Op naar het einde van de zandbak-periode
Door: Desirée
Blijf op de hoogte en volg bendeesonderweg
25 December 2013 | Ghana, Tamale
Ja, ja, beste lezers, de zandbak-tijd Tamale loopt ten einde………
Deze maand stond in het teken van: Afronding werkzaamheden Tamale; voorbereiding op nieuwe taak in Takoradi en voorbereiding op een kort verlof in Nederland.
De laatste dag van november konden we dan eindelijk onze buurvrouw Reina feliciteren met haar diploma van ‘professional teacher’. Zij was net teruggekeerd uit Mampong (ter hoogte van Kumasi) waar de feestelijke ‘graduation’ had plaatsgevonden. In tegenstelling tot wat zij eerder beweerde - ik moet nog een jaar en 3 maanden wachten op het diploma - had zij toch het felbegeerde papiertje nu reeds meegekregen, maar desalniettemin was dit niet zonder slag of stoot gegaan: Alle geslaagden hadden uren in de rij moeten staan om achtereenvolgens een boek, foto’s, een kalender en het diploma in ontvangst te mogen nemen. De eerste dag was het Reina gelukt om de eerste drie zaken te bemachtigen, maar dat gold niet voor haar diploma. Nadat zij 7 uur in een rij had gestaan en bijna vooraan stond en aan de beurt was, had men doodleuk laten weten: ‘ We close now; come back tomorrow!’ Vandaar dat Reina een extra overnachting had moeten regelen. Bij thuiskomst was zij weliswaar erg moe, maar ook heel blij en opgelucht……’I finished all successfully’…………..
De grootste spin die ik mij kan heugen in al onze Ghana-jaren trof ik ‘s avonds 30 november aan in onze kamer. Vreselijk…..wat een afmeting! Met een zwabber gingen we de spin te lijf en we zetten daarbij zoveel kracht dat de stok van de zwabber in tweeёn brak! Een tijdje later hebben we de stok maar ‘gespalkt’ met een tak van een katoenboom!!!
Enkele weetjes:
- In 2013 zijn er maar liefst 13.000 mensen in Ghana overleden aan HIV/Aids.
- In mei 2011 kreeg je voor 100 Euro 200 Ghanese Cedis; in december 2013 krijg je voor 100 Euro 300 Ghanese Cedis.
- Bericht Bank of Ghana (BOG): Men dacht dat de inflatie uit zou komen op 9%, maar het wordt 13%.
- Een opmerkelijk verhaal uit de Ghanese krant: Een paar jaar geleden bleek dat de publieke sector hun maandelijkse elektriciteits-nota’s niet betaalde. Er ontstonden dus schulden. Besloten werd om alle traditionele meters van de overheidsgebouwen te vervangen door het zogenaamde prepaid systeem. Bij een meter betaal je achteraf en bij prepaid betaal je uiteraard vooraf. Nu blijkt dat het prepaid systeem de produktiviteit enorm schaadt. Waarom? Het prepaid systeem vereist dat er vooraf wordt opgeladen met units. Echter: In de praktijk blijkt dat de leidinggevenden geen cash geld op kantoor hebben om deze units te kopen. (Althans…..dat zegt men). Dit betekent dat er veelvuldig geen elektriciteit is op de kantoren van de overheid. Er wordt dan niet gewerkt en men zit met de armen over elkaar. Hoe wil men dit oplossen? Hierover zijn de meningen verdeeld: De ambtenaren willen weer terug naar de meters, maar de minister wil het prepaid systeem handhaven.
Op 1 december werd de laatste antibioticumkuur van mij (Dees) beëindigd. Ik ben weer helemaal de oude! In het vorige verslag werd melding gemaakt van het feit dat er een urinekweek was gemaakt.
Volgens afspraak moest er nu wederom een nieuwe kweek worden gerealiseerd. Ditmaal niet in de Rabito Clinic, doch - op advies van de arts - in een ander laboratorium in Tamale, dat meer mogelijkheden hiervoor zou hebben. Echter: Al snel bleek dat dit laatstgenoemde laboratorium helemaal niet zo goed geoutilleerd was. Onze contactpersoon -nurse James - liet weten dat de urine zelfs naar Accra moest worden opgestuurd. Hij had daar duidelijk zijn vraagtekens bij. Wij zelf vonden het ook overdreven en we kozen dan ook weer voor het oude, vertrouwde laboratorium van de Rabito Clinic.
In de week van 2 december stonden de ‘exams’ op de rol voor de leerlingen van de Katariga-school. Deze periode gaat vooraf aan de Kerstvakantie die hier al start omstreeks 12 december. 12 december stond nog in het teken van ‘ Our Day’, maar vanaf 13 december was het dan toch Kerstvakantie. ‘Our Day’ is een dag bestemd voor de kinderen in aanloop naar de vakantie. Zij mogen dan iets lekkers meenemen naar school. Tsja…..en dan zie je het verschil tussen privéscholen en staatsscholen. Op de ‘private school’ Cambridge Garden Academy in Tamale als ook op de ‘private school’ Tessark in Takoradi puilden de mandjes van de kinderen uit met lekkernijen. Hier op onze Katariga-school (staatsschool) was er helemaal niets……….
Op een woensdagmiddag tijdens een buitenschoolse aktiviteit, blijkt dat de leerlingen ‘class’ hebben. Navraag leerde dat het ging om: ‘School for life’. Dat klonk me goed in de oren, aangezien ik dit associeerde met het aanreiken van praktische vaardigheden; skills dus die de kinderen uit de community goed kunnen gebruiken, bijvoorbeeld op het gebied van ‘basic cleanliness’ of het leren van de Engelse taal. Helaas betrof het slechts een Dagbanli taalles. Jammer was bovendien dat niet iedereen mocht deelnemen, maar goed…..voor diegenen die ‘buiten de boot’ vielen waren er dan buitenschoolse aktiviteiten, door ons georganiseerd: Voetballen, hoogspringen (met behulp van een elastiek) en verder enkele spellen op het gebied van taal, rekenen en geheugentraining. En aan het einde wilde iedereen op de foto.
De oudere meisjes die deelnemen aan het ‘After School Program’ zijn erg fanatiek in hun voetbalspel. De bal waarmee gespeeld wordt is gemaakt van oude lappen; voor een echte voetbal is geen geld.
Vaak stellen de kinderen vragen, waarvan je denkt: ‘Hoe is het mogelijk?’ Een voorbeeld hiervan is: ‘Mister Ben, what is your name?’ Ben reageerde laconiek en antwoordde: ‘My name is Mohammed Arafat’………………
De laatste bijeenkomst van het After School Program vond plaats op 18 december en stond in het teken van outdoor-activities en gedag zeggen. Dat gedag zeggen had nog wel wat ‘voeten in de aarde’. De kinderen lieten mij (Dees) weten: ‘I want your color’, daarop reageerde ik met: ‘Okay, but then I want your color’ en dat vonden de kleintjes prachtig. Zij begonnen over mijn arm te wrijven en deden dan net of zij de witte huid op hun zwarte arm aanbrachten. Dikke pret dus! Tot slot trakteerden wij het grut op kauwgom. Nou, het leek wel of de oorlog uitbrak! Wild enthousiast vlogen zij op ons af. Gelukkig kregen we hulp van een leerkracht en een student die op dat moment lesgaven in het kader van ‘School for life’, of tewel Dagbanli taalles.
Maar ook met de hulp van deze twee jonge mannen werden we bijna onder de voet gelopen. Een lekkernij is voor deze kinderen een waar feest en zij waren dan ook door het dolle heen!!!
Tijdens taxiritten ontstaan vaak leuke conversaties, die natuurlijk vaak te maken hebben met de cultuurverschillen. Ook de verkeers (on)veiligheid passeert regelmatig de revue. Zoals vaker gemeld hebben de meeste taxichauffeurs geen rijbewijs. Onze taxichauffeur van dat moment was daarop geen uitzondering. ……’I don’t have a driver licence’, maar….zo liet hij stralend weten: ‘I have a certificate’. Dit laatste stelt helemaal niets voor; deze zogenaamde ‘ certificates’ kun je gewoon kopen of zelf maken. Niet alleen de taxichauffeur, maar ook de passagiers van de shared taxi’s worden betrokken bij de discussies over bijvoorbeeld de voor-en nadelen van een ‘high developed country’ (Nederland) ten opzichte van Ghana. De keerzijde van - in hun ogen - het Nederlandse paradijs komt hierbij dan ter sprake en is een ware ‘eye-opener’. Op een gegeven moment lieten sommige mensen - bij het verlaten van de taxi - aan ons weten: ‘Thanks for the nice conversation; we enjoyed it so much and you have learned us a lot!’
