerste Paasdag en is de Nederlandse zomertijd ingegaan. Dit houdt in dat het tijdsverschil met Cambodja nog maar 5 uur is in plaats van 6 uur. In Cambodja is het nu dus 5 uur later dan in Nederland.

In Cambodja waar bijna iedereen boeddhist is, merk je natuurlijk helemaal niets van Pasen. Het grootste gedeelte van de dag ging op aan dingen vragen, checken, koffers en tassen uitpakken, installeren en ons eigen plekje maken.

Overigens: Het is nóg een paar graden warmer in Battambang dan in Phnom Penh. Het is werkelijk niet te doen…..40,41,42 graden…..

ATM: Any Time Money, wordt hier aangeduid met: Automatic Teller Machine...

Op tweede Paasdag 1 april werd de omgeving verkend, werden er boodschappen gedaan, brachten we een bezoek aan de markt (inclusief tailer), werd er geld gewisseld, bezochten we enkele winkeltjes waaronder een Samsung Service Center. Net als in Phnom Penh probeerden we ook hier om nieuwe bookcases te kopen voor onze smartphones, aangezien deze helemaal kapot zijn. Dat lukt echter in heel Cambodja niet. Het model is te oud (op de dag af 4 jaar). Het zij zo….In Chhaya ontdekten we nog een rooftop, maar helaas fungeerde dit niet als chill plek, maar slechts als opslagplaats voor rommel en was het tevens een plek om was te drogen. So be it….

En zo is ons nieuwe leven in Battambang van start gegaan………..met al snel een grappig voorval. Wat bleek? Onze contactpersoon op de Sihanouk Buddhist University Battambang (SBUBB), Tola geheten, verblijft tijdelijk (februari - eind juni 2024) in Rome (!) vanwege een studie Interfaith dialogue. Deze Tola is geen monnik meer. Hij verwees ons dan ook door naar zijn collega, te weten Venerable Vanda, zijnde een monnik. Waarom had Tola ons dit niet eerder verteld? Hij kon ons toch bereiken via de app? Wij hadden hem notabene afgelopen november zelfs nog bezocht vanuit Phnom Penh (een treinreis van maar liefst 6 en een half uur!) En waarom had Vutha van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh ons dit niet gezegd? Temeer omdat Vutha in Phnom Penh veel contact heeft met Tola in Battambang. Ach ja…..het schort zoals altijd aan communicatie…..Wij ‘managen’ het wel…..Wij gaan gewoon contact opnemen met de vervanger van Tola, Vanda genaamd.

Zo gezegd zo gedaan. Helaas reageerde Vanda niet op onze app en ons telefoontje. Na nog een dag gewacht te hebben, besloten we toch maar om Tola in Rome hiermee lastig te vallen. Binnenkort was het Khmer Nieuwjaar, time flies en voor je het weet is het begin mei, zijnde de maand waarin wij gaan starten op de boeddhistische universiteit. Nu Tola in Rome zit en Vanda zijn vervanger is, zou het toch niet meer dan normaal zijn om voor de start even kennis te maken met Vanda en de ins and outs te bespreken. Hoera! Met dank aan Tola - die Vanda had geactiveerd – werd uiteindelijk afgesproken dat wij op 9 april tussen 16.00-en 17.00 uur welkom waren in de bibliotheek van de universiteit.

Als wij op een gegeven moment ergens een hapje gaan eten, stuiten wij wederom op miscommunicatie. Situatieschets: Een jonge knaap die slecht Engels spreekt komt de bestelling opnemen. Na een tijdje gewacht te hebben, komt hij terug en probeert ons met behulp van een translator iets duidelijk te maken. Ook dat lukt maar nauwelijks. Als wij hem niet begrijpend aankijken, typt hij vervolgens een nieuwe boodschap op zijn telefoon en dan is het duidelijk: ‘The cook has gone home’….Oké, de kok is dus naar huis, maar uh…..’Waarom kom jij dan de bestelling opnemen?’ luidt onze logische vraag. Hierop laat de jonge knul weten: ‘The cook didn’t inform me that he left’. Wederom een voorbeeld dat communicatie niet de sterkste kant is van de gemiddelde Cambodjaan.

Lopen van bridge to bridge………over de Sangker rivier…..is weliswaar bijzonder om te doen, maar de immense hitte mat enorm af, ook al gingen we pas tegen het einde van de middag op pad. Ook de Cambodjanen zelf puffen….Wij wonen aan de beste kant van de rivier en besloten dan ook om de komende tijd slechts aan één kant te gaan lopen. Daar bevinden zich ook gym toestellen en het is leuk om tussen de Cambodjanen een beetje exercise te doen.

