Van funeral tot Easter break

Van funeral tot Easter break April 2014

Ghanezen hebben - over het algemeen genomen - weinig zelfvertrouwen. Zij denken vaak dat alles wat van buitenaf komt, beter is. Ook in hun eigen munteenheid heeft men maar weinig vertrouwen. Als het om grote bedragen gaat rekent men liever in dollars. Dit verschijnsel wordt dan ook ‘ dollarization’ genoemd.

Wij blijven ons nog iedere dag verbazen in Ghana. Een grappige vermelding: Nooit geweten dat het ondergoed van een man niet gewassen mag worden door een Ghanese vrouw!!! (Dat zou namelijk ongeluk brengen). Bovendien was de betreffende wasvrouw Hega - volgens oma Theresa - nog een afstammeling van de ‘Royal family’ en dus was dit ‘not done’….hahaha!!!

Een tijdje later zagen we de betreffende Hega niet meer. Toen we er naar informeerden, kregen we te horen dat zij naar de ‘hometown’ was. Zou zij nog terugkeren? Nee dus……Als iemand vertrokken is, wordt er vaak gezegd: ‘He or she travelled…of…he or she is going to the hometown…..’etc. Later blijkt echter dat de betreffende persoon gewoon ontslagen is en dit was dus ook het geval met Hega.

En wat te denken van de uitspraak van een moeder die haar kleine zoontje naar de kleuterklas kwam brengen….…’You have to learn hard, so that you become a doctor!’

Eén van de kleuterjuffen heeft weer iets nieuws bedacht om de kinderen bang te maken met het doel dat zij zich beter gaan gedragen, minder lawaai maken, beter opletten e.d. In een plastic take-away bakje heeft zij een levende schildpad gestopt en telkens dreigt zij met: ‘The tortoise will come out and bite you’. De kleintjes bibberen al bij de gedachte.

Op 1 april werd de laatste hand gelegd aan de ‘exams’ en kreeg ik de stapels ‘environmental studies’ en ‘Religious and moral education’ voor mijn neus met de opdracht deze na te kijken. De vragen bij het vak ‘Religious and moral education’ deden mij vaak glimlachen. Wat te denken van de meerkeuzevraag: Jesus died because of our: a. Sin b. Fees.

1 april: Tijd om een geintje uit te halen bij de leerkrachten. Zowel Ben als ik hadden tegen de teachers gezegd dat de Regional Minister de school kwam bezoeken. Men reageerde verbaasd: ‘I didn’t know…..of…..what are we going to do for him?’…..etc.

2 april: Our Day op de school van Ben in Sekondi. Our Day is de laatste dag voordat de vakantie begint. De leerlingen van Ben (P1 t/m. P5) hebben vakantie van 2 tot 29 april en die vakantie wordt ingeluid met: Our Day. Er werden spelletjes gedaan, er werden leuke aktiviteiten georganiseerd (zoals een dance-competition) tijdens een informeel samenzijn. Aangezien mijn leerlingen (Crèche - Nursery 1 en 2 - Kindergarten 1 en 2) op de oude lokatie in Takoradi niet zo’n lange vakantie hebben, is er wellicht ook geen Our Day. Wij hebben vrij van 2 t/m. 7 april (vanwege de uitvaart van opa Eric in Winneba) en van 16 t/m. 21 april vanwege de Paasvakantie. 2 april werd er echter nog gewoon gewerkt.

Sommige leerkrachten en sommige andere personeelsleden vertrokken al op donderdag 3 april naar Winneba voor de uitvaart van opa Eric, omdat zij moesten helpen met het koken voor een paar duizend mensen. Wij werden geacht om op zaterdag 5 april (de daadwerkelijke dag van de begrafenis) aanwezig te zijn. De familie vertrok ook al op donderdag 3 april.

Op 2 april togen wij naar de Expression Gift shop, om het bloemstukje op te halen dat op ons verzoek voor grandpa was gemaakt en dat wij op de dag van de uitvaart meenamen naar Winneba. Toen wij dit aan oma lieten zien, reageerde zij erg blij en iedereen moest het bewonderen. Dochter Nanaama - van origine al een beetje een warhoofd, maar nu helemaal over de toeren vanwege de uitvaart -, meldde in eerste instantie: ‘We don’t do it this way!’ Uh…….en dát terwijl het idee was ingebracht door allrounder Richard en wij ons in de betreffende Expression Gift shop hadden laten adviseren en met alle mogelijke Ghanese ‘addertjes onder het gras’ rekening hadden gehouden. Kortom: Volgens de ‘deskundigen’ hadden wij geheel in stijl en volgens de Ghanese cultuur gehandeld. Dit lieten we dan ook weten aan Nanaama en ja hoor…..typisch Nanaama……plotseling was het helemaal geweldig en wilde zij - 3 dagen voor de uitvaart -meerdere van dergelijke bloemstukken arrangeren. In alle hectiek en tussen alle bedrijven door vertelde Nanaama ons nog dat de familie de hele kerkdienst had gewijzigd. De betreffende priester had teveel stress bezorgd bij de familieleden. Dit mede vanwege het feit dat de lezingen (de ‘tributes’) niet op tijd afgerond waren.

De dagen voorafgaand aan de uitvaart zijn voor een Nederlands hoofd onvoorstelbaar. Het zag zwart van de mensen in en om het huis cq school. Vele nieuwe gezichten voor ons. Niemand stelde zich voor. Wij konden slechts raden……..Zelfs de eigen kinderen uit het buitenland werden niet geïntroduceerd. Dochter Betty uit de USA arriveerde met haar zoontje Bobo Eric eerder dan haar echtgenoot met de 2 dochtertjes Nana en Yayaa. (Althans dat werd gezegd, maar volgens ons was dit niet waar). De kleine Bobo Eric kenden wij bijna niet meer terug. Het kleine ventje werd in de kleuterklas gezet bij zijn nichtje Meefia (dochtertje van Nanaama en Stephen) en al meteen zag je het verschil tussen een kind dat in Ghana les krijgt of een kind dat in Amerika op school zit. Kleine Bobo Eric trok zich niets aan van de Ghanese discipline in het klaslokaal en deed gewoon waar hij zin in had. De Ghanese kinderen keken hem met open mond aan……

Moeder Betty (de zus van Nanaama en dochter van oma Theresa) ging ook volledig op in de mensen-massa in huis. Op een gegeven moment zagen wij een vrouw die met de ene hand een laptop bediende en met de andere hand aan het bellen was en op basis daarvan concludeerden wij maar dat zij dus ‘the American woman’ moest zijn. Wij moesten nog even terugdenken aan 3 jaar geleden toen de persoonlijke verzorgster van destijds baby Bobo Eric - zijnde Bobo mama - al haar tijd, liefde en aandacht aan dit kind had besteed en dat zij Bobo Eric nu niet terug kon zien, omdat zij een week eerder het verzoek had gekregen van oma Theresa om te vertrekken. Dit typeert de familie enigszins: In eerste instantie wordt men binnengehaald met de loftrompet, maar zonder duidelijke aanleiding wordt men ook weer heel gemakkelijk weggestuurd.

De count-down naar de funeral was begonnen….. En de kleermaker? Kwam hij nou wel of niet? Tot het laatste moment bleef het onduidelijk. Eerst zou de tailor komen, daarna kregen we te horen dat iedereen in dezelfde outfit moest verschijnen om vervolgens te vernemen dat er T-shirts zouden worden uitgedeeld en alle andere varianten die er nog tussen in zaten. Uiteindelijk besloten Ben en ik om onze eigen kleding te kiezen en lieten deze nog ter goedkeuring aan oma zien. Grandma reageerde met: ‘It is more than okay’. Voor ons was hiermee de kwestie opgelost (want wij werden er eerlijk gezegd wel een beetje tureluurs van; het gaat alleen maar om de vorm….). Echter…..wie stond er op 3 april plotseling op de stoep? Juist ja, de kleermaker…..…en kregen we te horen van Nanaama: ‘You can choose your own dress or the tailor’s one’. Uieindelijk resulteerde dit in een shirt voor Ben, die gemaakt was door de kleermaker . Ikzelf echter koos voor mijn eigen outfit, aangezien de ‘dress’ die de tailor had gemaakt helemaal niet paste! (Na de ‘funeral’ ben ik zelf naar een tailor in de buurt gegaan die mijn ‘dress’ heeft veranderd in een ‘top and skirt’ en dit was ook nog een hele ‘bevalling’. Zij moest eigenlijk herstellen wat haar voorganger had verprutst). Hoe het ook zij: Tot op het allerlaatste moment bleef alles onduidelijk en iedere dag leverde weer nieuwe verrassingen op. Overal in huis sliepen mensen, aten mensen, kookten mensen. Overal stond ‘food’ en al die etenswaren werden in een busje geladen. Een immens grote massa! Al met al was er totaal geen lijn in te ontdekken. Het was een grote chaos.

