Battambang loopt ten einde....

De periode Battambang zit er bijna op...Vanaf 12 oktober 2024

Op 12 oktober gingen we even naar de riverside om oefeningen te doen op de gymtoestellen die daar zijn geplaatst (Dees). Ben ging op een bankje zitten en keek naar de mensen en het verkeer. Naast hem op het bankje nam een moeder met 2 kinderen plaats. Zij had 4 kleine pizzapunten bij zich en bood Ben een pizzapunt aan. Uiteraard maakte Ben hier geen gebruik van en bedankte hij dus vriendelijk. Zijn gedachten gingen naar Nederland: Wie zou zijn eten delen met de eerste de beste wildvreemde? Ongetwijfeld niemand. Echter hier in Cambodja zit caring and sharing in het DNA van de mensen.

Plotseling zagen wij een grote roeiboot op de Sangker rivier. Wij zijn op de hoogte van het feit dat medio november het Waterfestival zal plaatsvinden, maar uh……..het is pas medio oktober…..een maand te vroeg dus. Navraag maakte duidelijk dat het Waterfestival in Battambang eerder wordt gevierd dan in Phnom Penh. Het Waterfestival doet meerdere plaatsen aan. Het is een competitie tussen de verschillende provincies en de winnaar van elke provincie gaat naar Phnom Penh waar de finale zal plaatsvinden. In de hoofdstad Phnom Penh blijkt het Waterfestival dus te eindigen en dit jaar zal dit zijn op 14, 15 en 16 november. Echter: In Battambang is het Waterfestival reeds op 16 en 17 oktober te aanschouwen.

Als ik bovenstaande tegen het licht houd m.b.t. ons lesrooster op de boeddhistische universiteit, dan kan ik alleen maar constateren dat er waarschijnlijk weer niets van klopt. Op onze timetable staat vermeld dat de les van 14 november uitvalt vanwege het Waterfestival. Duidelijk, maar dat is dus het Waterfestival in Phnom Penh. Wij zijn echter in Battambang en daar valt 17 oktober op een lesdag van ons, maar op het rooster is niet aangegeven dat dit een vrije dag zou zijn. Om het nóg ingewikkelder te maken: Op diezelfde 17 oktober is sprake van het einde van de Buddhist Lent, waarbij men het einde van de regentijd herdenkt en het einde van de Vassa periode voor de monniken. Bovendien hebben we nog te maken met Kathina: Een maand waarin nieuwe gewaden worden aangeboden aan de monniken. En tenslotte wordt op 16 oktober Pavarana (uitnodigende vermaning) gevierd, waarbij monniken samenkomen om het goede en slechte van het monnik-zijn te bespreken voor wat betreft de afgelopen drie maanden. De avond na de Pavarana ceremonie worden lantaarns de lucht in gelaten. Gelet op dit alles vragen wij ons dus ook af of de les van 17 oktober doorgaat. Even appen richting onze contactpersoon Tola dus………Telkens weer moeten wij initiatief tonen, niemand informeert ons. De communicatie laat altijd te wensen over……

Toen wij op 14 oktober op de boeddhistische universiteit arriveerden, stonden de volgende onderwerpen op ons lesprogramma: Would you consider your childhood a good one? Would you want to journey back in time and experience childhood again? Are you a busy person? Are you a friendly person? Are you an ambitious person? Rate your life on a scale from one to ten. Ten is the highest rating and means your life is perfect. One is the lowest rating and means that your life is terrible. Why did you give this rating to your life? Wij sloten de les af met een andere topic, te weten: Do schools kill creativity?

De start begon niet helemaal goed. Het bleek dat sleutels van klaslokalen waren verwisseld. Toen wij uiteindelijk toch in ons eigen lokaal terecht konden, begonnen we aan bovenstaande topics. De vraag over de jeugd van ons publiek maakte veel los. Onze co class teacher Sopheap/Gentle vertelde dat zij vroeger altijd de koeien had moeten verzorgen en groenten had moeten verkopen in haar dorpje, doch haar ouders hadden haar steeds gestimuleerd om te gaan studeren. Een andere studente was dankbaar dat haar ouders altijd heel hard hadden gewerkt om haar een betere toekomst te kunnen geven. Nu wilde deze studente (die net examen heeft gedaan voor haar highschool en in Phnom Penh of in Battambang wil gaan studeren) niet langer meer dat haar ouders zo veel moeten struggelen en sufferen. De slimme Elisa (pas 14 jaar) wilde haar ouders trots maken (zij wil geneeskunde gaan studeren). Een boeddhistische monnik vertelde eerlijk dat hij slechts tijdelijk monnik is geworden. Het geeft hem de mogelijkheid om te studeren, maar over een tijd wil hij stoppen met monnik zijn, omdat hij soldaat wil worden, because I want to protect my nation……En zo kregen we het ene na het andere verhaal te horen. Onze lessen zijn zóveel meer dan Engelse conversatie…….De gekozen onderwerpen maken veel los…..Zeer waardevol en het is voor ons genieten met hoofdletters! Ook vernamen we dat een boeddhistische monnik die enkele weken geleden nog bij ons in de klas zat, deze maand (oktober 2024) tijdelijk richting Japan was verhuisd om volgend jaar weer terug te keren. Hij ging ervan uit dat wij dan nog wel in Battambang zouden zijn, maar dat is niet het geval. In december (nadat wij deze groep hebben afgerond) gaan wij Battambang verruilen voor Kampot.

In deze les bleef voor ons de vraag in de lucht hangen of er op donderdag 17 oktober les zou zijn. (Zie het begin van dit reisverslag). Op ons lesrooster staat vermeld dat onze les gewoon doorgaat. Toen wij dit voorlegden aan onze studenten, liet een monnik weten dat de universiteit vanaf 15 oktober tot 21 oktober weliswaar gesloten zou zijn, maar dat zou niet gelden voor onze English conversation club. Onze les zou dus gewoon doorgaan. Echter: In diezelfde les van 14 oktober kwam eindelijk een bericht van onze contactpersoon Tola die liet weten dat de universiteit gesloten zou zijn gedurende de hele week en ook onze English conversation club zou dus niet plaatsvinden. Uh….hallo……wie moeten we nu geloven? De informatie is zoals altijd zeer tegenstrijdig. Je kunt er niets van op aan. Tola liet verder weten dat hij weliswaar op school is, doch zich heeft teruggetrokken op zijn kantoor in de bibliotheek. Hij was dus niet te vinden in the office. Dit komt vanwege het feit dat Tola een beetje overwerkt lijkt te zijn. Ik liet Tola weten: I love Cambodia, but I don’t understand Cambodia! Op ons lesrooster is sprake van les op 17 oktober. Een monnik student had laten weten dat lessen weliswaar zouden vervallen in de week van het Waterfestival, maar de uitzondering zou onze English conversation club zijn. Bovendien wilden alle studenten les hebben op 17 oktober en wij wilden heel graag lesgeven. Zou er geen uitzondering gemaakt kunnen worden?

Dit hele verhaal speelt zich af op het moment dat de les voorbij is en de studenten op het punt staan te vertrekken. Ik (Dees) besloot Tola op te gaan zoeken op zijn kantoor in de bibliotheek. Op weg daar naar toe, stuitte ik op de vice-president Pok Pan. Ik legde de situatie uit en Pok Pan was bereid om een uitzondering voor ons te maken. Wij mochten dus lesgeven op 17 oktober. Onze co class teacher beloofde een sleutel van een klaslokaal te regelen, zodat we niet voor gesloten klasdeuren zouden komen te staan. In ieder geval had ik (Dees) daadkracht getoond. Niet alleen richting studenten, maar ook richting staff. De studenten hebben gevoeld dat ik voor hen in de bres sprong, aangezien zij graag les wilden hebben en de staff heeft gevoeld dat ik mijn werk serieus neem en een beetje klaar ben met de lesuitval.