Op één van onze wandelingen stuitten wij op een groepje jongelui, afkomstig uit Taiwan. Het bleek dat zij zieltjes wilden winnen voor het Christendom. Uh? Hoe dan? In Cambodja? Een land waar zo’n 98% van de mensen boeddhist is!

Hoewel wij hier dus absoluut niet van gediend waren, was het wel mooi om een gesprek aan te knopen. En de jeugd luisterde aandachtig toen wij vertelden dat wij over de hele wereld gewerkt hadden met zowel christenen, maar ook met moslims, hindoes en boeddhisten en dat dit voor ons alleen maar een verrijking was geweest.

Wij hebben gaande de jaren natuurlijk veel lesmateriaal verzameld waar wij uit kunnen putten. Ook zijn er altijd wel kopieën over van teksten. Zo hadden wij bijvoorbeeld een keer in Phnom Penh een tekst behandeld over de man achter KFC, eigenlijk het verhaal over hoe deze fastfoodketen begonnen was.Tijdens één van onze wandelingen door Battambang zagen we een KFC zaak. Nu zullen wij daar niet gaan eten, maar het leek ons wel grappig om een kopie af te geven. Misschien vond het personeel het wel leuk om een beetje achtergrondinformatie te verkrijgen over KFC, de zaak waar zij tenslotte werken. Nu maar hopen dat men Engels kan lezen……en we troffen het…..het was rustig in de zaak en de manager stond ons te woord en sprak goed Engels. Hij vertelde dat hij op een cursus zelfs enige achtergrondinformatie had verkregen over de oprichter van KFC. Hoe leuk en toevallig! Hij kon het bijzonder waarderen dat wij de moeite hadden genomen om een kopie over KFC af te geven. Kortom: Kleine moeite, groot plezier!

Oh wat is het toch snikheet…iedere dag meer dan 40 graden…het is niet te doen. Bovendien is er sprake van luchtvervuiling. Toch proberen we om verder te gaan met ‘exploring the city’. Lopen is helaas vaak geen optie, dus gaan we op pad met de tuktuk. Toch proberen we om kleine stukjes te lopen, maar het mat enorm af……

Zo ontdekten we bijvoorbeeld op 8 april een soort vocational center, een praktische opleiding waar vaardigheden werden aangeleerd. Het bleek een gigantisch terrein te zijn waar verder o.a. een kerk en het huis van de bisschop te vinden waren. Tevens waren er mogelijkheden voor theoretisch geschoolden. Wij zagen de plekken waar de studenten aten, sliepen en studeerden. Keuken, slaapzalen, klaslokalen, bibliotheek ontbraken dan ook niet. Op een grote banner lazen we de volgende tekst:

Promoting, supporting and accompanying young Cambodian people in their integral human formation and higher academic education process. To bring integral formation to the young people who seek to become professionals and good leaders for the Cambodian society…….Onze ontdekkingstocht door de stad ging verder en we besloten om ook even het ziekenhuis te bezoeken….you never know….In het Provincial Referral Hospital (een public hospital) spraken we met een medewerkster bij de main entrance op de afdeling OPD (Outpatient department). Daarna begon de honger te knagen en besloten we om te gaan eten bij een ‘social enterprise’ waar we over gelezen hadden op internet. Het goede doel sprak ons aan. De naam van het restaurantje is Jaan Bai en dat betekent rice bowl. Dus: A social enterprise run by the Cambodian Children’s Trust and Feel Good Coffee group which are working to break the cycle of poverty in Battambang by education, employing and empowering. Een leuke ambiance, een goed doel en lekker eten….prima dus! Er werd zelfs gewaarschuwd voor het weeshuistoerisme en er werd gewezen op de toepasselijke Tedx video, te weten: ‘Why we need to end the era of orphanages?’ (Overigens: Helemaal mee eens). Hierna stond nog een polikliniek op het programma, een ontmoetingscentrum en een bakkerij en toen was het welletjes.