Er zijn vele mensen geweest die oma Theresa kwamen condoleren. Vele sessies in de veranda vonden plaats. Een paar dagen voor de uitvaart kwam er zelfs een heel koor opdraven en werd er prachtig gezongen. Hoewel ik er van genoten heb op mijn kamer, kon ik het niet bijwonen. Ik had last van mijn malaria en de muskieten vliegen in en uit in de veranda (is open).

Begin april voelde ik mij niet lekker. Hoewel ik de malariakuur had beёindigd, bleef de hoodfpijn terugkeren. En dat ging weer gepaard met verkoudheid, keelpijn enz. Was de malaria na een paar dagen weer voorbij, toen volgde er een bacteriёle infectie, een ‘ strontje’ in het oog; een ontsteking van een talg-of zweetkliertje. En ook dat ging weer over……

Wij waren blij dat de grote mensenmassa op 3 april vertrok. Slechts de watchman kwam ‘s avonds en verder was de zoon van personeelslid Roda aanwezig om tevens het fort te bewaken. (Dit laatste deed hij overigens té goed, aangezien hij de deuren op een dusdanige manier had afgesloten, dat hij ons tijdelijk had opgesloten!) Met deze Samuel voerden we leuke gesprekken. Het was fijn om donderdagavond 3 april en vrijdag 4 april even verlost te zijn van al het kabaal. Het is niet voor te stellen hoe de mensen hier letterlijk alles laten vallen om naar een funeral te gaan. In het huis was het nog steeds een grote bende. Op onze vrije dag 4 april kwamen er nog steeds mensen aan de deur die bijvoorbeeld nog grote zakken rijst kwamen afgeven. (Maar liefst 9 zakken rijst van 50 kg.!) Tsja…..…als dit bestemd was voor de funeral, dan waren zij dus te laat, want iedereen was al vertrokken richting Winneba. Maar wellicht was het helemaal niet bestemd voor de uitvaart; er wordt namelijk niets uitgelegd. En ja hoor…later bleek dat Nanaama op de hoogte was geweest dat er 450 kg. rijst zou worden afgeleverd en inderdaad…dit was niet bedoeld geweest voor de uitvaart. Ook kwamen er nog mensen aan de deur die vroegen om mee te mogen rijden met de bus op 5 april, maar jammer dus……de bus zat vol!

En dan is het eindelijk 5 april (de dag der dagen)…...de dag van de uitvaart van opa Eric. Een dag waar iedereen vanaf 25 januari (zijn sterfdag) direkt of indirekt mee bezig was geweest. Om 3.30 uur stonden wij naast ons bed en binnen een half uur hoorden wij al de stemmen van Bobo mama (die dus een week eerder ontslagen was) en de leerkracht Frans, Georges genaamd (die door iedereen Monsieur wordt genoemd). Tussen 4.00 en 5.00 uur verzamelden zich vele uitvaart-gangers op de schoolcompound waar voldoende plastic chairs stonden om iedereen te voorzien van een zitplaats. Het vertrek van onze bus stond gepland om 5.00 uur. Deze bus was door de kerk ingezet, omdat oma aktief is binnen het bisdom. Aangezien we uiteraard te maken hadden met ‘the African time’ vertrokken we omstreeks 5.45 uur. Later vernamen we dat er nog een paar mensen waren gekomen net nadat de bus was vertrokken. Te laat dus! De afscheidsdienst zou om 9.00 uur beginnen. Dit werd natuurlijk ook weer later. Dat was op zich prima, aangezien de bus ook pas na 9.00 uur arriveerde. Het was geen dienst in een kerk, maar het was een afscheidsceremonie op de campus van de universiteit, te weten de University of Education in Winneba. Laten wij nou in 2004 op dezelfde lokatie zijn geweest tijdens onze exposure destijds van de SMA. (Ons kennismakingsbezoek aan Ghana met onze voormalige uitzendorganisatie). Wat een toeval!

In Ghana is een funeral status en zeker in dit hogere segment: Veel pracht en praal en duizenden bezoekers. Wij werden opgevangen door een zoon van opa, Harrie genaamd en door de leerkrachten van de school. Aangezien de familie op die dag niets mag doen, hadden de leerkrachten allemaal een rol toebedeeld gekregen in de organisatie van het hele gebeuren: Het leiden van het verkeer; het ontvangen van de bezoekers; het wegwijs maken op het terrein; het rondgaan met water, het uitdelen van boekjes e.d. Zij waren het aanspreekpunt. Bij aankomst wilden wij onze ‘ flower-gift’ afgeven aan iemand van de organisatie. Deze werd weliswaar aangenomen, maar werd weer doorgegeven aan verschillende andere mensen. Wij waren nog van mening dat het bij de kist werd gelegd, maar dit gebeurde niet. Bij iedereen werd een sticker van opa op zijn of haar kleding geplakt en alle Tessark-mensen waren te herkennen aan een rood/zwarte rozet/corsage. Iedereen was in de kleuren zwart/wit of zwart/rood. Verschillende Ghanese mannen hadden hun traditionele kledij aan. Dit lijkt nog het meest op het dragen van verschillende draperieёn over elkaar heen; lagen stof over 1 schouder gedrapeerd, waarbij de andere schouder ontbloot is. Ook Stephen (man van Nanaama) was uitgedost in die outfit. Een leerkracht van de Tessark school vroeg of wij opa nog wilden zien en daar gaven wij gehoor aan. Hij lag opgebaard in een soort partytent, die aan alle kanten was versierd. Via enkele treden inclusief een rode loper kwamen we aan in de partytent, waar wij om de kist heen konden lopen. De schoolfotograaf was aanwezig en vroeg ons of wij nog een ‘message’ voor opa hadden. Nee dus, wij gaven de voorkeur aan de kracht van de stilte. Hierna werden we naar een andere kant van het terrein geleid waar vele partytenten stonden opgesteld en onder iedere luifel zat een bepaalde delegatie, bijvoorbeeld: Family members, Tessark parents, churchmembers, parishes etc. Voordat wij konden plaatsnemen in ‘ onze’ partytent, moesten we alle mensen op de eerste rij nog een hand geven en dat waren er velen! Uiteraard zat oma ook op de voorste rij, maar haar mochten we juist geen hand geven. Gelukkig had zij ons hierover van tevoren ingelicht. Zij hield de hele ceremonie een bloem vast, als teken dat mensen haar geen hand mochten geven. Ja, je moet het maar allemaal weten!
Eindelijk hadden we dan een plekje bemachtigd en begon de ceremonie. Allereerst werd de kist van opa centraal op het terrein geplaatst omgeven door een levensgrote afbeelding van zijn persoon en omringd door vele kunstbloemen. Op een podium werd gezongen, er werd muziek gemaakt, er werden speeches gehouden, o.a. door oma zelf en door de oudste zoon Samuel. Oma las haar tribute voor als zijnde de ‘wife’ en Samuel nam de tribute namens de ‘children’ voor zijn rekening. Op een gegeven moment moesten ook de andere kinderen van opa naar voren komen met het verzoek om plaats te nemen op het podium. Wat opviel was dat alle kleinkinderen ontbraken! En dát terwijl opa Eric altijd zo dol op zijn kleinkinderen was geweest! Vreemd!!! Zij bleken in Accra te zijn onder de hoede van leerkracht Fausti. Nadien bleek dat de familie daar uiteraard over had nagedacht en men vond dat er goede redenen waren om de kleinkinderen niet mee te nemen. De ceremonie ging verder en toen werd er nog geld gedoneerd. Het hele leven van opa Eric stond vermeld in de boekjes met daarop een spreuk in de lokale taal Fanti, te weten: Abrabo ye dzen. De vertaling luidt: Life is not easy. Tevens werd gedurende de dienst nog melding gemaakt van het feit dat opa Eric (Mister Eric Don Arkhurst) ‘former Regional director Agric’ was geweest in de Western Region.