15 oktober: King Father’s Commemoration Day.

16 en 17 oktober: Waterfestival Battambang. Wij gingen kijken op 16 oktober. Het was heel erg druk, maar wel goed georganiseerd. Er was politie op de been en Rode Kruisposten en ambulances waren ook aanwezig. Verder was er een podium waar niet alleen publiek kon plaatsnemen, maar ook leden van Provinciale Staten. Ben raakte aan de babbel met een gedeputeerde. Deze man durfde niet over de Cambodjaanse politiek te praten. Hij fluisterde zijn politieke partij in het oor van Ben. Tsja…..praten over de politiek of over de koning is nu eenmaal not done in Cambodja.

In de les van 17 oktober werd ruimte gemaakt voor ‘learning strategies’: Suggestions for learning a language; suggestions for learning vocabulary; suggestions for comprehension; suggestions for grammar; suggestions for listening, reading, speaking and writing.

Op deze tweede dag van het Waterfestival (17 oktober) was de campus niet gevuld met studenten (die hadden vrij), maar wel met deelnemers van het Waterfestival, die gebruik konden maken van de faciliteiten van de boeddhistische universiteit. Ook waren mensen bezig met het maken van bloemstukjes. Deze moesten door de monniken in de Sangker rivier worden gegooid, als symbool voor het verkrijgen van voorspoed en geluk. Toen we na de les ‘huiswaarts’ keerden was het nog een hele klus om een tuktuk te krijgen. Vanwege het Waterfestival zat de stad potdicht met verkeer.

In ons appartementencomplex Chhaya wonen diverse mensen uit Zuid-Korea.

Soms ben je even terug in Nederland, als je bijvoorbeeld een uitnodiging krijgt om deel te nemen aan een algemene ledenvergadering van de VvE van ons appartementencomplex De Fonteyne in Vlissingen, inclusief notulen en vele bijlagen. Als je al geen hoofdpijn hebt, dan krijg je die wel…..pfff…..Het voelt zó onwerkelijk en vreemd om die Nederlandse stukken te lezen terwijl je zelf in een Cambodjaans referentiekader zit. Wel vernamen we dat er een bewoonster was overleden.

En dan gaan we weer naar het circus Phare Ponleu Selpak. Op 19 oktober werd Love Story opgevoerd. Bij binnenkomst troffen we eerst een communicatie-adviseuse aan, die een tijdje werkzaam bleek te zijn voor het circus. Deze jongedame kwam uit Myanmar, had 2 bachelors op zak, te weten: The Russian language and Social Studies, had wereldwijde ervaring, o.a. in Irak en Brazilië. Voor aanvang van de show bekeken we nog een nieuwe expositie op het terrein en toen was het tijd om naar de voorstelling te gaan. De artiesten die deze avond optraden kwamen uit Taiwan. Alles was mooi, maar een act met vuur kon ons niet bekoren. Gelukkig ging het goed…..Inmiddels was dit onze vierde keer dat wij het circus hadden bezocht, maar nog steeds blijven wij onder de indruk van het enthousiasme en de schitterende uitvoering van de acrobaten…..

Bijzondere ontmoetingen tijdens het zwemmen op zondagmiddag 20 oktober: Een zeer kritische Duitser die de hele wereldproblematiek aan de kaak stelde en verder een Japanse Jehovah getuige en zij was al bijna 18 jaar in Cambodja.

De Japanse supervisor Ryoko van het project Hope of Children was teruggekeerd uit Nederland alwaar zij niet alleen een IT cursus had gevolgd, maar ook één van haar HOC children had bezocht die getrouwd is met een Nederlander. Deze zeer bevlogen 70-jarige supervisor heeft de laatste tijd veel gereisd: Eerst naar haar home country Japan samen met enkele HOC kinderen (een geweldige ervaring voor the kids) en kort daarna in haar ééntje naar Nederland.

Toen we op 21 oktober naar ons klaslokaal liepen, werden we vergezeld door 4 jonge katten…..brrr……éénmaal in het klaslokaal lag er een dode vogel, maar goed….nadat deze laatste was verwijderd, konden we van start gaan. In deze les werd de tekst behandeld: The image that cost a fortune. Daarna kwamen de volgende topics aan bod: Would you want to change your name? Would you want to change where and when you were born? Yes/No/Why? Do you think it’s fair that children usually take their father’s family name? What are your hobbies? Have these changed from time to time during your life? Everyone has a non time. What is your non time? In the morning, in the afternoon or in the evening? Een boeddhistische monnik vertelde dat zijn non time ’s avonds was en dat kunnen wij begrijpen. Hij liet weten elke avond honger te hebben. Voor een boeddhistische monnik is het namelijk verboden om na 12.00 uur ’s middags nog iets te eten. Zij ontbijten in alle vroegte en hebben hun lunch vóór 12.00 uur. Daarna mag men niets meer eten (wel drinken).

Na afloop van de les troffen we veel studenten in de ontmoetingsruimte waar zij elkaar treffen of waar zij studeren, lezen, kletsen e.d. Het was erg leuk dat wij ook studenten uit onze vorige groep zagen en er werd dan ook volop van gedachten gewisseld.

Er is weer een Consulair Loket in zowel Siem Reap als ook in Phnom Penh met een Meet and Greet voor alle Nederlanders in Cambodja. Toen wij in Phnom Penh woonden gingen wij altijd naar de Meet and Greet, maar vanuit Battambang laten we dit aan ons voorbij gaan.

Op naar de markt voor de pedicure. Je hebt weliswaar altijd veel bekijks, maar toch is het steeds weer leuk tussen de locals.

23 oktober: Paris Peace Agreement Day. Wij namen een massage en wel bij de blinden, genaamd: Seeing Hands. In Phnom Penh hadden we ook al eens deze ervaring gehad.

Ik (Dees) ben echt snipverkouden (duurde ongeveer 4 dagen) en word lek gestoken door de muskieten………..

Twee keer per week supporten wij het project Hope of Children door te gaan eten in hun café/restaurant. Ook hebben wij wel eens een gastles gegeven op het project. Wij hebben een leuk contact met de 70-jarige Japanse supervisor Ryoko, die al 15 jaar in Cambodja woont. Zoals eerder gemeld: Zij is onlangs teruggekeerd uit Japan, alwaar zij met enkele HOC kinderen naar toe was gereisd en zij was net teruggekomen uit Nederland, waar zij een IT cursus had gevolgd (en was zeer onder de indruk geweest van de AI mogelijkheden). In Nederland had zij ook één van haar HOC kinderen bezocht die met een Nederlander is getrouwd en in Bodegraven woont. Voor haar vertrek naar Nederland hadden wij afgesproken dat zij ons een video zou laten zien over haar tijd in Japan en op 24 oktober zagen wij de bewuste video. Niet alleen haar HOC kinderen, maar ook andere kinderen uit Afrika en Azië waren samengekomen in Japan en de culturele uitwisselingen stonden bol van muziek en dans. Toen Ryoko op 24 oktober het HOC café/restaurant binnenkwam was zij niet alleen. Zij werd vergezeld door een jonge knaap van ongeveer 23 jaar oud. Hij kwam ook uit Japan, was een student aan de universiteit in Tokio (security science) en had zijn studie een jaartje ‘on hold’ gezet om 10 maanden vrijwilligerswerk te gaan doen bij HOC. Het was zijn eerste reis buiten Japan, dus hij was very excited. Hij stond te popelen om te beginnen. Leuk om te zien. Samen aten we een hapje en deelden ervaringen. Zijn Engels was weliswaar gebrekkig, maar zijn motivatie was enorm goed. Ryoko zelf wilde ons graag ’s avonds thuis bezoeken. Zij woont namelijk in hetzelfde appartementencomplex als wij. Er wachtte ons een verrassing…..