Tussen de bedrijven door hebben we ook contact opgenomen met friend Sophal, die wij samen met zijn vrouw en 2 zoons, in 2015 hebben ontmoet in Siem Reap toen wij voor de eerste keer in Cambodja waren. Inmiddels is het gezin verhuisd van Siem Reap naar Battambang. Toen wij in november 2023 een paar dagen in Battambang waren om op zoek te gaan naar accommodatie en kennis te maken op de boeddhistische universiteit met het oog op onze komst op 30 maart 2024, hadden wij Sophal en zijn gezin al ontmoet. Het gezin had het zwaar: Sophal was erg ziek, had ten gevolge daarvan geen werk meer, kinderen hadden vanwege geldgebrek moeten stoppen met hun studie enz. Kortom: Kommer en kwel. Nu wijzelf echt in Battambang wonen, was het natuurlijk niet meer dan normaaldat wij wederom contact met hem opnamen.

Dat gebeurde ook wel, maar slechts per app. Wij besloten dan ook om elkaar face to face te ontmoeten. Het leek ons wel een leuk idee om op Khmer Nieuwjaar samen iets te gaan ondernemen. Uiteraard weten wij dat bijna alle Cambodjanen ‘on travelling’ zijngedurende deze dagen. Iedereen bezoekt familie. Wij lieten Sophal weten dat wij er alle begrip voor hebben als hij verhinderd is met Khmer Nieuwjaar, maar misschien konden we dan iets plannen op een andere dag. Wij nodigden hem en zijn vrouw en kinderen uit voor een etentje in een restaurant. Hij kon zelf datum, tijd en restaurant kiezen. En wat gebeurde er? Helemaal niets! Hij reageerde niet op ons voorstel. Is ons idee te Europees bedacht? Wil hij liever bij ons thuis komen? Dat mag uiteraard ook. Aangezien de mensen hier over het algemeen niet communiceren, konden wij alleen maar gissen. Was hij misschien te ziek geworden? Zelfs op onze zin: Feel free to express yourself, werd niet gereageerd. Vreemd. Hoe gaat dit aflopen? Wij laten hem weten dat wij ons zorgen beginnen te maken. En dan laat hij uiteindelijk weten dat hij ons graag ‘thuis’ wil bezoeken. Prima, van harte welkom. Op 10 april ’s avonds stond Sophal dan ook op de stoep. Hij was in gezelschap van zijn jongste zoon, die geen Engels spreekt. Wij kletsten met Sophal over van alles en nog wat, maar echte problemen - die wij hadden verwacht - bleven achterwege. Sterker nog: Sophal had zich op airco reparatie gestort. Eerst 4 maanden theorie en daarna gaan werken in de praktijk en de beide jongens zaten in de car repairing. Het gezin woonde bij de schoonmoeder. Dus al met al toch iets beter nieuws dan wij hadden verwacht cq gevreesd. En Sophal liet weten dat hij na Khmer Nieuwjaar graag van onze uitnodiging gebruik wilde maken om een keer met z’n allen uit eten te gaan. We gaan het zien….en hoera…..er werd een afspraak gemaakt voor 21 april.

Ook is er nog contact met onze co class teacher van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh, Seng geheten. Geregeld vraagt hij om advies. Nu is Seng een pientere knaap die heel goed zelf dingen kan beslissen, maar hij vindt het blijkbaar fijn om even met ons te sparren…en wij doen dit graag voor hem.

Ben is altijd leergierig, eager to learn en dat is uiteraard heel erg goed. Hij vindt het ook heerlijk om dingen te ontdekken en als een soort verkenner op onderzoek uit te gaan. Zo had hij bijvoorbeeld twee accommodaties achter de hand gehouden in case onze huidige woonruimte niet zou bevallen. Welnu, dat laatste is gelukkig niet aan de orde. Wij wonen heel centraal en het appartement is rustig en ruim. Toch wil hij dan graag even gaan kijken op de andere twee plekken. Een beetje het idee van: Dit hebben zij niet gekozen. Welnu, toen we op 9 april dan ook beide plekken bezochten konden we alleen nóg maar blijer zijn met onze woonstek. De locaties bevonden zich echt in the middle of nowhere en één plek zag er zelfs onbewoonbaar uit.

De wegen in Battambang zijn over het algemeen slecht en het is een heel gebots en geklots als je in de tuktuk zit. Onderweg zagen we jongelui met teksten op hun shirts zoals: Sorry, I am bad (meisje) en Problem maker (jongen). Overigens: Deze twee voorbeelden stonden los van elkaar.