Plotseling kwam leerkracht Maggie naar ons toe en vroeg of wij mee wilden gaan naar het kerkhof. Blijkbaar was het niet gebruikelijk dat iedereen mee zou gaan. Op ons ‘ ja’, liet zij weten dat zij onze ‘ flower-gift’ dus weer aan ons teruggaf, zodat wij deze mee konden nemen naar het graf. (Niet alleen onze eigen ‘flower-gift’ namen we mee, maar ook één van de leerkrachten van de ‘Primary section’ van de nieuwe school in Sekondi). Verder wees Maggie ons de weg en spoorde ons aan om te vertrekken. Al snel werd duidelijk dat wij slechts met een klein groepje naar de ‘cimetery’ gingen voor de echte ‘burial’. Zelfs oma ontbrak!!!! Uiteraard vonden wij dit zeer vreemd, maar later zouden wij vernemen dat dit ‘part of the culture’ was. De weduwe gaat vaak niet mee naar ‘the cimetery’. In een schoolbusje reden we naar het kerkhof, een rit van enkel zo’n 20 minuten. Kerkhof was echter teveel gezegd; er waren slechts een paar graven, waaronder het graf van de moeder van opa. Het betrof dus een soort privé-kerkhofje. De priester nam onze ‘flower-gift’ aan en las de woorden op ons kaartje voor: ‘ From your friends from The Netherlands’. Ook de andere ‘ flower-gift’ werd aangenomen en nadat de priester liet weten: ‘Is that all?’ gooiden sommige mensen een kluitje aarde op de kist. Overigens: Het graf was aan de binnenzijde helemaal betegeld!

Na de ‘ burial’ reden we terug en arriveerden we weer op de campus van de universiteit. Wij waren in de veronderstelling dat iedereen daar gezamenlijk zou gaan eten, maar nee hoor…..wederom werd er niets uitgelegd……..voor we het ons goed en wel realiseerden werden de beide ‘witten’ vriendelijk verzocht om weer in een andere bus plaats te nemen die ons naar een hotel/restaurant zou brengen. Wij begrepen er niets van. Het personeel van Tessark had dagen lang gekookt voor de uitvaart en nu gingen we naar een restaurant?????? Waar was al het eten dan gebleven dat men vervoerd had naar Winneba? Nadien werd echter duidelijk dat een gedeelte van de mensen te eten kreeg op de campus van de universiteit en daar werd dus het eten geserveerd dat bereid was door het personeel van Tessark en dat een ander gedeelte naar een restaurant zou gaan. Wij behoorden dus tot de tweede groep. Eigenlijk vond ik dit jammer, aangezien ik de leerkrachten ken die achterbleven op de campus.
Daarentegen waren de genodigden voor het restaurant eigenlijk bijna allemaal onbekenden voor ons, (met uitzondering van de docent Frans, mister Georges), maar goed…….wij hadden ons voorgenomen om alles maar te laten gebeuren en we wisten dat we ons de hele dag zouden verbazen. Wij lieten ons dus maar verwonderen……. en genoten van een heerlijk buffet. Overigens: Behalve wij, zagen wij nog 3 andere ‘witten’ (jonge meiden). Omstreeks 14.45 uur vertrok de bus weer naar Takoradi waar we omstreeks 18.30 uur doodmoe arriveerden!

7 april: Dees startte weer op het werk en Ben had vakantie! Althans dat was de bedoeling. Ben had weliswaar vakantie, maar ik (Dees) hoorde ‘s morgens geen kinderstemmetjes; toch waren er verschillende leerkrachten. Werd er nu les gegeven of niet? Ik begreep er niets van! Wat bleek? Enkele mannelijke leerkrachten hadden blijkbaar de opdracht gekregen om bij de poort van de school iedereen terug te sturen. Zij hadden een bord geplaatst, met daarop de tekst: No school. Voor een Nederlands hoofd onbegrijpelijk. Hoe kun je nu in het weekend besluiten om de school op maandag nog gesloten te laten, terwijl alle ouders, kinderen en leerkrachten van de crèche, Nursery 1 en 2 en Kindergarten 1 en 2 niet beter wisten dan dat er weer gestart zou worden op 7 april? Begrijpelijk dat sommige ouders boos waren. Zij moesten naar hun werk gaan en konden hun kinderen dus niet achterlaten op de Tessark-school. Ook de leerkrachten waren boos. Niemand van de schoolleiding had hen geinformeerd en de meesten hadden onnodig reiskosten betaald.

Ik (Dees) benutte de ochtend om niet alleen te socializen met de leerkrachten, maar ook om een luisterend oor te zijn voor de vele ‘ funeral-frustraties’ die de teachers hadden opgelopen. Sommigen hadden op donderdag al moeten vertrekken, sommigen op vrijdag en anderen weer op de dag van de uitvaart zelf, zijnde op zaterdag 5 april. Diegenen die hadden moeten overnachten, hadden op verschillende lokaties geslapen. Er was zelfs een lokatie bij geweest waar het wemelde van de muskieten! Toen ik hen liet weten dat ik enkele leerkrachten helemaal niet had gezien op de dag van de begrafenis, liet men mij weten dat dit groepje teachers dagenlang op een separate plek in Winneba in een keuken had gewerkt. Leerkracht Sarah verwoordde het als volgt: ‘I spent several days in Winneba, but I only have seen the kitchen; I even didn’t see grandma Theresa!’ Kokkin Alice had het eten naar de campus van de universiteit moeten brengen voor de mensen die niet tot de restaurant-genodigden behoorden. Men vertrouwde mij toe dat er zelfs enkele leerkrachten waren geweest die op eigen kosten hun vervoer hadden moeten regelen en zelfs helemaal geen eten hadden gekregen. Wij schrokken hier van, aangezien het de teachers waren geweest die al gedurende de voorbereidingsfase alsmede op de dag van de uitvaart zelf zo ontzettend hard hadden gewerkt om alles in goede banen te leiden. Wij gaven hen complimenten en merkten dat zij dit weliswaar fijn vonden, maar zij lieten ons tegelijkertijd weten dat de schoolleiding nooit hun waardering zou uitspreken. Ik (Dees) beloofde hen dat ik ‘the school management’ zou verwittigen over het feit dat het dankzij de hardwerkende handen van de teachers was geweest dat de organisatie zo vlekkeloos was verlopen. Het socializen met de leerkrachten ging verder en ik genoot ervan.

Hoewel dus alle kinderen weer naar huis waren gestuurd, was er toch een enkeling tussen de vingers doorgeglipt en zo kon het dus gebeuren dat er ongeveer 10 kinderen met hun schooltas op het terrein stonden. En er moest toch iemand op die kleintjes letten, nietwaar? Samen met enkele andere leerkrachten ontfermde ik me over die leerlingen, toen juf Gladys ineens liet weten honger te hebben. Ik gaf haar een brood en dit werd meteen gedeeld met de kinderen. Plotseling lieten teacher Gladys en teacher Tio mij weten: ‘Madam Deseree we don’t want you to go back to The Netherlands; we want you to stay for ever with us; you have to be with us until you are old and then you die in Ghana and we will bury you here’……..