Op 3 december kwam de vice-president naar Tamale en dit resulteerde in een stoet auto’s op volle snelheid dwars door de stad. Een heel spektakel om te zien! Het laatste voertuig werkt altijd op de lachspieren van Ben: Een jeep met een kanon op het dak.
In de stad zien we altijd ons voormalig weefmeisje Hadidja en is het tijd voor ‘a social talk’. Aanvankelijk had zij ons laten weten dat zij 4 dagen per week nog doende was met haar weef-aktiviteiten en de rest van de tijd een centje bijverdiende met de verkoop van brood. Nu echter vertelde zij dat ze geen geld had om weefgaren te kunnen kopen. Middels de verkoop van brood wilde zij dit probleem oplossen. Dus: Eerst brood verkopen en geld verdienen en dan weer weven. Ja, het blijft ‘sufferen’……….
Vaak schiet het niet op in Tamale…..Wij hebben besloten om op de laatste dag van het jaar met Starbow Airways terug te vliegen van Tamale naar Accra en vervolgens met de bus verder te reizen van Accra naar Takoradi. De eerste 14 dagen van januari zullen we in Takoradi zijn om ons voor te bereiden op onze nieuwe taak aldaar. So far so good…….
Het werd dus tijd om een vliegticket te kopen. Eerst dus even naar de ATM (pin-automaat). Jammer dan……onze pin-automaat functioneerde niet. Als je vroeg wanneer het euvel verholpen zou zijn, kreeg je te horen: ‘For that I can’t best tell, but we are working on it and it will be okay any moment from now’. Nee dus………..Uit ervaring weten we dat bijvoorbeeld 20 minuten wachten - in de praktijk - een hele dag wachten kan betekenen. Daarop besloten we dan ook maar om alvast een reservering te maken bij Starbow en een andere keer terug te gaan naar de ATM. Die andere keer werd 2 dagen later. En hoera…..het geld kwam weer uit de muur. Dus…op naar Starbow om definitief te boeken en te betalen. Helaas…... Bij Starbow aangekomen, bleek dat de internetverbinding van de office was verbroken, omdat de provider MTN het liet afweten. Men kon dus niet boeken in het systeem. De medewerker was net bezig om ons alternatieven aan te bieden, toen we hem plotseling hoorden zeggen: ‘I believe that we are lucky now’ en inderdaad……de verbinding kwam terug en er kon geboekt worden. Het lijken simpele zaken, even pinnen en een vliegticket boeken, maar voor je het weet ben je hier 2 dagen verder.
Bij onze bovengenoemde pin-transactie waren de biljetten gloednieuw en roken nog naar de inkt. In een winkeltje waar wij in het verleden ook vaak kwamen om onze boodschappen te doen, kent men ons inmiddels. Ben - altijd in voor een geintje - liet bij de betaling met de gloednieuwe biljetten aan de eigenaresse weten: ‘This time I made the banknotes myself…….I have a machine in the house, but it is only for banknotes of 20 GHc……If you also want to use the machine, please tell me’. De vrouw achter de kassa reageerde gevat en zei: ‘No problem, bring your machine next week when you come and then I will use it the whole day’. Een week later kwam zij er inderdaad op terug. Reactie Ben: ‘Sorry, the machine has been spoilt’. De tranen rolden over haar wangen van het lachen…..’Oh mister Ben, you are funny’, waarop Ben van repliek diende: ‘One joke a day keeps the doctor away!’
En ja hoor……op Sinterklaasavond wordt er op de deur geklopt…….2 zwarte pietjes, oftewel 2 kinderen uit onze community en altijd aanwezig op het project , staan voor de deur. Beide jongens hebben een plastic zak in de hand. De ene tas is gevuld met ‘sweet potatoes’ en de andere tas puilt uit van de bananen. Blijkbaar waren zij een dag eerder al bij onze buren geweest (nurse Gideon en teacher Reina). De kinderen hadden onze beide buren laten weten dat zij niet voor hen kwamen, maar voor de ‘white people’. Wij waren op dat moment echter niet thuis. Wat bleek?
Wij kregen te horen: ‘Our mother sent us to you with this gift, so we are not going to sell it’. Wij reageerden verbaasd met de woorden: ‘That is very kind of you, but why do you give this to us?’ Het antwoord luidde: ‘Because we were always at the project’. Op dat moment schoten er 2 mogelijkheden door ons hoofd: óf het is een echte, oprechte blijk van waardering, (wat we ons eigenlijk niet konden voorstellen, omdat dit nooit voorkomt……zeker in het Noorden is het altijd de norm dat een witte moet geven en een zwarte slechts ontvangt; receiving, receiving, receiving…..) óf er ligt een onderliggende vraag aan ten grondslag en die vraag zal wel een geld-vraag zijn (en deze optie leek ons het meest voor de hand liggend).
En ja hoor……daar kwam de aap uit de mouw…….hun kleine broertje was ziek en er was geld nodig voor het ziekenhuis. Nu weten wij uiteraard dat regel 1 is: Nooit geld geven, maar ja…..zeg maar eens nee tegen 2 kleine zwarte kinders op Sinterklaasavond. Toch consulteerden we even buurjongen Gideon voor een second opinion. Samen werd besloten om de grote hoeveelheden aardappelen en bananen te verdelen onder onze buren en een financiele bijdrage te geven voor het zieke broertje. Op zich leek de zaak daarmee opgelost, ware het niet dat wij ons eigenlijk pas later afvroegen: Hadden we het gezin niet moeten gaan bezoeken, zodat we zeker wisten dat er sprake was van een ziek kind? En zouden de jongens het geld wel aan hun moeder geven? En zou er een dag later geen volksoploop plaats kunnen vinden voor onze deur, als deze jongens het goede nieuws over hun buit in de community zouden melden? Ach…..op zo’n moment wint de emotie het van de ratio en misschien is dat ook helemaal niet verkeerd en zeker niet op 5 december. Overigens: De gebeurtenis heeft nooit een ‘follow-up’ gekregen’…….
De eerste vrijdag van december is het altijd ‘Farmers day’ en dat is een Public Holiday. Dit jaar viel het op 6 december. Voor de meeste mensen betekende dit dus een vrije dag. Echter: Voor de mensen van de Rabito Clinic was het een normale werkdag. Nurse James had ons gevraagd om die dag even langs te komen. Het zou dan niet zo druk zijn.
Bovendien zou de uitslag van de urinekweek dan bekend zijn en verder had de dokter laten weten dat hij ons nog even wilde zien voordat wij Tamale zouden gaan verlaten.……Een paar dagen eerder had nurse James ons ingefluisterd dat dokter Konlaan een ‘surprise’ voor ons had. Wij begrepen het niet. Welke patient krijgt een cadeautje van de arts? Maar goed, het leven in Ghana is ‘full of surprises’, dus we lieten ons maar verrassen (letterlijk en figuurlijk).
Ons werd gevraagd om tussen 9.00 en 10.00 uur in de kliniek te zijn. Wij waren om 9.30 uur ter plekke en dat was mede te danken aan een lift die we kregen van ons huis naar de ‘junction’. Een ‘Assembly-man’ zette ons af op het kruispunt waar wij een taxi konden nemen naar de stad. Overigens: Deze Assembly-man was een gezellige prater en vertelde dat hij als lid van de Gemeenteraad geen politieke partij mag vertegenwoordigen. Hij moet onafhankelijk zijn. Het vertrouwen staat voorop, los van de politieke achtergrond. Okay, terug naar de dokter in de Rabito Clinic…..
Na even gewacht te hebben, kwam nurse James naar ons toe en al snel vroeg hij ons om naar de spreekkamer van dokter Konlaan te gaan. Zelf ging hij ook mee. De samenkomst stond in het teken van: ‘Finalizing our period of illness and saying goodbye’. De uitslag van de urinekweek was helemaal in orde en paste dus in het plaatje dat ik (Dees) me weer 100% goed voelde. Toen kwam het moment van afscheid nemen en liet dokter Konlaan weten: ‘On behalf of my people in the Rabito Clinic, but also on behalf of my people in Tamale, I want to show my appreciation for everything you did for my country Ghana; it is not easy and you suffered a lot’ blablabla……Toen stond hij op en kwam er een tas tevoorschijn met daar in 2 cadeautjes: Een smog (een geweven traditionele kiel uit het Noorden van Ghana) voor Ben en een geweven jurk voor mij (Dees). Hierna was het onze beurt om onze waardering uit te spreken en dit dankwoordje lieten we vergezeld gaan van een geintje: ‘We never received a gift, a present from our doctor in The Netherlands, the only thing he gives you is the bill’ !!!