Op diezelfde dag, 24 oktober, togen we ook weer richting boeddhistische universiteit, hoewel ik (Dees) behoorlijk grieperig was. (Neus, keel, hoofd). Niezen, niezen, niezen….om gek van te worden…..Zou het komen door een verandering in het weertype? Of moeten de airco’s wellicht schoongemaakt worden? Voor wat betreft dat laatste maakten we een afspraak. Hoe het ook zij: Toen we op de boeddhistische universiteit arriveerden stonden er stands met boeken over de geschiedenis van Cambodja.

Vandaag gaf ik al niezend les. Er stond een ‘listening skill’ op het programma, namelijk: ‘10 things the Dutch do better than the Americans’. Ach….als je dan vertelt over Nederland, dan hangen de studenten aan je lippen. Toch was het ook best shocking voor onze doelgroep….Teacher, in The Netherlands everything is possible?….Tsja….in de Cambodjaanse cultuur is het niet voor te stellen: Gay marriage allowed, abortion allowed, soft drugs allowed etc……Plotseling liet een studente weten dat zij op TikTok een filmpje had gezien van een feest dat plaatsvindt vóór de geboorte van een baby, een soort verrassingsfeestje voor de aanstaande moeder. Toen wij vertelden dat dit een babyshower heet, zorgde dit voor verbaasde gezichten. Een kind krijgen voelt hier bijna dierlijk, dat is zó normaal, moet je daar een feestje voor geven?

Daarna werden de volgende onderwerpen behandeld: What would you like to be/do in the future? Why? Do you think that the best years are in the future? Why do you think so? What is the best memory of your life? How about the worst? What makes these memories so good or so bad? De cursisten bespraken bovenstaande onderwerpen in groepjes. Als je dan je oor te luister legt, moet je af en toe slikken….De jongste cursiste is een 14 jarige highschool leerling die eerder heeft laten weten arts te willen worden. Toen zij aan de beurt was om antwoord te geven op de vraag: What would you like to be/do in the future? werd duidelijk dat zij slechts arts wil worden, omdat haar ouders dit graag willen (and I want to make my parents happy) en zij voegde hier aan toe: ‘Every time I come home from school with a certificate or a medal, my parents are glad’….pfff….Toen wij vroegen wat zij zélf het allerliefste zou willen worden, luidde het antwoord: Tour guide.

Na de les bleven we nog even hangen in de grote ontmoetingsruimte waar we o.a. onze oud student Daro troffen en het is altijd leuk om met hem van gedachten te wisselen. Toen hij begreep dat onze tijd in Battambang bijna ten einde loopt, liet hij weten: ‘But I will remember you forever’………

’s Avonds wachtte ons een verrassing….Wij kregen bezoek van de Japanse supervisor Ryoko van het Hope of Children project. Wij werden verblijd met Nederlandse heerlijke volle, pittige kaas en vijgen/amandelbrood en een bosje decoratie tulpen. Zó ontzettend lief!(Overigens: Die tulpen liet ik enkele dagen later ook zien aan mijn studenten). Ryoko vertelde dat zij medio november weer voor een maand naar Japan gaat en dit keer met 2 HOC kinderen en dan medio december weer terugkeert naar Cambodja. Toen wij lieten weten dat wij uiterlijk medio december Battambang gaan verlaten reageerde zij geschrokken: ‘But you have to celebrate with us the 10th anniversary of the HOC café/restaurant in February’. Tsja Ryoko….dat zal dus niet gaan………

Hadden wij op donderdag 24 oktober kennis gemaakt met de jonge Japanse mannelijke vrijwilliger voor het HOC project, Ryoko liet 2 dagen later weten dat hij al ziek was……pfff……..

De airco’s in ons appartement werden schoongemaakt op 25 oktober. Zou dit helpen om al het niezen op te lossen? Het feit dat ik (Dees) me grieperig voel, link ik - gelet op ons Afrikaanse verleden - natuurlijk snel aan malaria. Echter: Hier in Zuidoost Azië zit malaria gewoonweg niet in ons systeem. Dat is nergens op gebaseerd, maar wij zijn er hier totaal niet mee bezig. Wij denken er nooit meer aan, hoewel malaria en ook dengue (knokkelkoorts) zeker voorkomen in Cambodja. The local people laten mij weten dat veel mensen ziek zijn, vanwege the change of the weather. Het regenseizoen loopt ten einde (in het regenseizoen zijn er veel muskieten). Als we naar de Sovann Polyclinic gaan om medicatie te kopen en bloeddruk te meten, informeren we meteen even naar malaria. Hoewel we niet laten checken is het wel goed om te weten dat we de mogelijkheid hebben om te laten prikken.

Op 25 oktober waren de airco’s schoongemaakt en een dag later functioneerden deze niet meer naar behoren. Even dachten wij: Was men er maar van afgebleven….Soms is het beste onderhoud geen onderhoud, maar goed….De baas van appartementencomplex Chhaya draafde verschillende keren op met in zijn kielzog diverse hulpjes en professionals. Uiteindelijk werd het euvel verholpen. De baas is een zeer aardige man die graag met ons wil praten, maar helaas spreekt hij geen Engels en wij geen Khmer. Toch is er een soort ‘klik’ en wij begrepen uit zijn verhaal dat zijn zoon in de Verenigde Staten woont en zijn beide dochters in Nieuw-Zeeland.

Aangezien wij nooit meer iets hadden vernomen van SOS Children’s Village die wij in april hadden bezocht en waar wij onze diensten hadden aangeboden, stuurden we een reminder. Heeft men bijvoorbeeld nog belangstelling voor een gastles? Zo niet, dan kunnen we straks in Kampot nog eens een poging wagen, aangezien daar ook een vestiging van SOS Children’s Village is.

Als de Nederlandse wintertijd ingaat op 27 oktober, dan is het tijdsverschil met Cambodja weer 6 uur. In Cambodja is het dan 6 uur later dan in Nederland.

De les van 28 oktober stond in het teken van de volgende onderwerpen: How often do you complain? Would you consider this a lot or a little? When you make a complaint, what are your expectations? How often are these expectations met? How do you handle a complaint in your mother tongue? Does it differ from complaints made in English? What is more effective, complaining to someone’s face or writing a letter/an email to complain? Why do you think so? Hierna werd de les afgerond middels: Mention positive and negative aspects from Cambodia (and The Netherlands). Het werden lange lijsten…….

In deze les viel ons oog op het jasje van onze co class teacher Gentle. Op de rug stond vermeld: ‘Take me higher’…….ja, deze jongedame wil succesvol worden in het leven…..Verder liet onze slimme 14-jarige highschool leerling Elisa weten dat zij helaas moet stoppen met onze English conversation club, aangezien zij nu - op de dagen en uren dat wij lesgeven - geacht wordt om andere lessen te gaan volgen op haar school. Zij liet weten dit erg jammer te vinden (en dat geldt ook voor ons). Toen wij afscheid namen zei ze: ‘I really appreciated your classes’. En dan….Soms denk je dat je alles hebt uitgelegd, maar af en toe onderschat je toch de woordenschat van ons publiek. Als een monnik vraagt naar de betekenis van bijvoorbeeld ‘tragedy’ of ‘complain’, dan ben je toch verbaasd dat dit niet bekend is.