Maandagavond 7 april kwam oma weer terug uit Winneba en praatten we na over de uitvaart. Ook toen we dochter Nanaama op 8 april weer op school troffen stonden we natuurlijk even stil bij de ‘ funeral’. Het had een behoorlijke impact gehad. Ik (Dees) maakte van de gelegenheid gebruik om te benadrukken dat de leerkrachten en het overige personeel een dikke pluim hadden verdiend. (En volgens mij is die boodschap goed overgekomen). Ook maakte ik melding van het feit dat de leerkrachten en de ouders gefrustreerd waren geweest over het feit dat de school op 7 april gesloten was geweest. Nanaama liet echter weten dat dit alles te wijten was geweest aan het feit dat een paar dagen voor de uitvaart het hele programma ‘op de schop’ was gegaan. In een eerdere planning had men gedacht dat iedereen op zaterdag zou terugkeren, maar nadien bleek dat er nog velen pas op zondag zouden terugkeren in Takoradi. En daarom was het niet mogelijk geweest om op maandag alweer te starten op school.

Richard van kantoor liet weten dat hij op het dak van een schoolbusje had moeten liggen en op die manier de terugreis Winneba-Takoradi had moeten afleggen. Wij konden niet inschatten of dit op waarheid berustte of dat het behoorde tot de afdeling sterke verhalen. Feit was wel dat niet alleen Richard, maar ook enkele andere teachers ziek waren teruggekeerd uit Winneba. Toen ik Richard liet weten dat de familie erg ‘satisfied and grateful’ kon zijn, omdat alles goed was verlopen, schrok ik van zijn reactie, zijnde: ‘I know this family; they will never be grateful’.

Op 8 april ging de school op de oude lokatie Chapel Hill in Takoradi weliswaar weer open, maar toch werd er op halve kracht gewerkt. Iedereen was doodmoe teruggekeerd van de uitvaart van opa Eric en overal hoorde je: ‘We are very tired, we have to rest, we only worked during the funeral-activities’. Ook direktrice Nanaama (dochter van daddy Eric) had duidelijk nog moeite om haar draai weer te vinden. Al snel werd duidelijk dat de verdere week nodig zou zijn om bij te komen van de enorme voorbereidingen van de uitvaart.

Zelf draaide ik (Dees) wel min of meer mijn hele programma, zelfs nog aangevuld met een ‘After School Program’ (A rope of words; future drawing etc.). In enkele klassen kon ik echter niet terecht om te corrigeren, aangezien sommige leerkrachten geen huiswerk hadden meegegeven tijdens de ‘exams’; de periode voorafgaand aan de uitvaart.

Zoals vaker gemeld hebben wij een erg leuk contact met de leerkrachten. Op een gegeven moment ging men schatten hoe oud ik (Dees) was. Nummer één liet mij weten: 32 years. Op mijn reactie: ‘I wish that was true’ moest men hartelijk lachen. Het raden ging verder: 35, 37, 40, 45 enz.
Toen ik meldde dat ik 53 was, keek men daar van op, want…….dan moest mister Ben toch wel zeker zo’n 57 jaar zijn…….toen duidelijk werd dat Ben 61 was, viel men toch een beetje stil. Op die leeftijd ben je namelijk oud in Ghana en moet je rusten. Ik gaf de volgende feedback: ‘So you see, age is not a barrier; we are still suffering in the tropics!’

Ben sprong in zijn schoolvakantie nog af en toe bij op de oude lokatie, bijvoorbeeld in de KG 1 en 2-klassen. Tevens had hij zijn diensten aangeboden op de ‘office’, maar dat bleek niet nodig te zijn. Ook hielp hij een keer in Nursery 2a, de klas van madam Getty. Het was me wel opgevallen dat tijdens de schoolvakantie van Sekondi er altijd een knaap van een jaar of 11 hielp op de lokatie Takoradi en wel in Nursery 2a. Wat was het geval? Dit bleek de zoon van madam Getty te zijn, Henry genaamd en deze Henry krijgt weer les van Ben in P5 in Sekondi. Ook was Henry bereid om tijdens zijn laatste vakantieweek mij (Dees) te helpen met bijvoorbeeld een After School Program. Toen ik tegen juf Getty zei: ‘You can be proud of your son Henry’, liet zij weten: ‘It’s all God’s work’. Hierop reageerde ik met: ‘But it is also due to you, is it not?’ Zij lachte, maar bleef volharden…..’It is God’…..

Iedere maand krijgen wij de post vanuit Nederland opgestuurd naar Ghana. Vorige maand zat daar bijvoorbeeld ook het boekje bij van de NS, Spoor, genaamd. Na dit gelezen te hebben, wilde ik het al bijna weggooien, totdat ik me realiseerde dat dit wellicht leuk kon zijn voor Henry uit P5 en een schoolkameraad uit P4. En dat was goed ingeschat. De jongens verslonden het tijdschrift. Hoewel zij uiteraard geen Nederlands kunnen lezen, zijn de plaatjes erg sprekend en krijg je toch een beeld van Nederland.

Situatie in de crèche: Juf Sarah wil het grut allerlei religieus-getinte liedjes leren en vindt het vreemd dat de kleintjes dit - na één keer gehoord te hebben - nog niet mee kunnen zingen. Aangezien zij dit blijkbaar niet kon accepteren, begon zij dusdanig de kinderen te slaan, dat ik ingreep en haar liet weten: ‘You are always singing about God, but I think God will not allow it that you cane children so much’ en toen vertrok ik. Op naar de volgende crèche, waar men het met de hygiёne niet zo nauw nam. Alle kleintjes tussen 8 maanden en 2 jaar zaten of lagen op de grond en de leidsters strooiden naar hartelust popcorn op de grond. De kinderen graaiden om zich heen en raapten de popcorn van de vloer op, om deze vervolgens te verorberen.

Ook na de uitvaart verblijven er nog steeds familieleden. Met verschillende mensen kregen wij een fijn contact en men wilde alles weten over Nederland en ook wilden zij graag onze ervaringen in Ghana weten. Met 1 familielid hebben we echter geen contact: ‘ She is grandma’s sister and she is not able to talk English’. Of het een werkelijke zus is of niet, is altijd onduidelijk in een Ghanese scene, want ook vrouwelijke vrienden en bekenden zijn je ‘sisters’. Deze ‘sister’ is een hele dikke tante die al vanaf januari alleen maar op een bank zit!!!!! Zij doet werkelijk de hele dag niets. Onvoorstelbaar!

Alle familiefoto’s die in januari waren omgedraaid vanwege het overlijden van opa, staan nu - na de begrafenis van opa - weer goed. Echter: Foto’s waarop opa stond, zijn verdwenen.

Zoals eerder gemeld zijn de kinderen van oma Theresa die in het buitenland wonen, overgekomen voor de uitvaart van opa Eric. (Zoon Lennart uit Engeland en dochter Betty uit Amerika), althans…….dat werd ons destijds verteld. Ongeveer een week na de uitvaart werd duidelijk dat de zoon uit Engeland helemaal niet aanwezig was geweest tijdens de ‘funeral’ (wel de echtgenote), but…..he will come very soon……(Of dat daadwerkelijk gebeurt is nog maar de vraag).

Toen wij in mei 2013 een maand in Takoradi verbleven na afloop van het oude project in Tamale en in afwachting van het nieuwe project aldaar, maakten wij destijds kennis met de kinderen van Betty, de zus van Nanaama. (Nana, Yaayaa en Bobo Eric). Deze kinderen verbleven toen tijdelijk bij tante Nanaama en oom Stephen in Takoradi, aangezien hun eigen ouders het te druk hadden met hun carrière in de USA. Nu, na bijna een jaar zagen wij hen terug en keken op van hun Amerikaanse tongval. Zij hadden Ghana in augustus 2013 verlaten en na 8 maanden United States (april 2014) waren zij eventjes terug in Ghana. 8 maanden Amerika hadden dus gezorgd voor een verandering in de intonatie. Het weerzien op 9 april was erg leuk!