Onze achterbuurman heet Abbas en we zien aan alles dat hij nauwelijks kan overleven met zijn gezin. Natuurlijk geldt dat voor iedereen hier in de community, maar goed…………Toen we hem een keer troffen, liet hij weten: ‘Father Ben (zo wordt Ben door Abbas genoemd), when you leave Tamale, please give your old clothes to us’. Nou, dat kwam prima uit, want we hadden al een zak met kleding klaar staan om af te geven bij één van de gezinnen uit de community. Wij hadden eigenlijk het plan om te kiezen voor kinderen die bij ons op het project hadden gezeten, maar nu Abbas er zo expliciet om vroeg, besloten we om het Abbas te gunnen. Aan het einde van de maand zullen wij hem dan verblijden met kleding en tevens kunnen we dan nog andere spullen geven die over zijn of die we niet kunnen of willen meenemen naar Takoradi. Wij zullen er een ‘Katariga-box’ van maken! Aangezien we het als verrassing wilden houden, lieten we Abbas weten: ‘ We will keep it in our mind’, waarop de bekende reactie volgde: ‘May God bless you!’
Als Ben een keertje door de community loopt, wordt hij staande gehouden door een man op een fiets. Op de bagagedrager van de fiets heeft de man een toilet-pot vastgebonden. Plotseling vroeg de man aan Ben: ‘Are you working for a NGO?’ Toen Ben hier bevestigend op antwoordde, was de volgende vraag: ‘Do you want to buy this toilet?’ en hij vervolgde: ‘I can sell it for 65 GHc’ (ongeveer 22 Euro). Ook liet hij weten dat de spoeling van dit toilet niet geschiedde middels water, maar middels biogas.
Ben bedankte vriendelijk en éénmaal thuis aangekomen moest hij er hartelijk om lachen en deelde deze grappige ervaring met buurjongen Justin, die van een afstandje had toegekeken; het allemaal had gezien en het ook een komisch tafereel had gevonden.
Op een avond kwam achterbuurman Abbas even langs bij ons en bij buurvrouw Reina, met de melding dat er zich verdachte personen hadden opgesteld op onze compound. Onze buurjongen Gideon was niet thuis en juist bij die kamer had een groep jongens rondgehangen en zij hadden zich vreemd gedragen. Toen Abbas er iets van had gezegd, waren zij vertrokken. Abbas kwam ons dus waarschuwen en vroeg ons om ook Gideon in te lichten als deze thuis zou komen. Gideon is vaak afwezig. Deze verpleegkundige doet in het weekend een vervolgopleiding op het gebied van ‘prevention’ in een stad op zo’n 4 uren verwijderd van Tamale en de rest van de week is hij werkzaam in het Tamale Teaching Hospital. Met het gezin van Reina deelt hij een toilet en doucheruimte buiten op de compound en vaak laat hij dan zijn kamerdeur openstaan als hij naar het andere gebouwtje loopt om bijvoorbeeld te douchen. Samen werd afgesproken om Gideon te attenderen op het voorval en tevens te adviseren om altijd zijn kamer af te sluiten.
De Harmattan periode is een feit en dit betekent dat de tijd is aangebroken van: Stof, zand, droogte, gesprongen lippen, verkoudheid, koelere nachten e.d. In deze periode komen ook de ‘bush-fires’ voor. Het moge duidelijk zijn dat wij hier niet van gecharmeerd zijn. Het is gewoon gevaarlijk! Op 10 december hoorden wij het knetteren van vuur vlakbij ons huis. De achterburen waren doende om een stuk land af te branden. Enorme rookontwikkeling en hoge vlammen! In dit soort situaties blijf ik (Dees) heel rustig, maar Ben begint dan zenuwachtig op en neer te lopen en kiest voor aktie. In de ogen van Ben heeft men het vuur niet onder controle. Daarbij komt nog dat het vaak kleine kinderen zijn die de boel ‘in de fik steken’. Als het helemaal uit de hand zou lopen, dan zegt men alleen maar: ‘ Oh, sorry’ en zit Ben met de gebakken peren (lees: afgebrand huis). Overigens is de mening van Ben niet nieuw. Bush-fires zijn simpelweg verboden, maar goed……de regeltjes worden hier niet nageleefd. Voor de volledigheid: Ben stond met een emmer water klaar om te blussen. Hoewel de achterburen moesten lachen, namen zij die emmer water maar al te graag aan. Hulde dus voor ‘brandweerman’ Ben!!!
De laatste weken lopen we niet meer 20 minuten over het zandpad om bij de kruising te geraken waar we een taxi kunnen bemachtigen. Wij lopen slechts 100 meter naar een kiosk/container en wachten in de schaduw onder een boom. Geregeld komen er mensen voorbij op een motorbike en zij gaan altijd richting kruising. Wij houden dan iemand aan en vragen of de persoon bereid is om een taxi te sturen naar de kiosk/container waar wij staan te wachten. Dat lukt altijd en het scheelt ons een aardig eind lopen in de hitte.
Op maandag 9 december echter lukte het niet om op deze wijze een taxi te arrangeren, maar toch hadden we geluk. Er kwam een schoolbus aan die ingezet was voor het vervoer van zeker 50 mensen die naar een begrafenis waren geweest. Wij vroegen de buschauffeur of we een eindje mee mochten rijden richting ‘junction’ en dat was geen probleem. Onderwijl voerden we een leuk gesprek met de ‘funeral-gangers’ en bij het verlaten van de bus werden we uitgezwaaid.
Collaboration with Women in Distress (Colwod) is een soort naai-atelier annex batikshop met mooie Afrikaanse produkten, waar mensen met een beperking werken. De slogan: ‘From distress to dignity’ spreekt ons aan. Als we iets nodig hebben, komen we dan ook graag op deze plek. Bij ons laatste bezoek liet één van de dames weten: ‘Next time if you come, please give us a snack and then we can say: We got it from our dad and mum!’ Met ‘snack’ wordt hier bedoeld: Een brood, koekjes of iets dergelijks. Eigenlijk is alles welkom. Nou, vooruit dan maar…..aan het verzoek werd voldaan en een traktatie op ‘ballfruits’ volgde (te vergelijken met oliebollen).
Ghanezen kunnen - in z’n algemeenheid - nogal verhit reageren in discussies. Op een zeker ogenblik waren wij in een computerzaak cq ‘secretarial shop’. Wij moesten iets laten wijzigen in de layout van verschillende documenten. Daarna moesten de resultaten uitgeprint worden. Dit alles was bestemd voor onze leerlingen. In de zaak aangekomen, werden we geconfronteerd met een lange wachttijd. Het was druk en we werden op een stoel ‘ geparkeerd’. Na een kleine 2 uur gewacht te hebben, was de klus nog steeds niet geklaard.
In de wachttijd waren we getuigen van een behoorlijk pittig gesprek tussen twee Ghanezen. Eén van beiden, zijnde een medewerker van de zaak, werd geacht een opdracht voor een klant uit te voeren. Dit betrof het corrigeren van een tekst. Voor de medewerker bleek het een moeilijke opdracht te zijn en hij ging dan ook voortdurend de fout in. Dit tot grote ergernis van de klant. De klant was beduidend slimmer dan de medewerker en deze klant kon het gestuntel op een gegeven moment niet meer langer aanzien. Plotseling haalde hij uit naar de medewerker en sloeg met de knokkels van zijn vingers op het hoofd van de jongen. Niemand werd er koud of warm van. Deze hardhandige wijze van ‘omgaan met’ is hier helaas heel gewoon. De manier waarop de klant wilde zeggen: ‘Gebruik je hersens eens’, was echter wel komisch, want we hoorden hem bulderen: ‘Use your coconut!!!!’
Onze eigen opdracht kreeg ook nog een staartje: De jongen die ons had geholpen, had ook niet het buskruit uitgevonden en ook wij moesten hem constant adviseren, sturen en corrigeren. Door technische problemen lukte het niet meer om onze taak voor sluitingstijd af te ronden, want……’there is a color-problem with the printer’, maar……’no problem, tomorrow I bring it to your house’ (enkel 30 minuten rijden met een motorbike). Aardige geste uiteraard, maar toen hij de volgende ochtend bij ons thuis arriveerde, moesten wij concluderen dat de opdracht niet naar behoren was uitgevoerd. Dus: Nieuwe poging!
Hij ging terug naar de zaak en beloofde ’s avonds wederom naar ons huis te komen. Feit is dat de manier van werken zeer inefficiënt is. ‘Tijd is geld’ kent men hier niet. Zou het deze keer wel gelukt zijn? Nee dus….De afspraak werd verzet naar de volgende dag, maar ook toen liet hij het afweten. Wij kregen te horen: ‘My work gives me too much pressure!’ Ja, ja, men kan hier heel weinig aan…..Wij besloten dan ook maar om het zelf te regelen en togen richting stad. Na 3 dagen stuntelen werd de klus dan eindelijk afgewerkt.