Vandaag vroegen velen of ik (Dees) weer beter was, aangezien zij mij voor het weekend behoorlijk hadden zien/horen snotteren. Eén boeddhistische monnik liet weten dat hij het too sad had gevonden om mij ziek te zien. (Tsja….Zo’n oude Nederlandse vrijwilligster….hahaha!) Toen Ben onder de les even een copie liet maken op kantoor, zag hij onze contactpersoon Tola weer eens na een lange tijd. Laatstgenoemde was een beetje overwerkt geweest, maar vertelde dat het weer beter ging. Ook werd duidelijk dat de hoofd sponsor van het nieuwe gedeelte van het universiteitsgebouw een dag eerder (27 oktober) was overleden en wel in Phnom Penh. Uit respect en eerbetoon stonden er op kantoor diverse stellages opgesteld met kransen/bloemen en de foto van de overleden sponsor.

Na de les wordt het een beetje de gewoonte om nog even naar de ontmoetingsruimte te gaan om te kletsen met oud cursisten. Sinds een paar dagen was er een expositie gerealiseerd over ‘Human Library’: Spread awareness and education about the lived experiences of a monk during the Khmer Rouge regime. Interessant om te zien!

29 oktober: King’s Coronation Day.

De Japanse supervisor van het Hope of Children (HOC) project ontvangt geregeld mensen uit Japan en soms maken wij dan ook kennis met deze gasten in het HOC café/restaurant. Op 29 oktober troffen we daar bovendien een Nederlander. Deze man had ook les gegeven in Cambodja en zelfs aan de boeddhistische monniken. Wij raakten in gesprek en hij vertelde dat zijn moeder Surinaams/Hindoestaans was en zijn vader Chinees. Bijzondere ontmoetingen……De kokkin van HOC moest even haar hart luchten bij ons. Zij geeft aansturing in de keuken, maar loopt tegen het probleem aan dat de HOC-kinderen het werk vaak niet uit zichzelf zien.

De baas van Chhaya appartments, mister Cya (of Cha of zoiets dergelijks….) is een hele aardige man die altijd graag met ons wil kletsen, maar dat wordt een beetje moeilijk met zijn 3 woorden Engels en onze 2 woorden Khmer. Toch begrepen wij dat zijn dochter uit Nieuw-Zeeland een bezoek zou brengen aan haar ouders. Dus toen de baas ons op 31 oktober zag, begon hij zeer enthousiast in het Khmer te roepen richting zijn dochter die hij vervolgens bij ons introduceerde. Het was fijn dat we met zijn dochter in het Engels konden praten en pa stond er glunderend naast. Voor de dochter was het weer leuk om te horen dat ook wij in het verleden in Nieuw-Zeeland waren geweest.

In de les van 31 oktober stonden we even stil bij Halloween. Ook vertelden we over de Nederlandse wintertijd. Bovendien wezen we op de 4 kleuren van Buitenlandse Zaken (www.nederlandwereldwijd.nl). (Reizen, reisadviezen, reisadviezen per land). Green: It is safe to travel. There are no particular safety risks. Yellow: You can travel, but there are some risks, so be careful. Orange: Only travel when it is really necessary. Red: Don’t travel; not allowed to travel. Ook vertelden we over een podcast m.b.t. traditie en discipline binnen het boeddhisme. Zó interessant! Voor ons is het smullen geblazen!

Echter: Dit alles kwam aan de orde nadat er gesproken was over: Do you like dreams? Do you often have the exact same dream? If you had to describe your dreams, what adjectives would you choose? Why? Some people believe that the images in dreams are symbolic and possess meaning. What do you think? What is the most terrifying dream you have ever had? What made it so terrifying? Did you wake up in a cold sweat? What is the best dream you ever had? What made it so great? Al met al was het een mooie, gevarieerde en volle les.

Onze studenten zijn behoorlijk wereldvreemd. Dat is natuurlijk te begrijpen vanuit een Cambodjaans referentiekader, maar toch…..Alles wat wij vertellen is onbekend. Dat gold dus ook voor deze les. Of het nu gaat over Halloween, over tijdzones, over reisadviezen, alles is nieuw.

Eén van onze leerlingen had vandaag (31 oktober) de uitslag gekregen van haar eindexamen middelbare school en zij liet weten geslaagd te zijn. Zij wil gaan studeren in Phnom Penh of in Battambang. (Uiteindelijk heeft zij voor Battambang gekozen, weliswaar niet op de boeddhistische universiteit, doch op een andere universiteit). Toen wij haar feliciteerden, keek ze niet echt blij, want…..hoewel zij geslaagd was, was ze niet tevreden geweest over haar resultaten. Wij staken haar een hart onder de riem door te zeggen dat het meest belangrijke was dat zij geslaagd was. Zij had een nieuweling meegenomen, Sok Rey geheten. Het is heel normaal dat er nog iemand mee wil doen terwijl wij met het programma al over de helft zijn, maar goed….Na afloop vroegen wij aan Sok Rey hoeveel procent zij van de les had begrepen en het antwoord luidde: 50%. Deze Sok Rey gaat Engels studeren op ‘onze’ boeddhistische universiteit in Battambang.

Vandaag (31 oktober) moesten wij even een nieuwe co class teacher regelen, aangezien onze Gentle m.i.v. 4 november een uur later in de klas verschijnt vanwege haar nieuwe baan. Een boeddhistische monnik was bereid haar taak over te nemen. Uiteraard was de naam voor ons weer niet uit te spreken, maar hij liet weten: ‘You can call me Touw’ (althans zo klinkt het….hahaha!) Oké, Touw dus, dat is handig voor ons. Deze Touw geeft zelf al Engels op een primary school en wil als vrijwilliger zijn diensten aanbieden in zijn community. Dat is toch nobel om de kinderen in zijn dorpje Engels te leren. Echter: Het lukt hem niet om dit op te starten in zijn community en daar is hij erg teleurgesteld over. Wij vroegen ons dan ook even hardop af of wij hierin misschien iets voor hem zouden kunnen betekenen.

3 november: De laatste 6 weken Battambang gaan in……..….een vreemd idee!

In de les van 4 november vertelden we over een situatie in Ghana, te weten: A sad story with a happy end. Deze luistervaardigheid werd gecheckt middels vragen die wij vooraf gaven. Op deze manier kon ons publiek gericht luisteren.

En wederom zat er een nieuwe student in de klas en dat terwijl het programma bijna ten einde loopt. Het betreft een boeddhistische monnik met de naam Chhoun Bunsen, die 80% van onze les had begrepen. (En die we na deze les nooit meer terug hebben gezien). Het kan hier allemaal…..

Toen ik informeerde naar de presentielijst, kreeg ik te horen dat deze nog niet klaar was, omdat er sprake was van een nieuwe maand. Uiteraard ontgaat mij deze logica, maar feit is wel dat de geschiedenis zich herhaalt. Ook begin oktober duurde het even voordat the attendance list in orde was gemaakt. Telkens bij de start van een nieuwe maand blijkt het teveel gevraagd om dit op tijd klaar te hebben.