En toen had ik iets bedacht dat erg goed in de smaak viel. Het leek me leuk voor de Amerikaanse Nana en Yayaa om hun Ghanese klasgenootjes van een jaar eerder terug te zien. Destijds zat Nana in P1 en haar Ghanese klasgenootjes van 2013 zitten nu dus in P2. Echter: De ‘ Primary section’ had vakantie en bovendien zitten zij op de nieuwe school in Sekondi. Dat feest ging dus niet door, maar……haar zusje Yayaa zat destijds in KG1 en haar klasgenootjes van weleer zitten nu dus in KG2 en deze leerlingen zitten op de oude school in Takoradi en bovendien hadden zij geen vakantie. Kortom: Yayaa vond het geweldig om haar oude klasgenootjes terug te zien. Wij bezochten zowel KG 2a als KG 2b. Wat opviel was dat alle leerlingen Yayaa herkenden, maar andersom was dat niet het geval. Yayaa herkende slechts 5 kinderen uit de beide KG2 klassen. Desalniettemin was het de moeite waard. Zowel Nana als Yayaa herkenden vele leerkrachten en sommige teachers reageerden erg enthousiast. Kortom: Een geslaagd rondje school.

De moeder van Nana, Yayaa en Bobo Eric is dus de zus van direktrice Nanaama en haar naam is Betty. Deze Betty is dus ook een dochter van oma Theresa. Betty (een Ghanese) en haar man (een Ghanees) en de 3 kinderen wonen 12 jaar in Amerika en als we moeder Betty mogen geloven zullen zij niet meer definitief terugkeren naar Ghana. In de USA is uiteraard sprake van beter onderwijs voor de kinderen en een betere gezondheidszorg. Dat zij steeds meer Amerikaans zijn geworden en steeds minder Ghanees, bleek wel uit het feit dat zij allemaal ontzettend veel last hadden van de hitte. Toen op een nacht ook nog de stroom uitviel (en er dus geen fan werkte), vluchtte Betty met haar man en zoontje naar een hotel. De beide dochtertjes bleven achter in het huis van oma, waar ook wij wonen. Eerlijk gezegd vonden wij het wel een beetje overdreven: Van origine echte Ghanezen die bij de eerste ‘lights off’ al weglopen. En dan te bedenken hoe wij als blanken al die jaren het zo zwaar hebben gehad met die ontzettende hitte in combinatie met ‘lights off’. En over stroomuitval gesproken……..helaas hebben we even vaak ‘lights off’ in Takoradi als in Tamale. Oma Theresa had ons laten weten dat Betty dus naar een hotel was gevlucht.
Bovendien vroeg oma aan ons om onze koelkast af te staan aan haar dochter, omdat haar schoonzoon veel koud water moest drinken; zus Nanaama echter vertelde dat Betty met man en kind naar haar huis in Takoradi was gegaan, waar niet alleen een generator aanwezig is in geval van ‘lights off’, maar zelfs airconditioning (en ook een koelkast!)

De oudste dochter van Betty, Nana genaamd, is 7 jaar. Haar ouders zijn Ghanees, maar de 3 kinderen zijn in Amerika geboren en het gezin woont daar dus al 12 jaar. Nana is een ontzettend lief, intelligent en sociaal kind, waar ik (Dees) een hele bijzondere band mee heb. Er worden spelletjes gedaan, er wordt voorgelezen, er wordt gezongen e.d. Bovendien voeren we samen leuke gesprekken. Zo liet zij mij weten: ‘Maybe I want to become a writer in future’ of ‘ Do you think that one day I can visit you in The Netherlands and can we visit then the king and queen? Soms worden de gesprekken serieuzer. De kleine meid had heel goed door dat ik erg veel moeite heb met haar oma Theresa, (een soort ‘iron lady’). Deze 7-jarige liet mij weten: ‘I understand, because the culture in America and in The Netherlands is perhaps the more or less the same, but the culture in Ghana is so different’.

Was er toegezegd dat eind maart alles oké zou zijn als het gaat om de elektriciteits-voorziening, echter….…al snel werd duidelijk dat ook gedurende de eerste 2 weken van april de levering van elektriciteit beperkt zou zijn…..en ook de laatste 2 weken van april…..en dat zal altijd wel zo blijven. Toen we weer eens geen stroom hadden, belde Ben naar de elektriciteitsmaatschappij ECG om te vragen wat er aan de hand was en wanneer men dacht dat de stroom terug zou komen. Ben liet dit vergezeld gaan van een geintje: ‘Do I have to go to church to pray for electricity?’……Aan de andere kant van de lijn werd hartelijk gelachen.

Begin april konden we ook onze computerklussen afronden. De boys van IT Guardian (Emmanuel en Ignatius) hadden ons geholpen. Aangezien zij verschillende keren ons ‘thuis’ hadden bezocht, betaalden wij de 150 GHc die waren afgesproken, maar we lieten wel weten dat we niet tevreden waren over het geleverde werk.

En dan voelt Ben zich niet lekker……..moe, diarree, braakneigingen, misselijk en pijn in de botten. Deze klachten horen bij malaria en dus werd er op malaria geprikt en ja hoor…..binnen 2 weken nadat ik (Dees) malaria had gehad, was het nu de beurt aan Ben. Ook hij knapte zienderogen op na het gebruik van een Coartem-kuur van 3 dagen. En eind april kreeg Ben dezelfde bacteriёle infectie aan zijn oog (‘strontje’) die ik (Dees) begin april had gehad.

Al maanden geleden had men ons beloofd dat wij onze kamer zouden kunnen herorganiseren, maar……please do it after the funeral……..Uiteraard respecteerden wij dit. Wij besloten om dit in de schoolvakantie van Ben op te pakken en vroegen allrounder Richard om te helpen. Helaas……Vele excuses passeerden de revue: ‘I am on travelling……I am sick……I am busy……’ Toen wij inmiddels van velen wel begrepen hadden dat Richard nooit afspraken en beloftes nakomt, stelde Nanaama voor om iemand anders te vragen en dit was Paddy. Hij fungeert als een ‘manusje van alles’ voor de school. Het begon heel hoopvol. Onze bedoeling werd uitgelegd: Wij wilden gewoon iets meer ruimte creeёren op onze kamer en daarvoor moesten wij o.a. een bed verplaatsen.
Dat was redelijk snel gebeurd, hoewel….het opnieuw bevestigen van een muskietennet kostte meer tijd dan verwacht……er was een spijker nodig en die had men niet….unless we ask the carpenter….en zo gaat het maar verder en komt er niets van de grond. Ook wilden we een zachte stoel plaatsen, want we zitten al vanaf januari op plastic chairs. Maar goed, uiteindelijk was het dan toch gelukt om een min of meer vrije muur te realiseren. Toen werd het lastiger.

Aangezien wij nog steeds uit de koffer leven, leek het ons handig om de aanwezige gammele kast leeg te halen (zat namelijk propvol met spullen van oma), zodat wij eindelijk onze kleding in een kast konden leggen. Jammer dan…….oma Theresa gaf daar geen toestemming voor. Die betreffende kast puilt uit van enorme hoeveelheden grote plastic bags gevuld met - volgens oma - ‘precious documents’. Zij wil dus onze kamer gebruiken als opslag en zij wilde ons naar een andere, kleinere kamer sturen. Bovendien gaf zij Richard de schuld….hij had onze kamer nooit aan ons mogen geven…..Onzin, want Richard neemt nooit zelf een beslissing. Onze huidige kamer is ‘self contained’; de kamer die oma voor ons op het oog had heeft geen douche en toilet. Wij zouden in haar voorstel dus douche en toilet met anderen moeten delen. Hoewel wij zeer flexibel zijn en geen enkele pretentie hebben, vonden we dit toch wel te ver gaan. Wij zagen het al voor ons: Iedere keer als Ben (bijna 62 jaar) ’s nachts gebruik moest maken van het toilet, kon hij zich dus telkens aankleden om richting toilet op de gang te lopen. Tel daarbij op dat hij bijna niets kan zien (min 13 en min 11) en dat we de helft van de week lights off hebben, dan moge het duidelijk zijn dat wij niet gecharmeerd waren van oma’s plan. Oma echter vond haar eigen belang (onze kamer gebruiken als haar voorraadkamer) zwaarder wegen dan het belang van haar gasten (die bovendien vrijwilligerswerk voor haar school verrichten). Wij probeerden duidelijk te maken dat we belang hechtten aan een eigen douche en toilet, maar helaas…..oma wilde ons nog steeds naar een andere kamer sturen zonder toilet en kwam met de volgende oplossing: ‘ Oh, I will give you a bucket to urinate on’. Op dát moment knakte er iets in ons beiden.