In het vorige verslag heb ik melding gemaakt van het feit dat ik bezig was om 4 ‘storybooks’ te kopen. Leek eenvoudig, maar was het niet. Via school of project was het onmogelijk en dat gold tevens voor ‘bookshops’ in de stad. Duidelijk was in ieder geval dat het niet zou gaan lukken.
Daarom werd gekozen voor de meest simpele oplossing: De betreffende boekjes laten copieëren en laten inbinden. Uiteindelijk lukte dit in een ‘stationary’(een soort kantoorboekhandel in de open lucht).
Wij bezochten nog eens een oud-leerling van mister Halilahi, te weten naaister Regina, die werkzaam is een door haar gehuurde shop. Echter: Zelf was zij niet aanwezig. Wel waren er 2 hulpjes present, doch deze jonge meisjes spraken echt geen woord Engels. Gelukkig kon een toevallige passant uitkomst bieden cq vertalen. Wat bleek? Het zoontje van Regina was opgenomen in het ziekenhuis (malaria). Na een paar dagen keerden we terug en zat moeders weer achter de naaimachine en was haar zoontje weer beter.
Geregeld staan er kinderen van het ‘After school program’ bij ons op de stoep. Zo ook die ene keer toen er 3 kleine meisjes om water vroegen. Ik (Dees) gaf ieder kind een koud zakje ‘pure water’ en kreeg stralende snuiten als beloning. Buurvrouw Reina had het tafereel gadegeslagen en liet me nadien weten dat er vaker kinderen bij ons aan de deur hadden gestaan om water te vragen. Wij zouden op die momenten niet thuis zijn geweest. Buurvrouw Reina had de kinderen toen haar eigen water aangeboden (het normale water dat wij niet kunnen drinken), maar dat hadden de kinderen geweigerd. Zij wilden liever wachten tot de ‘white people’ weer thuis waren, want dan kregen zij namelijk echt lekker water! Oh…..these kids are so funny…….
Bijna dagelijks komen er kinderen aan de deur met een schaal op hun hoofd waarop allerlei dingen liggen die zij verkopen. Zelfs hele kleine kinderen worden op die manier ingezet om een centje bij te verdienen voor thuis. Zo gauw een kind kan lopen, wordt het op pad gestuurd voor ‘selling’. Er ligt van alles op zo’n schaal; variërend van rijst en maggiblokjes tot komkommer, paprika, uien, maar ook lucifers, key soap (stangen-zeep) enz. enz.
Gedurende onze Katariga-periode hadden wij contact met landlady Paulina. Aangezien zij een tijdje uit de running was vanwege pijn aan de knieën, hadden wij haar al een poosje niet meer gezien, maar op 14 december stonden er plotseling 2 mannen voor de deur, zijnde de echtgenoot en de zoon van de huisbazin. Madam Paulina had beiden naar ons gestuurd, just to greet us. Nou, dat is heel aardig en ook echt Ghanees: Als je elkaar al even niet meer hebt gezien, dan ga je naar de betreffende peroon toe just to greet……..Samen voerden we een leuk gesprek en wat bleek? Direkteur Paul van de privéschool Cambridge Garden Academy, waar ik (Dees) in het verleden heb gewerkt, bleek de neef te zijn van onze huisbazin Paulina. Samen concludeerden we: ‘It’s a small world……’!!!
Onze Tamale-tijd liep ten einde en daarom werd het tijd voor een ‘bye bye tour’. In eerste instantie wilden we dit doen in samenwerking met vriend Paul inclusief een oude taxi waar zijn familie gebruik van maakt, maar toen puntje bij paaltje kwam bleek dat Paul niet zelf zou rijden, doch een chauffeur moest regelen en dat laatste was geen optie voor ons, aangezien het ‘ too costly’ zou worden. Er moest op die manier namelijk ook betaald worden voor de wachttijd. Het leek ons dan ook beter om self-supporting te zijn. Wij waren dan vrij om te gaan en staan waar we wilden. Bovendien hadden we geen wachtende chauffeur in onze nek zitten en als we gebruik maakten van ‘shared taxi’s’ dan was dat prijstechnisch ook veel aantrekkelijker. Aldus geschiedde.
Wij gebruikten dus voor deze afscheidstour de zogenaamde ‘shared taxi’s’. In de praktijk betekent een shared taxi dat er een vaste prijs is voor een vaste route en dat er sprake is van combi-vervoer. Geen probleem dus! Daar staat tegenover dat er ook ‘drop taxi’s’ zijn. Dit houdt in dat er geen andere passagiers tussentijds kunnen instappen en deze taxi’s volgen geen vaste route. Als passagier vertel je de taxichauffeur gewoon wat je eindbestemming is. Vooraf moet je wel duidelijk een prijs afspreken.
In de praktijk kun je bij een taxi zonder passagiers niet zien of je te maken hebt met een shared taxi of drop taxi. Het zal voor de lezer duidelijk zijn dat een drop taxi voor de taxichauffeur meer lucratief is dan een shared taxi. Bij de afscheidstour starten we dus met een lege taxi. Ben zegt bij de start duidelijk dat hij een shared taxi richting stad wenst. Tijdens de rit wordt dit nog eens herhaald door Ben en wordt duidelijk gezegd dat er onderweg andere passagiers kunnen worden meegenomen. Het blijft voor ons echter uiterst onduidelijk of de taxichauffeur de Engelse taal dermate beheerst dat hij begrijpt wat we bedoelen. Eigenlijk zien we de bui al hangen…..En ja hoor, aan het einde van de rit vraagt hij een prijs gebaseerd op een drop taxi. Ben betaalt echter gewoon de prijs van de shared taxi en dan blijkt uit de discussie die volgt ……ja ja……dat de taxichauffeur gewoon goed Engels praat en verstaat. Met boze gezichten gaan we dus uit elkaar.
Deze afscheidstour viel in het niet vergeleken met een paar jaar geleden. Toen werden er wel 125 mensen bezocht; nu misschien 25. En ongeveer een zelfde aantal mensen werd telefonisch of per sms gedag gezegd. We selecteerden op contact. Met wie was er dit jaar wel of geen contact geweest?
Welnu, op 16 december werd een begin gemaakt met onze rondje afscheid nemen. Gestart werd bij onze voormalige kapster Akiti. Wij bezochten haar op de werkplek. Goed te zien dat zij het erg druk had. Daarna togen we naar vriend/meubelmaker Salis die ons uitgebreid vertelde over zijn bedevaart naar Mekka. Wij hebben dit jaar een tafel en een paar stoelen van hem mogen lenen en we lieten hem weten dat hij die binnenkort weer kon laten ophalen.
Ook ons voormalig NFD-meisje kapster Azara 3 werd bezocht. Zij is zwanger en liet ons weten: ‘If I deliver, I will let you know’. Azara vertelde ons dat naaister Fozia een dag eerder (15 december) was bevallen van een ‘baby-girl’ en dat Fozia nu in de ‘ husband’s house’ was, die gelokaliseerd was niet ver van Azara’s onderkomen. Dus……’mister Ben and madam Dies let’s go to Fozia’. En natuurlijk gingen we mee. Deze Fozia behoorde destijds tot de 4 meiden die hadden geweigerd om de lening van de microfinanciering terug te betalen en zij was dus één van de vier dames waarvan de kiosk door ons in beslag werd genomen. Nu echter gingen we op ‘kraamvisite’……de entourage was - zoals altijd - erbarmelijk.
De omgeving leek nog het meeste op een vuilnisbelt en in de hut van Fozia zagen we moeder en kind (en vele ‘friends’ die in en uitliepen). De baby was vel over been……………Na een tijdje liet Azara weten: ‘Let’s go to Rabbie’. Deze Rabbie (kapster) zou volgens Azara ieder moment kunnen bevallen. We liepen door de community en overal was het één grote rotzooi. De eerder genoemde vuilnisbelt typeert het beste de omgeving: De schamele krotten, de hutjes, het vee, de talrijke blote, zwarte, joelende kinderen, de vreselijke armoede en het ontbreken van ieder perspectief zorgen ervoor dat je nog meer gaat relativeren. Goed, op naar Rabbie dus…….!
Bij de hut aangekomen bleek dat Rabbie een half uurtje eerder naar het ziekenhuis was gegaan, omdat de bevalling zich had aangekondigd. Wij spraken met enkele familieleden en vroegen hen onze groeten over te brengen.