Vandaag (4 november) zou onze co class teacher Gentle een uur later in onze les verschijnen, aangezien zij een baan heeft gevonden die zij gaat combineren met haar studie. Echter: Wat schetste mijn verbazing? Op de normale tijd was Gentle aanwezig en liet weten dat zij haar vrije dag had gekozen op maandag, zodat zij op die manier de hele les bij ons kon zijn. Slechts op donderdag zal zij een uur later komen. Dus blijft Gentle onze co class teacher op maandag en monnik Touw (althans zo klinkt het) zal de honneurs waarnemen op donderdag. Uiteraard kan het voorkomen dat Gentle ook op maandag een uur later kan komen, bijvoorbeeld als zij een dienst heeft geruild, maar dat terzijde….

Over monnik Touw gesproken: Hij had ons laten weten dat het hem niet gelukt was om zijn diensten als English teacher aan te bieden voor de kinderen in een community. Wij vroegen hem of wij misschien iets konden betekenen voor hem. Zouden wij wellicht kunnen praten met degene die hier over gaat? Touw echter kon de hulp waarderen, maar vertelde dat de betreffende community ver verwijderd was van de universiteit. Zeker twee uur rijden per tuktuk over een hele slechte weg. Dát wilde hij ons niet aandoen. Na rijp beraad had hij besloten om zich niet alleen te richten op deze community, maar ook op andere bush villages. En hij voegde eraan toe: ‘Teacher, you inspired me, if it is not community A, then maybe community B or C’…..En onze reactie luidde: ‘Exactly Touw, that is the right attitude’……

Deze Touw is ontzettend dankbaar dat hij kan studeren op de boeddhistische universiteit. In zijn community had men niet begrijpend gereageerd. Niemand zag de meerwaarde van een studie, want…….als je werkt krijg je geld, maar als je studeert verlies je geld….pfff….gelukkig zag Touw dit heel anders.

Net als andere boeddhistische monniken woont Touw ook in een pagode. Telkens loopt hij van de pagode naar de universiteit, een wandeling van ruim een half uur. Als hij echter in zijn hometown is en vandaaruit naar onze boeddhistische universiteit moet komen, dan is dit een rit van twee uur achter op een motorbike bij iemand (over hele slechte wegen). Overigens: Monniken zitten altijd achterop een motorbike, zij rijden niet zelf (dat kunnen zij ook niet).

Hadden wij recentelijk gesproken over the National Dutch Flower, being the Tulip, vandaag gaf Touw ons twee zelfgemaakte bloemen, te weten the National Flower of Cambodia (sinds 2005) en deze heet Romduol. Zó attent! Hij wachtte totdat iedereen de klas had verlaten, alvorens hij deze geel-witte bloemetjes aan ons gaf.

Zowel voor als na de les richting kantoor….copieën maken en praten met onze contactpersoon Tola. Er waren diverse geslaagde highschool leerlingen aanwezig die zich inschreven voor hun studie op de boeddhistische universiteit. Tola verontschuldigde zich dat hij geen contact met ons had opgenomen. Het was inderdaad al even geleden dat wij elkaar gezien en gesproken hadden. Wij informeerden naar zijn welbevinden en hij liet weten iets meer relaxed te zijn dan een tijd geleden. Uit zijn woorden konden wij opmaken dat een gedeelte van zijn verantwoordelijkheden waren overgenomen door venerable Vanda (de monnik die onze contactpersoon was geweest toen Tola in Rome zat voor een cursus). As we speak, as we write zat Vanda in Taiwan. Travelling is altijd aan de orde in deze scene. Ook informeerden wij naar zijn zieke vader (die inmiddels het ziekenhuis had verlaten) en naar zijn vrouw (die inmiddels niet meer in Phnom Penh woont maar in Battambang). Zelf bespraken wij onze planning: Wij zijn begonnen aan onze laatste 6 weken Battambang; 14 november vervalt de les vanwege het Waterfestival (in Phnom Penh); Onze laatste les zal waarschijnlijk 5 of 9 of 12 december zijn; In ieder geval vertrekken wij op 15 december uit Battambang. Tola liet weten een ‘certificate ceremony’ te gaan organiseren voor onze twee groepen studenten en voor ons beiden. En hij nodigde ons uit middels de woorden: ‘Before you leave I invite you to my house where you can meet my wife and my parents-in-law’. Zou deze voormalige monnik (nu een getrouwde man) bij zijn schoonouders inwonen? Nou ja, we zullen het wel zien! Meestal blijft het bij een belofte…..hahaha!

Nog altijd hebben wij contact met sommige studenten uit onze eerste groep. Wij treffen hen meestal na de les in de ontmoetingsruimte. Zo ook de slimme Daro die in het laatste jaar van zijn bachelor zit. Wij konden ons herinneren dat hij op 31 oktober een belangrijk examen had gehad. Dus vroegen wij hem hoe het was afgelopen. Glimlachend liet hij weten: ‘I got almost full score’ Wow perfect Daro! Eerlijk gezegd hadden wij ook niet anders verwacht. En Daro voegde toe: ‘That is with thanks to your teaching’, waarop wij reageerden middels: ‘No, that is your own achievement, that is due to your brains and your good study motivation’, waarop Daro wederom glimlachte….

Op 5 november togen wij naar de Sovann Polyclinic om te laten prikken op PSA en cholesterol (Ben) en cholesterol (Dees). Na een paar uurtjes konden we de uitslagen ophalen en alle resultaten waren prima in orde. Toen wij aan de balie stonden en in gesprek waren met een verpleegkundige, mengde zich plotseling een arts in ons gesprek en binnen no time stonden er nog enkele verpleegkundigen om ons heen. Men wilde horen wat wij van Cambodja vonden, van Battambang en van de Sovann Polyclinic, maar voornamelijk waren zij geïnteresseerd in ons vrijwilligerswerk, zowel op de boeddhistische universiteit in Battambang, als ook wereldwijd. Verder passeerde ook onze home country Nederland de revue en men had veel belangstelling voor de cultuurverschillen.

Aangezien wij bijna dagelijks gebruik maken van de tuktuk kennen veel tuktuk drivers ons. Soms worden wij aangesproken middels; ‘Hey teachers’, maar het komt ook voor dat men ons ‘mummy and daddy’ noemt. Dan hoor je plotseling: ‘Hey mummy and daddy, slowly, slowly’……..hahaha!

En we aten weer eens een Japans gerecht, te weten: Karaage set. (Meaning: Japanese deep-fried chicken).

Soms voelen dingen niet alleen letterlijk ver weg, maar zeker ook figuurlijk, bijvoorbeeld - zoals eerder gemeld - als je een uitnodiging krijgt voor een algemene ledenvergadering op 6 november van de Vereniging van Eigenaren van ons appartementencomplex in Vlissingen. Een hele andere wereld………….

Spreekvaardigheid was weer aan de orde op 7 november. De volgende topics passeerden de revue: Are you often tired? Why? What can you do if you have too much stress? Would you consider yourself a workaholic? Why? Why not? France has experimented with a four-day work week. Would this work in your country? Why? Why not? Do you think retirement is a real possibility when you turn 65 years old? Why? Why not? In groepjes werd er gebrainstormd en daarna gaven de studenten een presentatie voor de klas. De nieuwelingen vinden het soms nog wel een beetje spannend om voor de klas te komen. Er wordt dan gegiecheld of men houdt elkaar vast.

Toen wij in de klas de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen ter sprake brachten, werd duidelijk dat dit niet echt leeft in Cambodja.