De familie (inclusief oma) is erg warrig: Vandaag zegt men dit en morgen is alles weer anders. Dochter Betty (die al 12 jaar in Amerika woont) kon begrijpen dat wij doodmoe werden van alle excuses en beloftes en vertrouwde ons toe dat zij blij is om terug te keren naar de USA. Verder was zij onder de indruk van ons geduld en lange adem en begreep zij absoluut niet hoe wij het 5 jaar hadden volgehouden tussen ‘ die halve wilden’ - excusez le mot - in Tamale. Zij verwoordde het als volgt: ‘Even for us Ghanians it is impossible to live there’. Toen zij onze kamer zag (zeer basaal), schrok zij en stamelde: ‘ This is not a good place for Europeans and besides you work for free is it not?’ Toen wij daar bevestigend op antwoordde, verontschuldigde zij zich voor haar eigen moeder en liet weten: ‘She is a very difficult person; she is only interested in you because of your colour’. Wat ik (Dees) altijd al had gevreesd werd waarheid. Mijn reactie luidde: ‘So we are the PR for the school’, waarop Betty reageerde met: ‘Exactly’….Pff…..Betty beloofde met haar moeder te gaan praten en even leek het erop dat dit hielp, maar toen ons hulpje Paddy dus begon te sjouwen met alle troep van oma, moest hij deze aktie onmiddellijk staken, want……I have to travel now for a funeral……next week we will see…………aldus oma.

Wij vroegen een gesprek aan met dochter Nanaama. Ons lijkt het behoorlijk lastig om 2 kapiteins op 1 schip te hebben, want…wie is nu de baas? Oma Theresa of haar dochter Nanaama? Er is totaal geen afstemming. Als er al sprake is van communicatie, dan staat deze bol van tegenstrijdige berichten. This person is saying this…….that person is saying that……..It is often: Unless this…….unless that…..Het is erg onduidelijk en de logica ontbreekt. Grandma Theresa is nog het beste te vergelijken met de ‘iron lady’; zij regeert met ijzeren hand, duldt geen enkele tegenspraak en geeft slechts bevelen. Iedereen vliegt voor haar en is bang voor haar. Zij praat voortdurend en luistert nooit.

Wij kunnen inmiddels een boek schrijven over de miscommunicatie, maar we beperken ons tot een paar voorbeelden: Nanaama heeft ons in het begin laten weten dat wij het personeel onder geen enkele voorwaarde mogen betalen als zij bijvoorbeeld voor ons de was doen. Het personeel krijgt namelijk gewoon salaris. Echter: Om onze waardering te laten zien, hebben wij in het verleden zo’n personeelslid regelmatig een klein presentje gegeven. Dat was prima! Oma echter verweet ons dat wij het personeel nooit hebben betaald als men iets voor ons deed en zij ging nog een stapje verder door te zeggen: ‘The slavery doesn’t exist anymore’…….Pfff…..Nanaama is van mening dat wij geen emmers water hoeven te halen. Gelet op onze leeftijd is dat ‘not done’ in de Ghanese cultuur. Meisje Efua (ongeveer 12 jaar) krijgt telkens de opdracht van Nanaama om water te halen voor Ben en Dees. Oma echter verbiedt Efua ‘to fetch water for the Whites’……pfff…..

Inmiddels hebben we dan ook besloten om alle huishoudelijke klussen zelf te doen en lieten wij weten: ‘ We don’t like to ask; we prefer to be independant’. Wij eten dus nog slechts mee met de kookpot van de school, maar voor de rest doen we alles zelf.

Ook de leerkrachten zijn doodsbang voor oma Theresa. Op 14, 15 en 16 april waren er ‘meetings’ en deze vergaderingen vinden plaats in de huiskamer. Alle teachers zitten doodstil te luisteren naar grandma. (Soms knielen zij zelfs voor haar neer). Niemand zegt iets; men knikt allemaal braaf ja, nee en amen. Een monoloog houden van een uur? The iron lady draait haar hand er niet voor om! De vergadering ging over de uitvaart van opa en over de Paasvakantie. Toen ik aan een leerkracht liet weten dat ik de interactie miste, vertelde zij: ‘ We are very afraid of grandma; we are afraid to give our opinion; we are afraid to lose our job; we fear our job’. Daarop reageerde ik met: ‘But every human being has the right to express his or her opinion, is it not?’ Hierop antwoordde juf Ayisha: ‘I fully agree with you and in the past I have worked with Whites, so I know how you think and that is good. I am one of the few who is not afraid of grandma and if she sacks me, okay fine, I am a strong woman and I will find another job’. Prima juf Ayisha, maar helaas durft de meerderheid van de leerkrachten haar voorbeeld niet te volgen.

Ook praatten wij met grandma, maar dat is in feite onmogelijk. Je krijgt gewoonweg niet de kans en de gelegenheid om iets te zeggen. Op een gegeven moment werd er zelfs een ‘ witness’ bij gehaald. Dat is zeer gebruikelijk in Ghana. Het lukte niet om op een normale manier te praten. Wij krijgen - zoals eerder gemeld - soms het gevoel dat oma slechts in ons geinteresseerd is vanwege onze witte kleur. Zij heeft het altijd over: ‘This I have learnt from the Whites of the Whites told me that….’

Onze ‘ colour’ is natuurlijk goed voor de PR van haar school……Het is triest, maar hier denkt men nog echt in termen van: Als er witten op die school werken, dan zal het wel een goede school zijn. Oma Theresa doet ons denken aan de queen van Engeland, die ook maar op die troon blijft zitten en geen plaats maakt voor de nieuwe jonge generatie, in dit geval haar dochter Nanaama (met echtgenoot Stephen als denktank op de achtergrond). Zoals gezegd: Oma duldt geen enkele tegenspraak. Als iemand tegensputtert, wordt deze persoon meteen ontslagen. De persoonlijke verzorgster van Pikee (jongste zoontje van direktrice Nanaama), zijnde Bobo mama is ook ontslagen en haar baantje is overgenomen door een zekere Liesbeth. Wij hebben in de afgelopen maanden al veel personeelsleden zien komen en gaan.

Oma blijft voor onaangename verrassingen zorgen. Op een gegeven moment liet zij ons weten: ‘I will analyze if you are still profitable for me’ . Uh….pardon? Wij werken gratis voor haar school. Zij is een kille manager, die over lijken gaat. Zij heeft wel in de gaten dat wij niet bang voor haar zijn en dat wij gewoon onze mening geven. Dat is niet gemakkelijk voor haar, omdat zij gewend is dat iedereen haar gehoorzaamt.

Als je niet veel zegt in Ghana heb je het minder zwaar, maar als je opkomt voor rechtvaardigheid en als je de waarheid zegt, pfff………….……dan heb je het niet gemakkelijk, want… it is not allowed to tell the truth in Ghana!!! De Ghanese tenen zijn lang en men vindt al snel dat je ‘insult’, terwijl wij denken dat we slechts een discussie voeren en een kritische noot laten horen. It’s not easy…..Altijd weer die beloftes en excuses en bijna nooit een resultaat; altijd weer die vorm en nooit de inhoud; er wordt niets uitgelegd en er wordt nauwelijks gecommuniceerd; je moet altijd maar raden wat men bedoelt; men neemt geen verantwoordelijkheid voor het eigen falen en men geeft altijd de ander de schuld. Er wordt zelfs nog verwezen naar het koloniale verleden!! Het is echt een ‘covering and hiding culture’ terwijl wij uit een ‘ communication and explanation culture’ komen.

In zowel de Ghanese pers als in de Nederlandse pers hadden wij gelezen dat het Ebola-virus inmiddels ook Ghana had bereikt. Achteraf bleek dit gelukkig loos alarm te zijn. Wel ontvingen we een mail van de Nederlandse Ambassade in Accra met de onderstaande nadere toelichting:

Wat u moet weten over Ebola.
Op dit moment zijn er geen gevallen bekend van mensen besmet met het Ebola virus in Ghana.
In Guinee is er een uitbraak van het Ebola virus en dit raakt ook het grensgebied met Sierra Leone en Liberia.