En dan is het 9 april om 16.00 uur en gaan wij op gesprek op de Sihanouk Buddhist University Battambang, oftewel SBUBB. I.v.m. de tijdelijke afwezigheid van onze contactpersoon Tola (die vanwege een studie tot eind juni in Rome verblijft), konden wij ons richten tot Vanda. (Voluit: Hem Vanda). Men begint met de achternaam, gevolgd door de voornaam. Niet alleen Vanda was van de partij, maar ook de vice-president, Pok Pan geheten. Binnenkort moeten we nog even kennismaken met de president van de boeddhistische universiteit.Oké, in Phnom Penh spraken we over een rector, maar hier over een president. Wij hebben maar liefst anderhalf uur gepraat en daarna kregen we nog een rondleiding. Hoewel the new academic year pas op 5 mei gaat starten (maandag 6 mei), vroeg men ons een weekje later te beginnen, omdat men tijd nodig had om alles in goede banen te leiden. Concreet: 13 mei wordt voor ons de eerste dag waarop wij gaan lesgeven op de boeddhistische universiteit in Battambang.

Aangezien wij nu dus ruim in de tijd zitten voor onze start op de boeddhistische universiteit, hebben we meer tijd to explore the city.

Wij besloten dan ook om op 10 april het Battambang National Museum/Provincial Museum te bezoeken. Het ligt in het dorp Kamkor, in de gemeente Svay Por, in de provincie Battambang, in het westen van Cambodja. Het museum werd in 1963 opgericht en herbergt een opmerkelijke pre-en Angkoriaanse verzameling aardewerk, beeldhouwwerken en muziekinstrumenten.

En de Khmer massage pakten we ook hier in Battambang weer op.

Een mooie gedachte die wij tegenkwamen was: Hoop is optimisme met opgestroopte mouwen…..

13-16 april (of 14-16 april): Khmer Nieuwjaar (Chaul Chnam Thmey), dé belangrijkste gebeurtenis van het jaar. Het wordt groots ingeluid en gevierd. Vele mensen reizen af naar hun hometown op het platteland om dit samen met hun familie door te brengen. In deze periode vieren de Cambodjanen de overgang van het oogstseizoen naar het regenseizoen.

Alle dagen van het Khmer Nieuwjaar hebben hun eigen naam en hun eigen rituelen. Eerste dag: Maha Songkran: Het eren van Boeddha middels het branden van kaarsen en wierook. Tweede dag: Virak Manabat: De minder bedeelden uit de samenleving ontvangen geld en voorouders worden in tempels vereerd. Derde dag: Vrak Loeurng Sak: Buddhabeelden en ouderen worden ‘gewassen’ met geparfumeerd water, aangezien dit geluk zou brengen.

De huizen van mensen worden schoongemaakt en gedecoreerd en er wordt eten bereid. Welnu, traditioneel voedsel wordt genuttigd, zoals Amok (viscurry), kralan (kleefrijstcake) en nom banh chok (rijstnoedelsoep). De lokale bevolking bezoekt de boeddhistische pagodes om verfrissingen, desserts, fruit en bloemen aan de monniken te presenteren. Op straat worden voorbijgangers nat gespoten.

Wij maakten een planning en besloten om iedere dag iets culinairs te gaan proeven, variërend van Italiaans eten tot Koreaans, Thais en Indisch. Even dus geen Khmer (Cambodjaanse) keuken dus, hoewel die ook lekker is hoor!

Overigens: Voor wat betreft het Koreaans eten werd het Kimchi. Dit is een traditioneel gerecht uit de Koreaanse keuken. Het bestaat uit gefermenteerde kool en groenten en is erg gezond. En toen was het al de derde dag van Khmer Nieuwjaar….Eigenlijk wilden we i.p.v. Thais, Japans eten, doch vanwege Khmer Nieuwjaar was er veel gesloten, dus ook ‘onze Japanner’. Na Khmer Nieuwjaar zullen we de Japanse Teriyaki Chicken gaan proeven. Geen Japans eten dus, doch werd er gekozen voor Thais. Het werd Pad Thai. Dit is een Thaise roerbaknoedel met een zoet-hartig-zure saus bestrooid met gemalen pinda’s. Het zijn dunne platte rijstnoedels en bevat bijna altijd taugé, knoflookbieslook, roerei, tofu (en kip, rundvlees of garnalen). Saillant detail: Toen wij bij het afrekenen, in eerste instantie Baht (Thaise munteenheid) terugkregen in plaats van Riel (Cambodjaanse munteenheid), keken we even vreemd op, hoewel het natuurlijk te verklaren valt uit het feit dat Battambang niet echt heel ver verwijderd is van de grens met Thailand. Toen wij uitspraken dat wij liever Riel terugkregen, was dit ook geen enkel probleem. En de laatste dag van Khmer Nieuwjaar stond Indisch eten op het menu en wel Chicken Masala (stukjes gekruide, gebakken kip met een saus van specerijen en tomatenpuree) en Chicken Tikka (stukjes gebakken gemarineerde kip). Na al het Khmer voedsel was dit een keertje een welkome afleiding. Verandering van spijs doet eten, nietwaar?