Andere dingen die opvielen gedurende deze les: Wederom geen presentielijst aanwezig. Bij het begin van de nieuwe maand moet deze nog gemaakt worden, maar zelfs als de eerste week van de nieuwe maand al voorbij is, ontbrak opnieuw the attendance list. En wat was deze keer het excuus? Juist ja, de printer is kapot. Verder zou onze co class teacher Gentle na haar werk nog het laatste gedeelte van de les bijwonen. Echter: Dit kon niet doorgaan, omdat zij een studie afspraak had met een docent.

Op het moment dat wij Einstein aanhaalden middels: Logic can take you from A to Z, but imagination can take you anywhere, zagen we dat één boeddhistische monnik ons niet begrijpend aankeek. Wij gaven als uitleg: Imagination can be more important than knowledge. (Hoewel je natuurlijk wel knowledge nodig hebt). Zijn reactie deed ons glimlachen en kwam neer op de volgende interpretatie: Als je alleen maar imagination hebt, dan zou je wel eens de verkeerde dingen kunnen doen…….hahaha! Oh, wat is het toch heerlijk om deze lessen te mogen verzorgen en een vrije opdracht te mogen hebben.

Aangezien sommigen Engels gaan studeren en aangezien één student al Engels geeft op een primary school en bovendien kinderen in de communities Engels wil leren, besteedde ik aan het einde van de les even aandacht aan mogelijkheden om hier invulling aan te geven. Want ja, of je nu kinderen in Ghana of in Cambodja in de community lesgeeft, dat maakt eigenlijk weinig uit. Ik vertelde dat ik hoopte dat zij the kids enthousiast zouden maken. En hoe doe je dat? Middels liedjes, rijmpjes, storytelling, tekenen, spelletjes, dus liever even geen grammatica, maar learning by doing, learning by action.

Na de les bleef monnik Touw weer even napraten. Dat doet hij vaak. Toen iedereen weg was, gaf hij ons een tasje met fruit, zijnde Jackfruit (de grootste boomvrucht ter wereld). Wij lieten hem weten: ‘You spoil us too much, because you gave us bananas, the national flower of Cambodia (Rumduol) and now the Jackfruit’. Hij glimlachte…….

Voordat we de tuktuk opriepen om richting huis te gaan, troffen we niet alleen sommige oud studenten op de campus, maar ook nog even Daro, die in de ontmoetingsruimte zat. Deze keer was hij Sanskriet en Pali aan het leren. Dat is weliswaar niet nodig voor zijn normale studie, maar Daro is van mening dat hij meer moet weten over deze talen, vanwege de oorsprong van het boeddhisme in India. Hij liet weten dat hij wel Sanskriet en Pali kon lezen (dat had hij - als boeddhistische monnik - op de middelbare school geleerd), maar deze talen spreken was nog lastig. En uiteraard las Daro de originele versie van de Dharma (de leer van Boeddha) en niet de vertaling. Dit deed ons denken aan een situatie in Marokko en werd door ons gedeeld met Daro. Situatieschets: Twee mensen uit Maleisië waren afgereisd om in Marokko de Koran in het Arabisch te leren. Beiden begrepen geen woord van het Arabisch, maar waren vastbesloten om inderdaad de originele versie te bestuderen en ook zij namen geen genoegen met een vertaling. En om het een beetje luchtig af te sluiten lieten wij nog weten: ‘Because these people didn’t like the moroccon food and they missed their Malaysian food, they had traveled with a Malaysian travel kitchen’…..hahaha! Daro genoot…..

9 november: Independance Day.

In wat voor een wereld leven wij toch? Een gedachte die steeds vaker opkomt is: Het boeddhisme zou wel eens helend kunnen werken in het steeds meer polariserende Nederland/Europa/Amerika…..!!!!

In de les van 11 november was er wederom geen presentielijst aanwezig. Dit keer werd als reden opgegeven ‘a big meeting in the conference hall’. Telkens weer had men een ander excuus paraat als onze co class teacher op kantoor hiernaar vroeg. Óf de presentielijst was nog niet klaar aan het begin van een nieuwe maand, óf de printer was defect, óf er was een belangrijke vergadering óf…óf….Ik (Dees) besloot dan ook om zelf maar weer eens richting office te gaan. Zou dat helpen? In ieder geval werd ik door de aanwezigen aangekeken, er werd naar mij gewezen en verschillende mensen kwamen vragen of men mij kon helpen.Telkens opnieuw probeerde ik uit te leggen dat ik gewoon ‘an attendance list of the English conversation class’ wilde hebben. Ik moest gaan zitten en iedereen begon zich ermee te bemoeien en iedereen begon te rennen en te regelen, maar…..hoera…..eindelijk was het gelukt.

Vandaag kregen de studenten de volgende onderwerpen voorgeschoteld: What is crying? What do we shed when we cry? What emotions accompany crying? Are we always sad when we cry? Tears of joy…….When do we feel tears of joy? When do we feel tears of sadness? What are some other reasons that our eyes may tear up? Ter afsluiting van de les hadden we een andere activiteit gepland, te weten: Make a leaflet about Battambang: Convince the tourists that Battambang is the place to be!

De Japanse supervisor Ryoko van het Hope of Children (HOC) project hier in Battambang, gaat op 14 november voor een maand naar haar home country Japan. Aangezien wij op 15 december gaan vertrekken naar Kampot, zou het in theorie mogelijk zijn dat we elkaar nét mislopen. Om dat te voorkomen, zeiden we elkaar op 12 november al gedag. Echter: Wie weet is zij wél terug voor ons vertrek op 15 december, maar goed….…..just to be sure zeiden we op 12 november al bye bye. Acheraf gezien was dit niet nodig geweest, omdat zij liet weten dat wij echt gedag kunnen zeggen op 14 december. Dan is zij namelijk weer terug. Dachten wij nog even dat zij dit keer alleen naar Japan zou gaan, niets bleek minder waar te zijn. Twee van haar HOC kinderen (twee jongens van 14 jaar) mogen mee. En dat is natuurlijk een geweldige ervaring voor the boys, die nog nooit Cambodja hebben verlaten, nooit in een vliegtuig hebben gezeten enz. Hoewel de beide knapen de leeftijd hebben om op de middelbare school te zitten, kregen we te horen dat zij nog the elementary school bezoeken. (Nooit eerder kansen gehad om naar school te gaan).

14 november: Geen les op de boeddhistische universiteit vanwege het originele Waterfestival dat 3 dagen in beslag neemt en hoewel het slechts plaatsvindt in Phnom Penh, wordt het gezien als a Public Holiday. In Battambang had het Waterfestival plaatsgevonden op 16 en 17 oktober. De winnaars van alle provincies komen - zoals gezegd - samen op 14-15-16 november in Phnom Penh en gaan aldaar de strijd met elkaar aan, zodat er uiteindelijk één winnaar uit de bus komt. Hoewel het zich dus nu alleen maar afspeelt in Phnom Penh, zijn er toch veel dingen gesloten in Battambang, zoals de bank, het postkantoor e.d. Nou, dan nemen we maar een massage op deze vrije dag. Onderweg hier naar toe (Sangke Spa) zagen we vanuit de tuktuk een ongeluk: twee motorbikes frontaal tegen elkaar aan. Daar staan we niet van te kijken, want men rijdt als gekken. Op de ene motorbike zaten vier personen (zonder helm) die ten val kwamen en op de andere motorbike zat één persoon die er als een haas vandoor ging. Even terug naar het Waterfestival in Phnom Penh….Wie heeft er nu gewonnen? Dat is ons niet bekend, maar wel werd duidelijk dat er enorm veel bezoekers richting Phnom Penh waren afgereisd (zowel Cambodjanen als ook toeristen).