Tot slot togen we naar Akiti’s vader. Wij keken onze ogen uit. Zijn hutjes waren veranderd in een gemetseld bouwwerk. Vol trots liet hij weten: ‘I am building and I spent already plenty money!!!’ Als ik (Dees) door al die communities loop, dan word ik erg rustig. Nog steeds vind ik het bijzonder en kom ik er graag. Echter: Nooit zal het wennen om te moeten constateren dat beesten in Nederland een beter onderkomen hebben dan de mensen hier in de communities in Tamale. We sjouwden dus heel wat af en plotseling zagen we vriend Tahiru op zijn motorbike. Net als vele andere vrienden liet ook hij weten: ‘Before you leave I will visit you in your house’. Ach wij weten inmiddels wel beter…..het blijft meestal bij beloftes….eerst zien en dan geloven dus!
Op 17 december bezochten we ons voormalig weefmeisje Asia. Zoals altijd zat zij ijverig te weven in haar shop in gezelschap van haar baby-girl, die toch wel een beetje bang was van onze witte kleur. Na Asia gingen we naar de familie van Paul en namen afscheid van Paul zelf, zijn vrouw en 2 zoontjes en zijn vader. Wij voerden een interessant gesprek met de vader van Paul over ‘the struggle for life in the North’. Hierna werd koers gezet naar ons voormalig weefmeisje Salamatu en haar oom om te eindigen in de community van Asia’s oom. Best lastig om weer gedag te moeten zeggen. Zouden we al die mensen nog ooit terugzien? Vaak kregen we te horen: ‘Will you come back to Tamale?’ We gaven maar een antwoord in stijl: ‘Only God knows’…….
En op 19 december bezochten we nog enkele mensen ‘in town’, waaronder onze voormalige stagebegeleidster hairdressing, madam Mariam. Zij had het druk…..veel kappersklanten voor Christmas……Toen we elkaar gedag zeiden, liet zij weten: ‘ Oh my dad and mum, please don’t leave Tamale…..’
Met iemand anders praatten we over de situatie in Ghana: De hoge inflatie, de zwakke Cedi, de corrupte politieke leiders e.d. Hij liet weten dat hij een boek van Lincoln aan het lezen was (zeer uitzonderlijk dat iemand in Tamale een boek leest!!!!!) en daar had hij iets van opgestoken: ‘In the white man’s world they ask themselves the question: What can I do for the nation while in Ghana they only think: What is the nation doing for me?’
Volgens een persbericht raken de muskietennetten op in Ghana. Dit bericht werd echter naderhand weer tegengesproken.
In town liet iemand ons eens weten dat zij de manier waarop wij (Ben en Dees) liepen zo leuk vond en zo on-Ghanees, namelijk hand in hand……hahaha!!!
Buurvrouw Reina vindt het heel erg dat wij zoveel ‘challenges’ hebben moeten ondergaan in Tamale: De afbraak van ons trainingscentrum, het feit dat de meiden in hun shop de lening niet terugbetaalden, collega’s die niet willen vertalen of de computerles onmogelijk maken enz. enz. enz. Zij liet weten: ‘ It’s very bad; they are not serious; they don’t want to develop; but always remember that the children will never forget you and also God will give you the reward in heaven!’……hahaha!!!!
Buurvrouw Reina is altijd maar doende met washing/cleaning/cooking. Als haar was buiten hangt te drogen, moet je hier eigenlijk wel een oogje in het zeil houden, want…….veel ‘ needy people’ kunnen wel wat kleding gebruiken en als er dan was buiten hangt en de mensen zijn niet thuis, dan is het soms verleidelijk om een kledingstuk te ‘lenen/stelen’. Ditzelfde geldt natuurlijk ook als onze eigen was buiten hangt te drogen, dus je kunt zeggen dat wij op elkaars wasgoed letten als zij of wij niet thuis zijn.
Op 23 december vond dan eindelijk de peptalk plaats over ‘business skills’ op ons trainingscentrum in Lamashegu. Al een hele tijd geleden had mister Halilahi ons gevraagd om dit te verzorgen. Uiteraard gaven wij gehoor aan zijn verzoek. De bijeenkomst was niet alleen leerzaam en leuk, maar ook een tikkeltje verdrietig, omdat we weer van zoveel lieve mensen afscheid moesten nemen.
En zouden de oud-collega’s van de Cambridge Garden Academy-school nog komen? Al in het begin van het jaar had direkteur Paul laten weten: ‘ I will come’, maar steeds werd het uitgesteld. Lijkt typisch Ghanees. Iedereen zegt: ‘I visit you; I come to your house before you leave to Takoradi’, maar meestal blijft het bij beloftes. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar die zijn op één hand te tellen. De mensen die we dan ook niet meer zagen, werden per mail of text message of middels een telefoontje gedag gezegd. En het goede nieuws was natuurlijk: ‘ We go to Takoradi, so we stay in the country’. Uiteindelijk liet direkteur Paul van Cambridge Garden Academy ons weten: ‘I will come between December 28 and December 29….. by His Grace’.
Met nog maar een korte tijd voor de boeg, wordt ‘our schedule very loaded’. De afronding in Tamale; de voorbereiding op de nieuwe baan in Takoradi en al het regelwerk voor Nederland slokken menig uurtje op.
Voor Kerst moesten we buurjongen Justin al gedag zeggen, want hij ging ‘on travelling’ naar ‘Wa’, hun home-town in de Upper West Region. Moeder Reina had het plan om een paar dagen later te volgen. Zij zou echter bij familie in de ‘village’ verblijven.
Buurjongen Gideon kwam ook nog even langs met zijn vriendin Rejoice (teacher Science, Math, English). Wij werden verblijd met een tas fruit: Paw paw, ananas, appels. Zo lief!
Toen we onze buren Reina en Augustin ’Merry Christmas’ wensten, kregen we een hele lading wensen over ons heen doorspekt met religie en uitgesproken door Augustin: ‘Let’s hope and pray that God will heal us all and God who is always in front of you will always guide you’…….het ging zo nog een tijdje door en onze gedachten gingen terug naar Nederland……….Nadat wij aandacht aan dit hele gebeuren hadden geschonken, maakten we maar meteen van de gelegenheid gebruik om ook concreet ons gedeelte van de waterrekening te betalen. Wij werden uitgebreid bedankt en je zag Augustin denken: ‘Wat netjes van die white people; een Ghanees zou allang vertrokken zijn zonder te betalen’.
En dan staat er op 25 december een moslim-meisje voor de deur, dat heel schuchter zegt: ‘They sent me to your place, they said that I have to wish you Merry Christmas’. Wat een lief gebaar!
Ik kan mij nog steeds geen mooiere Kerst voorstellen dan hier waar men niets heeft en waar men alles deelt. Toen ik het kind een paar koekjes gaf, vergat zij haar ingestudeerde rol en liet me blij weten: ‘I come back tomorrow’…..Oh geweldig toch……!!!
Verder merk je hier tussen de moslims in het Noorden van Ghana zeer weinig van Kerst, maar dat zijn we inmiddels wel gewend en vinden we ook helemaal niet erg. Wij gebruikten Kerst dan ook om ‘de losse eindjes’ af te werken voor ons vertrek op 31 december. (Overigens: Tweede Kerstdag bestaat hier zelfs niet). Tevens mijn 53e verjaardag op 27 december zal in het teken staan van afronding Tamale en voorbereiding Takoradi/Nederland, maar de werkzaamheden zullen worden onderbroken voor een hapje eten buiten de deur; dus…een etentje ‘entre nous’.
Op 31 december staat de vlucht Tamale-Accra gepland en vandaar uit zullen we per bus naar Takoradi gaan.
Tot slot wensen wij iedereen een ‘warme’ Kerst toe en een liefdevol 2014!!!!!!!
Hartelijke groet,
Ben en Desirée
Deze maand stond in het teken van: Afronding werkzaamheden Tamale; voorbereiding op nieuwe taak in Takoradi en voorbereiding op een kort verlof in Nederland.
De laatste dag van november konden we dan eindelijk onze buurvrouw Reina feliciteren met haar diploma van ‘professional teacher’. Zij was net teruggekeerd uit Mampong (ter hoogte van Kumasi) waar de feestelijke ‘graduation’ had plaatsgevonden. In tegenstelling tot wat zij eerder beweerde - ik moet nog een jaar en 3 maanden wachten op het diploma - had zij toch het felbegeerde papiertje nu reeds meegekregen, maar desalniettemin was dit niet zonder slag of stoot gegaan: Alle geslaagden hadden uren in de rij moeten staan om achtereenvolgens een boek, foto’s, een kalender en het diploma in ontvangst te mogen nemen. De eerste dag was het Reina gelukt om de eerste drie zaken te bemachtigen, maar dat gold niet voor haar diploma. Nadat zij 7 uur in een rij had gestaan en bijna vooraan stond en aan de beurt was, had men doodleuk laten weten: ‘ We close now; come back tomorrow!’ Vandaar dat Reina een extra overnachting had moeten regelen. Bij thuiskomst was zij weliswaar erg moe, maar ook heel blij en opgelucht……’I finished all successfully’…………..