Het Ebola virus komt oorspronkelijk voor onder wilde dieren in het tropisch regenwoud van West en Centraal Afrika. Door o.a. de jacht kunnen mensen hiermee besmet raken en de besmetting op hun beurt weer doorgeven aan anderen.
Het virus verspreidt zich van zieke naar gezonde mensen uitsluitend door middel van direct contact met bloed, slijm, urine en ander lichaamsvocht en dus niet door de lucht.

De ziekte die door het Ebola virus wordt veroorzaakt heeft vaak een fatale afloop. Er is geen effectieve behandeling en ook is er geen vaccinatie tegen de Ebola infectie beschikbaar. Verdere verspreiding van de ziekte kan alleen worden voorkomen door quarantaine van besmette personen.

Daarom wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aangeraden om in de nabije omgeving van gebieden waar (mogelijk) besmetting met Ebola is geconstateerd het volgende te vermijden:
1. Het aanraken, klaarmaken en /of eten van "bush meat"
2. Bezoek aan ziekenhuizen
3. Bijwonen van begrafenissen
4. Direct contact met wilde dieren en kadavers uit het regenwoud.

Voor meer informatie over epidemieën of over eventuele benodigde vaccinaties, preventie, symptomen en behandeling van diverse ziekten in Ghana en omringende landen wordt u geadviseerd contact op te nemen met uw plaatselijke GGD, reiskliniek. U kunt ook de volgende websites raadplegen: www.lcr.nl , www.who.int , www.rivm.nl ,www.ggdreisvaccinaties.nl of www.rijksoverheid.nl/ministeries/vws.

Tot zover de mail van de Nederlandse Ambassade te Accra. Saillant detail: Wij hadden dus net een begrafenis bijgewoond met een paar duizend mensen!!!

Nieuw hartig hapje ontdekt: Fried cassava.

Af en toe lezen wij het Tamale-nieuws nog en zodoende vernamen we dat het weer eens onrustig was geweest. Tijdens een vergadering van de NPP (regeringspartij), werd er vanuit een rijdende taxi en motorbike op de aanwezigen geschoten, waarbij maar liefst 9 gewonden vielen. Als wij echter onze vrienden in Tamale bellen en vragen hoe het gaat, luidt steevast het antwoord: ‘ Tamale is fine’.

14 april: Op deze dag werd onze Non Citizen ID-card geregeld. De Immigratiedienst vraagt hiernaar. Sinds vorig jaar moeten alle buitenlanders in het bezit zijn van zo’n kaart. In Tamale liep dat nog niet zo’n vaart, maar hier in Takoradi dus wel. Of je nu een normale verlenging van je visum moet regelen, of een werkvergunning of een verblijfsvergunning of n’ importe quoi, een Non Citizen-Card is dus vereist. Wij hadden geluk dat wij deze kaart konden verkrijgen op de CAL-bank, zijnde de bank waar de man van Nanaama werkt. Het was nog een heel gedoe om de kaart te verkrijgen: Formulieren invullen, vingerafdrukken en foto’s realiseren e.d. In de wachttijd zagen we iets grappigs: Iemand kwam geld halen en alle bankbiljetten verdwenen in een plastic tas met daarop de woorden: ‘I am blessed’.

Werd in eerste instantie gezegd dat de kleintjes op de oude lokatie Chapel Hill in Takoradi Paasvakantie zouden hebben van 16 t/m. 21 april, later bleek dat de leerkrachten en de kinderen van de crèche, Nursery en Kindergarten pas een dag later ‘on break’ konden gaan. Eerste vakantiedag dus op 17 april en re-start school op 22 april.

Ook zou de vakantie niet ingeluid worden door ‘Our Day’, aangezien de oude lokatie maar enkele vrije dagen zou hebben. De inkt is nog niet opgedroogd of het is al weer anders. Op 16 april is er toch ‘Our Day’…….en dat betekent dat de kinderen lekkere versnaperingen mee mogen brengen naar school.

Slecht nieuws voor Richard van kantoor: Vanwege ‘lights off’ in zijn thuissituatie had hij op het dak van zijn huis geslapen. Hoewel hij zijn kamer had afgesloten, werd er ingebroken en de buit bestond uit: TV. Dvd-speler en 700 dollar.

Nog slechter nieuws voor de juf van P3, Celestine: Een plotseling overlijden van haar vader.

Geregeld zien wij Tessark-kinderen in de stad. Iedereen herkent ons, maar wij kennen natuurlijk geen 870 leerlingen. Op zekere dag werd Ben gevolgd door een groepje kinderen. Zij droegen echter een ander schooluniform dan het Tessark-uniform. Wat bleek? Zij hadden in het verleden op de Tessark-school gezeten, maar deze verruild voor een andere school en zij herkenden Ben…’Mister Ben, a few years ago you were teaching us’…….

Gedurende al onze Ghana-jaren hebben wij op de hand gewassen; prutsen met emmertjes water, maar goed…….nu op de Tessark-school is er weliswaar een wasmachine, maar…..de wasmachine heeft geen pomp, het water wordt niet verwarmd en als er geen water uit de kraan komt moet je met emmers water de wasmachine vullen. Als er geen stroom is, houdt het feest helemaal op.

De donderdag voor Pasen, zijnde de eerste vakantiedag voor mij (Dees) had Maggie (juf van Nursery 1 en tevens huishoudelijke hulp van the iron lady, oma Theresa) bedacht dat ik wel voor de jonge leerlingen de getallen van 0 tot 45 op een groot blad kon tekenen en inkleuren. Nu ben ik best bereid dat te doen, maar het is wel weer onvoorstelbaar dat zij zelf op de grond gaat liggen slapen onder het mom van: ‘ I am tired’……..

18 april: Harrie (broer van Nanaama) kwam een paar dagen naar Chapel Hill (de lokatie van de plek waar wij wonen en werken) en het was fijn om onze ervaringen m.b.t. de ‘iron lady’, zijnde zijn moeder, te delen. Hij liet net als zijn zus Nanaama en zus Betty weten dat grandma Theresa zeer moeilijk was in de omgang. Zijn advies was: ‘Wuif het weg en trek het je vooral niet aan!’ Op diezelfde dag kwam zijn zus Betty (die al jaren in de USA woont) even naar Chapel Hill. (Zij is vanwege de uitvaart van haar vader een paar weken in Ghana en had door Ghana gereisd om mensen te bezoeken). Allebei vertrokken zij weer op Eerste Paasdag. Harrie ging terug naar Accra en Betty met haar gezin gingen ook weer richting Accra, maar dan met het doel om 1 of 2 dagen later terug te keren naar Amerika. Ook met Stephen (man van Nanaama) werd ‘ the iron lady’ besproken. Hij liet ons weten: ‘You don’t worry; I know what to do’. En wat gebeurde er? Op Paaszaterdag zaten oma Theresa, zoon Harry uit Accra, dochter Betty uit de USA; dochter Nanaama met haar man Stephen allemaal in de veranda en daar namen de kinderen het voor ons (B&D) op. Na afloop lieten zij ons weten: ‘ It was not easy to talk with our mother, but we convinced her and now she allows you to stay in the room and to make the cupboard empty’.

Natuurlijk waren wij blij, maar hadden toch zoiets van…..eerst zien en dan geloven…..en ja hoor……een paar dagen later lanceerde schoonzoon Stephen het voorstel om de kast toch slechts 50% leeg te maken (schoonmama was dus weer teruggekomen op wat eerder was overeengekomen). Aangezien wij er doodmoe van werden/worden, lieten wij Stephen weten dat we het laten zoals het is, want het is niet meer te volgen: Eerst mag de kast niet leeggehaald worden, dan kan de kast (dankzij de gesprekken met de kinderen) 100% leeggehaald worden en tenslotte (als enkele kinderen weer zijn vertrokken) mag de kast 50% leeggehaald worden. Tsjonge jonge……voor ons is het in ieder geval te simpel voor woorden en wij gaan gewoon verder met…..leven uit de koffer….!