Nu het regenseizoen voorbij is, komen de toeristen weer.

Medio december gaan wij verhuizen naar Kampot en hebben dus al een onderkomen geregeld……Aldaar zullen wij ons gaan inzetten voor een NGO. In Kampot blijken veel NGO’s te zijn, dus dan kunnen we terplekke een keuze maken. Binnenkort gaan we dus verhuizen van het noordwesten in Cambodja naar het zuiden. Voor het echter zover is, gaan we eerst ons lesprogramma afronden op de boeddhistische universiteit in Battambang.

Gedurende onze laatste maand in Battambang, doe ik ‘thuis’ via een app een maandje Wall Pilates. Ook maken we enkele streetviews, want foto’s van boeddhistische monniken hebben we inmiddels wel genoeg……hahaha!

18 november: 2x stroomuitval. Dat is hier een zeldzaamheid.

Een nieuwe les spreekvaardigheid op 18 november. Vandaag werd er gesproken over: Would you ever want to be famous? Yes/No/Why? Would you like to become the president or prime minister of your country, assuming you had the opportunity? Yes/No/Why? What would you do if you wake up with awesome super powers one day? What sort of super powers would you prefer to have? If it was possible, would you want to live forever? Yes/No/Why? Would you want to live forever if you could be guaranteed the mind and body of a healthy twenty something? Yes/No/Why? If you could find out the exact time, date and circumstances of your death in the future, would you want to know? Yes/No/Why? If you could work less and earn more, would you? How about if the job was dangerous? How about if the job was demeaning? Dit keer het dubbele aantal onderwerpen, omdat het einde van het programma nadert en ik bepaalde dingen nog wil behandelen, dus…..het tempo gaat omhoog…..Bovendien werd de klas in twee groepen verdeeld, waarbij één groep de eerste helft van de vragen voor hun rekening nam en de tweede groep moest zich buigen over het restant van de vragen. Op die manier schoot het beter op.

Eén studente wist wel raad met een superpower die zij graag wilde hebben, namelijk: Reading people’s mind…..inderdaad, dat zou mooi zijn….hahaha! Iemand anders zag het wel zitten om te kunnen vliegen als een vogel. Soms staan wij toch weer versteld van bepaalde opmerkingen aan de hand van onze topics. Voorbeelden: ‘Teacher what is an example of a dangerous job?’ Een boeddhistische monnik was de mening toegedaan dat dit werkzaamheden zijn die door Boeddha verboden zijn. Ook begreep deze monnik niet dat je inboet aan privacy en vrijheid als je beroemd bent. Toch een beetje wereldvreemd, nietwaar? Het viel op dat alle boeddhistische monniken wel zouden willen weten wanneer hun laatste uur geslagen zou zijn. (Zie de topic: If you could find out the exact time, date and circumstances of your death in the future, would you want to know?) Monnik Touw (althans zo klinkt zijn naam) zou meteen naar zijn familie gaan in de community als hij wist dat hij zou sterven. Na de les werden wij wederom door monnik Touw verwend. Dit keer kregen we een snack, Ambok geheten, die vaak genuttigd wordt tijdens het Waterfestival. Ambok wordt gemaakt van rijst, kokosnoot en banaan.

The values in Cambodja (maar ook in andere Derde Wereldlanden) zijn altijd mooi en passen in the sharing and caring culture: Religion, tradition, ceremony, family, unity etc. Dingen die bij ons in het zogenaamde ‘rijke’ Westen al lang verdwenen zijn. De Cambodjaanse samenleving is doorspekt met respect.

Zoals wellicht bekend worden schoenen hier altijd uitgedaan als men naar binnen gaat, dus ook op de boeddhistische universiteit. Overal staan schoenenrekken, die bomvol staan met schoenen. Grote kans dat deze in Nederland al lang waren meegenomen. Of wat te denken van tientallen motorbikes op een rij waarbij de helm op het stuur wordt gelegd. Niemand die het in zijn hoofd haalt om deze helmen te stelen. Respect is number one in de cultuur. Daar kan Nederland nog een voorbeeld aan nemen.

De onderwerpen in onze lessen zijn gevarieerd. Op 21 november stonden de volgende thema’s op de rol: Is it important to have a family? Giving life, does it just mean having lots of children? Happiness, is it being at ease in our bodies? Do you think that our destiny has been determined from the day of our birth? Do you think that fights and conflicts can destroy happiness and love? De tweede helft van de les werden teksten behandeld over Barack Obama: Questions and answers about Barack Obama en The story behind the photo; A moment in history.

Na de les stond ons een verrassing te wachten in de persoon van Reaksa onze co class teacher van onze eerste groep. Wij hadden geconstateerd dat wij haar nooit meer zagen, terwijl wij andere studenten uit haar groep nog geregeld spraken. Dus werd contact opgenomen met één van hen, zijnde Daro en verder namen we contact op met onze huidige co class teacher Gentle, die samen met Reaksa aktief is in een youth peace organisation. Beiden (Daro en Gentle) hadden aan Reaksa laten weten dat the Dutch teachers naar haar op zoek waren en jawel…..daar stond zij plotseling in de klas. Het was heel erg leuk om haar weer terug te zien. Zij liet weten bezig te zijn met het schrijven van haar ’thesis’ en had vrijstelling gekregen voor enkele lessen overdag, zodat zij aan haar ‘thesis’ kon werken. Zij kon volstaan met lessen in de avond. Vandaar dat wij elkaar steeds waren misgelopen, omdat wij ’s avonds nooit meer aanwezig zijn op de boeddhistische universiteit (dat was slechts aan de orde gedurende onze periode medio juni-eind augustus, toen wij als gastsprekers de parttime klassen bezochten tussen 17.00-en 19.00 uur). Na bijgepraat te hebben met Reaksa, namen we afscheid middels ‘a big hug’.

Aangezien het circus Phare Ponleu Selpak dit jaar 30 jaar bestaat, zijn er tussen 22 en 27 november speciale vieringen. Alles staat in het teken van Tini Tinou International Circus Festival. Er doen verschillende landen aan mee. Wij woonden in ieder geval op 23 november onze vijfde en tevens laatste voorstelling bij. Dit was echter niet een circusvoorstelling die wij waren gewend, doch het bleek te gaan om een cabaret, met als titel: End of Love. Het was een combinatie van acteerwerk, dans, acrobatiek en zang. Het was tevens de eerste samenwerking tussen de Acting Art Academy van Phnom Penh en de Phare Ponleu Selpak van Battambang. Een dag eerder (22 november) waren we aanwezig bij een grote parade die door Battambang trok. Het was een levendige parade door de stad. Er waren artiesten van het circus in Battambang aanwezig (Phare Ponleu Selpak/The Brightness of the Arts), maar ook internationale artiesten in mooie kostuums. Er waren verschillende optredens en diverse stops onderweg. Je voelde de energie, creativiteit en het plezier van circusmagie!

23 november: National Environmental Sanitation Day.