De grootste spin die ik mij kan heugen in al onze Ghana-jaren trof ik ‘s avonds 30 november aan in onze kamer. Vreselijk…..wat een afmeting! Met een zwabber gingen we de spin te lijf en we zetten daarbij zoveel kracht dat de stok van de zwabber in tweeёn brak! Een tijdje later hebben we de stok maar ‘gespalkt’ met een tak van een katoenboom!!!
Enkele weetjes:
- In 2013 zijn er maar liefst 13.000 mensen in Ghana overleden aan HIV/Aids.
- In mei 2011 kreeg je voor 100 Euro 200 Ghanese Cedis; in december 2013 krijg je voor 100 Euro 300 Ghanese Cedis.
- Bericht Bank of Ghana (BOG): Men dacht dat de inflatie uit zou komen op 9%, maar het wordt 13%.
- Een opmerkelijk verhaal uit de Ghanese krant: Een paar jaar geleden bleek dat de publieke sector hun maandelijkse elektriciteits-nota’s niet betaalde. Er ontstonden dus schulden. Besloten werd om alle traditionele meters van de overheidsgebouwen te vervangen door het zogenaamde prepaid systeem. Bij een meter betaal je achteraf en bij prepaid betaal je uiteraard vooraf. Nu blijkt dat het prepaid systeem de produktiviteit enorm schaadt. Waarom? Het prepaid systeem vereist dat er vooraf wordt opgeladen met units. Echter: In de praktijk blijkt dat de leidinggevenden geen cash geld op kantoor hebben om deze units te kopen. (Althans…..dat zegt men). Dit betekent dat er veelvuldig geen elektriciteit is op de kantoren van de overheid. Er wordt dan niet gewerkt en men zit met de armen over elkaar. Hoe wil men dit oplossen? Hierover zijn de meningen verdeeld: De ambtenaren willen weer terug naar de meters, maar de minister wil het prepaid systeem handhaven.
Op 1 december werd de laatste antibioticumkuur van mij (Dees) beëindigd. Ik ben weer helemaal de oude! In het vorige verslag werd melding gemaakt van het feit dat er een urinekweek was gemaakt.
Volgens afspraak moest er nu wederom een nieuwe kweek worden gerealiseerd. Ditmaal niet in de Rabito Clinic, doch - op advies van de arts - in een ander laboratorium in Tamale, dat meer mogelijkheden hiervoor zou hebben. Echter: Al snel bleek dat dit laatstgenoemde laboratorium helemaal niet zo goed geoutilleerd was. Onze contactpersoon -nurse James - liet weten dat de urine zelfs naar Accra moest worden opgestuurd. Hij had daar duidelijk zijn vraagtekens bij. Wij zelf vonden het ook overdreven en we kozen dan ook weer voor het oude, vertrouwde laboratorium van de Rabito Clinic.
In de week van 2 december stonden de ‘exams’ op de rol voor de leerlingen van de Katariga-school. Deze periode gaat vooraf aan de Kerstvakantie die hier al start omstreeks 12 december. 12 december stond nog in het teken van ‘ Our Day’, maar vanaf 13 december was het dan toch Kerstvakantie. ‘Our Day’ is een dag bestemd voor de kinderen in aanloop naar de vakantie. Zij mogen dan iets lekkers meenemen naar school. Tsja…..en dan zie je het verschil tussen privéscholen en staatsscholen. Op de ‘private school’ Cambridge Garden Academy in Tamale als ook op de ‘private school’ Tessark in Takoradi puilden de mandjes van de kinderen uit met lekkernijen. Hier op onze Katariga-school (staatsschool) was er helemaal niets……….
Op een woensdagmiddag tijdens een buitenschoolse aktiviteit, blijkt dat de leerlingen ‘class’ hebben. Navraag leerde dat het ging om: ‘School for life’. Dat klonk me goed in de oren, aangezien ik dit associeerde met het aanreiken van praktische vaardigheden; skills dus die de kinderen uit de community goed kunnen gebruiken, bijvoorbeeld op het gebied van ‘basic cleanliness’ of het leren van de Engelse taal. Helaas betrof het slechts een Dagbanli taalles. Jammer was bovendien dat niet iedereen mocht deelnemen, maar goed…..voor diegenen die ‘buiten de boot’ vielen waren er dan buitenschoolse aktiviteiten, door ons georganiseerd: Voetballen, hoogspringen (met behulp van een elastiek) en verder enkele spellen op het gebied van taal, rekenen en geheugentraining. En aan het einde wilde iedereen op de foto.
De oudere meisjes die deelnemen aan het ‘After School Program’ zijn erg fanatiek in hun voetbalspel. De bal waarmee gespeeld wordt is gemaakt van oude lappen; voor een echte voetbal is geen geld.
Vaak stellen de kinderen vragen, waarvan je denkt: ‘Hoe is het mogelijk?’ Een voorbeeld hiervan is: ‘Mister Ben, what is your name?’ Ben reageerde laconiek en antwoordde: ‘My name is Mohammed Arafat’………………
De laatste bijeenkomst van het After School Program vond plaats op 18 december en stond in het teken van outdoor-activities en gedag zeggen. Dat gedag zeggen had nog wel wat ‘voeten in de aarde’. De kinderen lieten mij (Dees) weten: ‘I want your color’, daarop reageerde ik met: ‘Okay, but then I want your color’ en dat vonden de kleintjes prachtig. Zij begonnen over mijn arm te wrijven en deden dan net of zij de witte huid op hun zwarte arm aanbrachten. Dikke pret dus! Tot slot trakteerden wij het grut op kauwgom. Nou, het leek wel of de oorlog uitbrak! Wild enthousiast vlogen zij op ons af. Gelukkig kregen we hulp van een leerkracht en een student die op dat moment lesgaven in het kader van ‘School for life’, of tewel Dagbanli taalles.
Maar ook met de hulp van deze twee jonge mannen werden we bijna onder de voet gelopen. Een lekkernij is voor deze kinderen een waar feest en zij waren dan ook door het dolle heen!!!
Tijdens taxiritten ontstaan vaak leuke conversaties, die natuurlijk vaak te maken hebben met de cultuurverschillen. Ook de verkeers (on)veiligheid passeert regelmatig de revue. Zoals vaker gemeld hebben de meeste taxichauffeurs geen rijbewijs. Onze taxichauffeur van dat moment was daarop geen uitzondering. ……’I don’t have a driver licence’, maar….zo liet hij stralend weten: ‘I have a certificate’. Dit laatste stelt helemaal niets voor; deze zogenaamde ‘ certificates’ kun je gewoon kopen of zelf maken. Niet alleen de taxichauffeur, maar ook de passagiers van de shared taxi’s worden betrokken bij de discussies over bijvoorbeeld de voor-en nadelen van een ‘high developed country’ (Nederland) ten opzichte van Ghana. De keerzijde van - in hun ogen - het Nederlandse paradijs komt hierbij dan ter sprake en is een ware ‘eye-opener’. Op een gegeven moment lieten sommige mensen - bij het verlaten van de taxi - aan ons weten: ‘Thanks for the nice conversation; we enjoyed it so much and you have learned us a lot!’
Op 3 december kwam de vice-president naar Tamale en dit resulteerde in een stoet auto’s op volle snelheid dwars door de stad. Een heel spektakel om te zien! Het laatste voertuig werkt altijd op de lachspieren van Ben: Een jeep met een kanon op het dak.
In de stad zien we altijd ons voormalig weefmeisje Hadidja en is het tijd voor ‘a social talk’. Aanvankelijk had zij ons laten weten dat zij 4 dagen per week nog doende was met haar weef-aktiviteiten en de rest van de tijd een centje bijverdiende met de verkoop van brood. Nu echter vertelde zij dat ze geen geld had om weefgaren te kunnen kopen. Middels de verkoop van brood wilde zij dit probleem oplossen. Dus: Eerst brood verkopen en geld verdienen en dan weer weven. Ja, het blijft ‘sufferen’……….
Vaak schiet het niet op in Tamale…..Wij hebben besloten om op de laatste dag van het jaar met Starbow Airways terug te vliegen van Tamale naar Accra en vervolgens met de bus verder te reizen van Accra naar Takoradi. De eerste 14 dagen van januari zullen we in Takoradi zijn om ons voor te bereiden op onze nieuwe taak aldaar. So far so good…….