En wie stond er op Paaszaterdag plotseling op de stoep? Bobo mama die een paar weken eerder was ontslagen. Zij kwam gewoon langs ‘ just to say hello’. Natuurlijk was het leuk voor haar om Bobo Eric te zien, zijnde het jongste kind van Betty uit Amerika. Voor deze Bobo Eric had Bobo mama in het verleden gezorgd. Kon zij dus toch nog het kleine ventje zien! (Net op de valreep, want de kleine Bobo Eric ging een dag later met zijn ouders en zusjes alweer naar Accra, met het doel om terug te keren naar Amerika). De vreugde echter was van korte duur. De ‘iron lady’, zijnde oma Theresa, begon in het Fanti te schreeuwen en blijkbaar heeft zij iets geroepen in de trant van: ‘Wat moet jij hier? Wegwezen!’, want van het ene op het andere moment vertrok Bobo mama, ons in verwarring achterlatend.

Niet alleen broer Harry, zus Betty met haar gezin en oma Theresa vertrokken Eerste Paasdag met één van de Tessark schoolbusjes naar Accra, ook enkele personeelsleden gingen mee inclusief een heleboel bagage. Het gezicht van oma stond nog steeds op onweer, terwijl wij bezig waren om afscheid te nemen van o.a. Betty met haar gezin. In die korte tijd hadden we een fijne band opgebouwd. Een stevige Ghanese omhelzing volgde dan ook. Nog steeds keek oma heel boos. De mimiek van broer Harry en zus Betty was echter duidelijk. Zonder woorden begrepen wij wat zij wilden zeggen: ‘We are sorry for our mother and please try not to take her words to your heart’. Net voor het busje wegreed liet ik oma weten: ‘Grandma Happy Easter and……peace’. En zowaar….er verscheen een zuinig lachje en zij mompelde: ‘Thank you’. Betty keek me veelbetekenend aan en pakte mijn hand door het openstaande raampje van het schoolbusje. Nog even wuiven en weg waren zij……..

De Paasdagen stonden ook in het teken van de ‘beach’; even bijkomen aan zee van alle oma-beslommeringen.

Al vaker hebben wij gemeld dat oma om de haverklap personeel ontslaat. Als er maar iets niet naar de zin is van ‘ the iron lady’, dan stuurt zij de betreffende persoon de laan uit. Slechts enkele weken is Hega in dienst geweest. Een luttel voorval dat te maken had met miscommunicatie gedurende de uitvaart van opa Eric, was al reden voor oma Theresa om Hega haar congé te geven…..exit dus….

Ben heeft een andere kapper gevonden dichter bij de Tessark school, genaamd: Zorro! Voor knippen werd 10 Cedis gevraagd (2 Euro 50). Even ter vergelijking: In Tamale betaalde hij 3 Cedis!!!

De moslims in Ghana kunnen zich weer inschrijven voor een arrangement richting Mekka vanwege de Hadj. De organisatie die het hele gebeuren aanbiedt hanteert in 2014 dezelfde prijs als in 2013, namelijk 3450 USA dollars. De organisatie zegt dus dat de prijs hetzelfde is gebleven, maar als je de dollars omrekent in Ghanese Cedis dan kom je op een veel hoger bedrag uit. Door de huidige vrije val van de Cedi is deze munteenheid behoorlijk in waarde gedaald. Vorig jaar betaalde men 6500 Cedis en nu 10.000 Cedis. Ghana kent het probleem van de ‘dollarization’. Het heeft een zekere status om af te rekenen in dollars en niet in Cedis. Wij van onze kant concluderen dat de armen armer worden en de rijken rijker, omdat de gemiddelde Ghanese moslim en aspirant Mekka-ganger nu eenmaal niet beschikt over Amerikaanse dollars.

22 april: De lessen beginnen weer op de oude lokatie; de plek waar ik (Dees) werk. Ik ben blij dat ik weer kan starten, want de periode van de uitvaart en de hele toestand met ‘ the iron lady’ waren niet gemakkelijk. Ik hoop dus dat de rust weer enigszins terugkeert en ik weer kan genieten van mijn werk, dat nog steeds goed bevalt. Echter: De eerste paar dagen na de Paasvakantie werd duidelijk dat er nog niet veel kinderen aanwezig waren. De leerkrachten lieten mij weten: ‘They will come perhaps tomorrow, but this week is a slow start, from next week everybody is back from travelling and then nobody is tired anymore and then you will be very busy..…..blablabla’. Blijft moeilijk voor ‘ workaholic’ Dees!

Slecht nieuws: The husband of madam Dorothy died…....één van mijn collega’s uit KG 1a.

Wij merken duidelijk dat de sfeer verandert……oma vindt het maar lastig dat zij te maken heeft met 2 kritische ‘Witten’ die niet meer alles slikken en dus gaat zij over ons kletsen richting teachers en ander personeel. Zij weet dat het personeel toch niets durft te zeggen. Wij vinden het jammer, aangezien wij altijd zo’n leuke contacten hadden met de leerkrachten. Wrang is wel dat wij het hebben opgenomen voor de teachers (niet bang zijn voor oma en je mening durven geven) en dat diezelfde leerkrachten ons nu toch een beetje negeren. Gelukkig zijn er ook teachers die het wél kunnen waarderen dat wij als klokkenluider hebben gefungeerd en ons zelfs daarvoor bedanken met de woorden: ‘It is an eye-opener for me; you realized a kind of empowerment in us’. Nou ja, dat is dan tenminste iets……

Efua (zeer moeilijk opvoedbaar verstoten kind) dat als manusje van alles fungeert, is zeer lui en liegt. Ook zij doet mee aan het spelletje: ‘Teasing the Whites’. Een strijkijzer aan laten staan? Oh, dat hebben die Witten gedaan…….

Ben kwam terug van de stad en werd opgeschrikt door sirenes. Altijd interessant om dan even stil te blijven staan en te denken: ‘What is happening now?’ En jawel hoor……een motoragent kwam in volle vaart met toeters en bellen aanrijden en dwong het verkeer met zijn armen en benen te stoppen. In zijn kielzog een 6-tal bussen rijdend in colonne helemaal vol met oude blanken. In volle vaart stoven zij Ben voorbij. Voor Ben een komisch gezicht!!!

Ook weer gestart met het After School Program: De kleintjes zijn altijd erg gretig en willen allemaal meedoen met de woord-en cijferspelletjes, geheugentraining e.d. Soms zijn ze zó gebrand op winnen, dat de kaartjes van een spel eraan moeten geloven en deze dus kapot worden gemaakt.

Al vaker melding gemaakt van het feit dat de kinderen de meest vreemde namen hebben. Onlangs hoorde ik weer zo’n voorbeeld……een jongetje van een jaar of 6 mag door het leven gaan met de naam: Kennedy.

In de nacht van 24 op 25 april voelde Ben zich niet lekker….overgeven, diarree…….en als je dan geen licht hebt en geen water…….pfff…….dan is het zwaar…..!

Men heeft bedacht dat het tijd werd om alle bezoekers van de school te registreren. Bij de ingang van de school werd een tafeltje neergezet met daarop een groot boek en wordt men geacht de naam te noteren, vergezeld van aankomsttijd, vertrektijd en reden bezoek.

Op de Tessark-school is het verboden voor de kinderen om in de klassen Fanti (de lokale taal) te spreken.

Ik heb de school blij gemaakt met copieёn van ‘a storybook’ en niet zomaar ‘a storybook’, maar…..Jip and Janneke two kids from Holland……

Op 25 april vond de viering van Koningsdag plaats op de Nederlandse Ambassade in Accra. Dit lieten wij aan ons voorbij gaan.

Nog steeds gaan we 1x per maand naar een apotheek om de bloeddruk van Ben op te laten meten. Gelukkig prima resultaten!!!

Ben start weer op school in Sekondi op 29 april. Eindelijk alles weer normaal hopen we. Bijkomend voordeel: Als de lokatie Sekondi start, zijn ook alle leerlingen weer aanwezig op de lokatie Takoradi. Men zegt namelijk dat de kleintjes van Tessark Takoradi verzuimen als de grotere kinderen (hun broertjes/zusjes) van Tessark Sekondi nog vakantie hebben.

En alweer is er een maand voorbij………..
Groet, B&D