De laatste lessen op de boeddhistische universiteit worden een feit. Op 25 november werd in onze English conversation club gesproken over: Do you think that money is the basic for our lives? If you have a job, are you satisfied with your salary? What would you consider a good salary? Think of an answer, compare it with your partner’s answer and then discuss the differences. What would you consider an excellent salary? How much money is too much money? Why do you think so? Does money buy happiness? Yes/No/Why? The majority of people are workers. Do you think that all workers are looking for money? Explain please. How much money should people have in order to comfortably retire? Why do you think so? Some people are billionaires and have more money than they will ever need, yet other people are starving and living in the worst sort of conditions. Is this fair? Yes/No/Why? Would the world be better if there was no money? Would the world be better if there was a more equal distribution of wealth? What is work-life balance? Money is the worst of all evil. What does this mean? Explain please.

Aangezien het zoveel vragen waren, mocht men zelf kiezen welke vragen men wilde beantwoorden, maar uiteraard liefst zoveel mogelijk. In twee groepen werd er gewerkt. Op de vraag: ‘If you have a job, are you satisfied with your salary?’, kon slechts Gentle een antwoord geven, omdat zij de enige is die naast haar studie nog een baan heeft. Zij werkt aan de receptie van een hotel en liet weten erg tevreden te zijn over haar salaris. Zij vertelde 120 dollar per maand te verdienen en in een vorige baan was dit slechts 50 dollar per maand.

Voordat wij bovenstaande topics behandelden, wilden wij aan het begin van deze les een saying van James Baldwin uitleggen, zijnde: Not everything that is faced can be changed, but nothing can be changed until it is faced. Wij hadden al ingeschat dat dit te hoog gegrepen zou zijn. Vandaar onze uitleg: Not every injustice can be corrected by a single person. However: Change is possible, especially over time and through the efforts of many people. What is not faced can never be resolved. Vervolgens hakten we de spreuk in 2 stukken, dus……Not everything that is faced can be changed werd als volgt uitgelegd: Perhaps we can not change problems in our life, but we can choose between despair and hope. In other words: Try to make the best of an imperfect situation, because change can come. Daarna volgde het tweede deel: Nothing can be changed until it is faced: Don’t close your eyes to problems by blaming other groups. Believe that progress is possible. Although we are not able to reach perfection immediately or that we failed before, don’t give up. Continue trying, that is most important. It is the courage to continue that counts!

Zoals eerder gemeld worden de taken van onze co class teacher Gentle nu gedeeltelijk overgenomen door monnik Touw. Laatstgenoemde is erg betrokken. Hij zit als eerste in de klas en gaat als laatste weg. Als wij binnenkomen heeft hij alle fans en de airco al aangezet en na afloop wil hij het bord uitvegen. De presentielijst was hij echter vandaag (25 november) vergeten, want…..sorry teacher, I forgot, the attendance list is still in my pagoda…….hahaha!

Overigens: Mijn (Dees) migraine verdween als sneeuw voor de zon toen ik weer heerlijk voor de klas stond en kon ‘bomen’ met mijn dankbare publiek.

Wij hadden onze contactpersoon Tola gevraagd om elkaar na de les van 25 november even te kunnen treffen, gelet op ons naderende vertrek. Echter: Dit bleek niet mogelijk te zijn, omdat niet alleen Tola maar ook de vice-president Pok Pan in Phnom Penh waren voor een meeting/workshop. Er werd geregeld dat wij met venerable Vanda konden praten. Zo gezegd, zo gedaan. Aangezien het nogal schort aan communicatie en planning, leek het ons wel verstandig om even te delen dat onze laatste les op 5 december zal zijn en dat wij op 15 december Battambang gaan verlaten. Wij zouden het dan ook op prijs stellen als onze 2 groepen studenten tussen 5 en 15 december hun certificaat zouden kunnen krijgen. Verder liet ik (Dees) weten dat ik graag een bye bye speech wilde houden tijdens deze ‘certificate ceremony’. Vanda besloot om de datum 12 december onder voorbehoud hiervoor te reserveren. Vanzelfsprekend moest hij dit nog kortsluiten met de staff. Prima! Bij een aanwezigheid van 80% krijgen de studenten hun certificaat. Niet alleen onze studenten, ook deze twee ‘oude’ Nederlandse vrijwilligers moeten er weer aan geloven en zullen ook voorzien worden van een ‘letter of appreciation’…hahaha! Please Vanda, keep it simple….onze beide namen kunnen best op één certificaat, maar we vinden het wel leuk om één exemplaar in het Engels en één exemplaar in het Khmer te krijgen (net zoals in Phnom Penh).

Toen we vertrokken en bijna in de tuktuk wilden stappen, zagen we de rector (president). Wij raakten aan de praat en hij verontschuldigde zich voor het feit dat hij niet meer tijd aan ons had besteed, want hij had graag meer met ons willen praten. Echter: Door drukte was het er niet van gekomen. Hij blijkt niet alleen rector van de boeddhistische universiteit te zijn, doch werkt ook voor een NGO, die een school aan het bouwen is met een computerlab voor de kinderen van de ‘primary school’ in ‘the province’. Dat is natuurlijk een goede zaak! Hij vroeg ons of wij nog les wilden geven op de derde dependance van de boeddhistische universiteit en wel in Kampong Chhnang. Wij lieten hem weten dat wij dit zeker hadden overwogen, maar uiteindelijk besloten hadden om de laatste maanden van ons tweejarig verblijf in Cambodja door te brengen in Kampot, alwaar wij ons gaan inzetten voor een NGO. Wij spraken over onze geweldige tijd in zowel Phnom Penh als in Battambang, maar lieten ook doorschemeren dat de extreme hitte ervoor zorgt dat we niet nóg langer blijven. Toen wij bovendien vermeldden dat we al zo’n 20 jaar doende zijn met ‘volunteering worldwide’, kregen we te horen: ‘You sacrificed a lot’. Daarop nodigde hij ons uit voor een rijst/banaan snack, maar dit werd vriendelijk doch resoluut door ons afgeslagen.

Op 26 november voerden wij een mooi gesprek met de kokkin van het Hope of Children project, die altijd maar weer de kinderen moet blijven stimuleren, motiveren en moet aanmoedigen om een actieve werkhouding te realiseren. Uiteraard informeerden wij ook naar supervisor Ryoko die nu in Japan is.

27 november: Laatste keer naar de Sovann Polyclinic, i.v.m. nieuwe medicatie en bloeddruk meten en natuurlijk gedag zeggen.

Wij hebben weer een nieuw woord in het Khmer geleerd, te weten: Jul Moui en dit betekent: Cheers! Ons Khmer is abominabel slecht. Volgens mij kennen wij nu nog maar 3 woorden….hahaha!

In de les van 28 november informeerden wij onze studenten over het feit dat wij voor de allerlaatste les een Q and A hadden gepland. Gedurende een gedeelte van deze les mocht men daar al aan werken. Dus: Jullie mogen ons op 5 december vragen stellen en wij gaan antwoorden. De rollen worden dus omgedraaid. Als wij een grapje maken in de trant van: ‘We will decide if we answer every question’, wordt dit niet begrepen…..humor is vaak een brug te ver….. Het tweede gedeelte van de les werd de tekst behandeld over KFC: How fast food began; The man behind KFC.

Na de les nog even naar Tola op kantoor om te praten over de afscheidsceremonie. Toen we vertrokken vertelde hij op de valreep dat hij vader gaat worden. Het kan verkeren…..bijna zijn hele leven was hij monnik, eind 2023 getrouwd en in 2025 wordt hij vader…..

En dan is het weekend en wordt er gewerkt aan het plaatsen van verslag en foto’s, zodat onze achterban weer iets te weten kan komen over ons leven in Cambodja.

Wij wensen onze lezers alle goeds toe en zeggen…..tot laterrrrr……!

B en D