Het werd dus tijd om een vliegticket te kopen. Eerst dus even naar de ATM (pin-automaat). Jammer dan……onze pin-automaat functioneerde niet. Als je vroeg wanneer het euvel verholpen zou zijn, kreeg je te horen: ‘For that I can’t best tell, but we are working on it and it will be okay any moment from now’. Nee dus………..Uit ervaring weten we dat bijvoorbeeld 20 minuten wachten - in de praktijk - een hele dag wachten kan betekenen. Daarop besloten we dan ook maar om alvast een reservering te maken bij Starbow en een andere keer terug te gaan naar de ATM. Die andere keer werd 2 dagen later. En hoera…..het geld kwam weer uit de muur. Dus…op naar Starbow om definitief te boeken en te betalen. Helaas…... Bij Starbow aangekomen, bleek dat de internetverbinding van de office was verbroken, omdat de provider MTN het liet afweten. Men kon dus niet boeken in het systeem. De medewerker was net bezig om ons alternatieven aan te bieden, toen we hem plotseling hoorden zeggen: ‘I believe that we are lucky now’ en inderdaad……de verbinding kwam terug en er kon geboekt worden. Het lijken simpele zaken, even pinnen en een vliegticket boeken, maar voor je het weet ben je hier 2 dagen verder.
Bij onze bovengenoemde pin-transactie waren de biljetten gloednieuw en roken nog naar de inkt. In een winkeltje waar wij in het verleden ook vaak kwamen om onze boodschappen te doen, kent men ons inmiddels. Ben - altijd in voor een geintje - liet bij de betaling met de gloednieuwe biljetten aan de eigenaresse weten: ‘This time I made the banknotes myself…….I have a machine in the house, but it is only for banknotes of 20 GHc……If you also want to use the machine, please tell me’. De vrouw achter de kassa reageerde gevat en zei: ‘No problem, bring your machine next week when you come and then I will use it the whole day’. Een week later kwam zij er inderdaad op terug. Reactie Ben: ‘Sorry, the machine has been spoilt’. De tranen rolden over haar wangen van het lachen…..’Oh mister Ben, you are funny’, waarop Ben van repliek diende: ‘One joke a day keeps the doctor away!’
En ja hoor……op Sinterklaasavond wordt er op de deur geklopt…….2 zwarte pietjes, oftewel 2 kinderen uit onze community en altijd aanwezig op het project , staan voor de deur. Beide jongens hebben een plastic zak in de hand. De ene tas is gevuld met ‘sweet potatoes’ en de andere tas puilt uit van de bananen. Blijkbaar waren zij een dag eerder al bij onze buren geweest (nurse Gideon en teacher Reina). De kinderen hadden onze beide buren laten weten dat zij niet voor hen kwamen, maar voor de ‘white people’. Wij waren op dat moment echter niet thuis. Wat bleek?
Wij kregen te horen: ‘Our mother sent us to you with this gift, so we are not going to sell it’. Wij reageerden verbaasd met de woorden: ‘That is very kind of you, but why do you give this to us?’ Het antwoord luidde: ‘Because we were always at the project’. Op dat moment schoten er 2 mogelijkheden door ons hoofd: óf het is een echte, oprechte blijk van waardering, (wat we ons eigenlijk niet konden voorstellen, omdat dit nooit voorkomt……zeker in het Noorden is het altijd de norm dat een witte moet geven en een zwarte slechts ontvangt; receiving, receiving, receiving…..) óf er ligt een onderliggende vraag aan ten grondslag en die vraag zal wel een geld-vraag zijn (en deze optie leek ons het meest voor de hand liggend).
En ja hoor……daar kwam de aap uit de mouw…….hun kleine broertje was ziek en er was geld nodig voor het ziekenhuis. Nu weten wij uiteraard dat regel 1 is: Nooit geld geven, maar ja…..zeg maar eens nee tegen 2 kleine zwarte kinders op Sinterklaasavond. Toch consulteerden we even buurjongen Gideon voor een second opinion. Samen werd besloten om de grote hoeveelheden aardappelen en bananen te verdelen onder onze buren en een financiele bijdrage te geven voor het zieke broertje. Op zich leek de zaak daarmee opgelost, ware het niet dat wij ons eigenlijk pas later afvroegen: Hadden we het gezin niet moeten gaan bezoeken, zodat we zeker wisten dat er sprake was van een ziek kind? En zouden de jongens het geld wel aan hun moeder geven? En zou er een dag later geen volksoploop plaats kunnen vinden voor onze deur, als deze jongens het goede nieuws over hun buit in de community zouden melden? Ach…..op zo’n moment wint de emotie het van de ratio en misschien is dat ook helemaal niet verkeerd en zeker niet op 5 december. Overigens: De gebeurtenis heeft nooit een ‘follow-up’ gekregen’…….
De eerste vrijdag van december is het altijd ‘Farmers day’ en dat is een Public Holiday. Dit jaar viel het op 6 december. Voor de meeste mensen betekende dit dus een vrije dag. Echter: Voor de mensen van de Rabito Clinic was het een normale werkdag. Nurse James had ons gevraagd om die dag even langs te komen. Het zou dan niet zo druk zijn.
Bovendien zou de uitslag van de urinekweek dan bekend zijn en verder had de dokter laten weten dat hij ons nog even wilde zien voordat wij Tamale zouden gaan verlaten.……Een paar dagen eerder had nurse James ons ingefluisterd dat dokter Konlaan een ‘surprise’ voor ons had. Wij begrepen het niet. Welke patient krijgt een cadeautje van de arts? Maar goed, het leven in Ghana is ‘full of surprises’, dus we lieten ons maar verrassen (letterlijk en figuurlijk).
Ons werd gevraagd om tussen 9.00 en 10.00 uur in de kliniek te zijn. Wij waren om 9.30 uur ter plekke en dat was mede te danken aan een lift die we kregen van ons huis naar de ‘junction’. Een ‘Assembly-man’ zette ons af op het kruispunt waar wij een taxi konden nemen naar de stad. Overigens: Deze Assembly-man was een gezellige prater en vertelde dat hij als lid van de Gemeenteraad geen politieke partij mag vertegenwoordigen. Hij moet onafhankelijk zijn. Het vertrouwen staat voorop, los van de politieke achtergrond. Okay, terug naar de dokter in de Rabito Clinic…..
Na even gewacht te hebben, kwam nurse James naar ons toe en al snel vroeg hij ons om naar de spreekkamer van dokter Konlaan te gaan. Zelf ging hij ook mee. De samenkomst stond in het teken van: ‘Finalizing our period of illness and saying goodbye’. De uitslag van de urinekweek was helemaal in orde en paste dus in het plaatje dat ik (Dees) me weer 100% goed voelde. Toen kwam het moment van afscheid nemen en liet dokter Konlaan weten: ‘On behalf of my people in the Rabito Clinic, but also on behalf of my people in Tamale, I want to show my appreciation for everything you did for my country Ghana; it is not easy and you suffered a lot’ blablabla……Toen stond hij op en kwam er een tas tevoorschijn met daar in 2 cadeautjes: Een smog (een geweven traditionele kiel uit het Noorden van Ghana) voor Ben en een geweven jurk voor mij (Dees). Hierna was het onze beurt om onze waardering uit te spreken en dit dankwoordje lieten we vergezeld gaan van een geintje: ‘We never received a gift, a present from our doctor in The Netherlands, the only thing he gives you is the bill’ !!!
Onze achterbuurman heet Abbas en we zien aan alles dat hij nauwelijks kan overleven met zijn gezin. Natuurlijk geldt dat voor iedereen hier in de community, maar goed…………Toen we hem een keer troffen, liet hij weten: ‘Father Ben (zo wordt Ben door Abbas genoemd), when you leave Tamale, please give your old clothes to us’. Nou, dat kwam prima uit, want we hadden al een zak met kleding klaar staan om af te geven bij één van de gezinnen uit de community. Wij hadden eigenlijk het plan om te kiezen voor kinderen die bij ons op het project hadden gezeten, maar nu Abbas er zo expliciet om vroeg, besloten we om het Abbas te gunnen. Aan het einde van de maand zullen wij hem dan verblijden met kleding en tevens kunnen we dan nog andere spullen geven die over zijn of die we niet kunnen of willen meenemen naar Takoradi. Wij zullen er een ‘Katariga-box’ van maken! Aangezien we het als verrassing wilden houden, lieten we Abbas weten: ‘ We will keep it in our mind’, waarop de bekende reactie volgde: ‘May God bless you!’