Ook werd er veel achter de computer gewerkt, bezochten we een paar leuke plekken om te chillen en gingen we naar de riverside waar we deelgenoot werden van de viering van het Khmer Nieuwjaar. Kijken dus hoe de lokale bevolking dit festijn viert. Er vielen ons met name twee dingen op, die we ons konden herinneren van vorig jaar in Phnom Penh. Allereerst zag je veel jongelui met waterpistolen die op een truck of op een motorbike zaten en elkaar of omstanders natspoten. Ook wij ontkwamen niet aan een nat pak (zelfs zittend in een tuktuk). Ten tweede hadden veel mensen witte vegen van talkpoeder op hun gezicht. Teken van schoonheid. Ook togen we nog naar een belangrijke rotonde in de stad waar een groot beeld is geplaatst van ‘de man met de stok’ (dit is ook de letterlijke betekenis van het woord Battambang). Op deze markante plek komen altijd tal van verkopers bijeen, maar tijdens Khmer Nieuwjaar wemelde het er van de kraampjes.

In z’n algemeenheid kan Ben zich overal goed oriënteren en weet hij vrij snel de weg ergens naartoe te vinden. Ik (Dees) ben daar absoluut geen ster in. In Phnom Penh (PP) kwam het geregeld voor dat Ben zelfs de tuktukdrivers moest wijzen op de juiste route. Nu in Battambang (BB) is het niet anders. Ook nu weet Ben vaak beter de weg in vergelijking met de tuktukdrivers die geregeld moeten zoeken of fout rijden.

Even naar een polikliniek (bloeddruk en BMI laten checken) en naar een postkantoor (kaart kopen voor een tachtigplusser, die onze post bewaart in Vlissingen en geen digitale mogelijkheden heeft). Verder hadden we vernomen dat een bezoek aan Provinciehuis/Townhall de moeite waard waren en dus besloten we op onderzoek uit te gaan. Het Provinciehuis is een prachtig gebouw midden in het groen. Je kon vrij in-en uitlopen. Wij zagen werkelijk niemand. Navraag bij een tuktukdriver leerde dat al het personeel nog vrij was, gelet op de nasleep van Khmer Nieuwjaar. In de Townhall (Municipality) daarentegen was men wel aan het werk. Wij spraken met iemand die een beetje Engels kon praten, want vrijwel iedereen sprak alleen maar Khmer (maar men blijft altijd vriendelijk lachen). Het is natuurlijk een beetje vreemd dat je als buitenlander de Municipality wilt bezichtigen, maar goed….Ben heeft altijd veel belangstelling voor ‘daily life’. En daarna smulden we van ons uitgestelde Japanse etentje en aten we Chicken Teriyaki (gebakken in een marinade van sojasaus).

Na al deze lekkernijen rond Khmer Nieuwjaar gaan wij weer terug naar het lokale Khmer voedsel, dat ook prima is.

Wij vroegen ons even af of er in ons onderkomen Chhaya een fire alarm was, een sprinkler installatie, een emergency exit in geval van brand.

Wij hebben natuurlijk die brand ervaring gehad in ons appartement in Phnom Penh. Hoewel iedereen in Chhaya een brandblusser in zijn of haar appartement heeft, is dat ook het enige. Van de hierboven genoemde zaken is dus geen sprake. Toen we Mey achter de receptie hiermee confronteerden en haar vroegen wat men doet in case of fire, luidde het ludieke antwoord: ‘We pray and run!’

Nu zitten we dus in de fase dat we tijd hebben om Battambang te gaan ontdekken. In een volgend verslag zullen enkele echte ‘highlights’ aan de orde komen. Meer cultuur happen dus! Bovendien zal de start op de boeddhistische universiteit vermeld worden, want dat is natuurlijk de ware reden van ons verblijf in Battambang. Binnenkort dus…op naar Preah Sihanouk Raja Buddhist University (SBU Sihanouk Buddhist University) alias Damrey Sor Pagoda, the White Elephant (in de volksmond).

Cambodja groet Nederland!!!

Namasté!!!

Ben en Desirée