Als Ben een keertje door de community loopt, wordt hij staande gehouden door een man op een fiets. Op de bagagedrager van de fiets heeft de man een toilet-pot vastgebonden. Plotseling vroeg de man aan Ben: ‘Are you working for a NGO?’ Toen Ben hier bevestigend op antwoordde, was de volgende vraag: ‘Do you want to buy this toilet?’ en hij vervolgde: ‘I can sell it for 65 GHc’ (ongeveer 22 Euro). Ook liet hij weten dat de spoeling van dit toilet niet geschiedde middels water, maar middels biogas.
Ben bedankte vriendelijk en éénmaal thuis aangekomen moest hij er hartelijk om lachen en deelde deze grappige ervaring met buurjongen Justin, die van een afstandje had toegekeken; het allemaal had gezien en het ook een komisch tafereel had gevonden.
Op een avond kwam achterbuurman Abbas even langs bij ons en bij buurvrouw Reina, met de melding dat er zich verdachte personen hadden opgesteld op onze compound. Onze buurjongen Gideon was niet thuis en juist bij die kamer had een groep jongens rondgehangen en zij hadden zich vreemd gedragen. Toen Abbas er iets van had gezegd, waren zij vertrokken. Abbas kwam ons dus waarschuwen en vroeg ons om ook Gideon in te lichten als deze thuis zou komen. Gideon is vaak afwezig. Deze verpleegkundige doet in het weekend een vervolgopleiding op het gebied van ‘prevention’ in een stad op zo’n 4 uren verwijderd van Tamale en de rest van de week is hij werkzaam in het Tamale Teaching Hospital. Met het gezin van Reina deelt hij een toilet en doucheruimte buiten op de compound en vaak laat hij dan zijn kamerdeur openstaan als hij naar het andere gebouwtje loopt om bijvoorbeeld te douchen. Samen werd afgesproken om Gideon te attenderen op het voorval en tevens te adviseren om altijd zijn kamer af te sluiten.
De Harmattan periode is een feit en dit betekent dat de tijd is aangebroken van: Stof, zand, droogte, gesprongen lippen, verkoudheid, koelere nachten e.d. In deze periode komen ook de ‘bush-fires’ voor. Het moge duidelijk zijn dat wij hier niet van gecharmeerd zijn. Het is gewoon gevaarlijk! Op 10 december hoorden wij het knetteren van vuur vlakbij ons huis. De achterburen waren doende om een stuk land af te branden. Enorme rookontwikkeling en hoge vlammen! In dit soort situaties blijf ik (Dees) heel rustig, maar Ben begint dan zenuwachtig op en neer te lopen en kiest voor aktie. In de ogen van Ben heeft men het vuur niet onder controle. Daarbij komt nog dat het vaak kleine kinderen zijn die de boel ‘in de fik steken’. Als het helemaal uit de hand zou lopen, dan zegt men alleen maar: ‘ Oh, sorry’ en zit Ben met de gebakken peren (lees: afgebrand huis). Overigens is de mening van Ben niet nieuw. Bush-fires zijn simpelweg verboden, maar goed……de regeltjes worden hier niet nageleefd. Voor de volledigheid: Ben stond met een emmer water klaar om te blussen. Hoewel de achterburen moesten lachen, namen zij die emmer water maar al te graag aan. Hulde dus voor ‘brandweerman’ Ben!!!
De laatste weken lopen we niet meer 20 minuten over het zandpad om bij de kruising te geraken waar we een taxi kunnen bemachtigen. Wij lopen slechts 100 meter naar een kiosk/container en wachten in de schaduw onder een boom. Geregeld komen er mensen voorbij op een motorbike en zij gaan altijd richting kruising. Wij houden dan iemand aan en vragen of de persoon bereid is om een taxi te sturen naar de kiosk/container waar wij staan te wachten. Dat lukt altijd en het scheelt ons een aardig eind lopen in de hitte.
Op maandag 9 december echter lukte het niet om op deze wijze een taxi te arrangeren, maar toch hadden we geluk. Er kwam een schoolbus aan die ingezet was voor het vervoer van zeker 50 mensen die naar een begrafenis waren geweest. Wij vroegen de buschauffeur of we een eindje mee mochten rijden richting ‘junction’ en dat was geen probleem. Onderwijl voerden we een leuk gesprek met de ‘funeral-gangers’ en bij het verlaten van de bus werden we uitgezwaaid.
Collaboration with Women in Distress (Colwod) is een soort naai-atelier annex batikshop met mooie Afrikaanse produkten, waar mensen met een beperking werken. De slogan: ‘From distress to dignity’ spreekt ons aan. Als we iets nodig hebben, komen we dan ook graag op deze plek. Bij ons laatste bezoek liet één van de dames weten: ‘Next time if you come, please give us a snack and then we can say: We got it from our dad and mum!’ Met ‘snack’ wordt hier bedoeld: Een brood, koekjes of iets dergelijks. Eigenlijk is alles welkom. Nou, vooruit dan maar…..aan het verzoek werd voldaan en een traktatie op ‘ballfruits’ volgde (te vergelijken met oliebollen).
Ghanezen kunnen - in z’n algemeenheid - nogal verhit reageren in discussies. Op een zeker ogenblik waren wij in een computerzaak cq ‘secretarial shop’. Wij moesten iets laten wijzigen in de layout van verschillende documenten. Daarna moesten de resultaten uitgeprint worden. Dit alles was bestemd voor onze leerlingen. In de zaak aangekomen, werden we geconfronteerd met een lange wachttijd. Het was druk en we werden op een stoel ‘ geparkeerd’. Na een kleine 2 uur gewacht te hebben, was de klus nog steeds niet geklaard.
In de wachttijd waren we getuigen van een behoorlijk pittig gesprek tussen twee Ghanezen. Eén van beiden, zijnde een medewerker van de zaak, werd geacht een opdracht voor een klant uit te voeren. Dit betrof het corrigeren van een tekst. Voor de medewerker bleek het een moeilijke opdracht te zijn en hij ging dan ook voortdurend de fout in. Dit tot grote ergernis van de klant. De klant was beduidend slimmer dan de medewerker en deze klant kon het gestuntel op een gegeven moment niet meer langer aanzien. Plotseling haalde hij uit naar de medewerker en sloeg met de knokkels van zijn vingers op het hoofd van de jongen. Niemand werd er koud of warm van. Deze hardhandige wijze van ‘omgaan met’ is hier helaas heel gewoon. De manier waarop de klant wilde zeggen: ‘Gebruik je hersens eens’, was echter wel komisch, want we hoorden hem bulderen: ‘Use your coconut!!!!’
Onze eigen opdracht kreeg ook nog een staartje: De jongen die ons had geholpen, had ook niet het buskruit uitgevonden en ook wij moesten hem constant adviseren, sturen en corrigeren. Door technische problemen lukte het niet meer om onze taak voor sluitingstijd af te ronden, want……’there is a color-problem with the printer’, maar……’no problem, tomorrow I bring it to your house’ (enkel 30 minuten rijden met een motorbike). Aardige geste uiteraard, maar toen hij de volgende ochtend bij ons thuis arriveerde, moesten wij concluderen dat de opdracht niet naar behoren was uitgevoerd. Dus: Nieuwe poging!
Hij ging terug naar de zaak en beloofde ’s avonds wederom naar ons huis te komen. Feit is dat de manier van werken zeer inefficiënt is. ‘Tijd is geld’ kent men hier niet. Zou het deze keer wel gelukt zijn? Nee dus….De afspraak werd verzet naar de volgende dag, maar ook toen liet hij het afweten. Wij kregen te horen: ‘My work gives me too much pressure!’ Ja, ja, men kan hier heel weinig aan…..Wij besloten dan ook maar om het zelf te regelen en togen richting stad. Na 3 dagen stuntelen werd de klus dan eindelijk afgewerkt.
In het vorige verslag heb ik melding gemaakt van het feit dat ik bezig was om 4 ‘storybooks’ te kopen. Leek eenvoudig, maar was het niet. Via school of project was het onmogelijk en dat gold tevens voor ‘bookshops’ in de stad. Duidelijk was in ieder geval dat het niet zou gaan lukken.
Daarom werd gekozen voor de meest simpele oplossing: De betreffende boekjes laten copieëren en laten inbinden. Uiteindelijk lukte dit in een ‘stationary’(een soort kantoorboekhandel in de open lucht).
Wij bezochten nog eens een oud-leerling van mister Halilahi, te weten naaister Regina, die werkzaam is een door haar gehuurde shop. Echter: Zelf was zij niet aanwezig. Wel waren er 2 hulpjes present, doch deze jonge meisjes spraken echt geen woord Engels. Gelukkig kon een toevallige passant uitkomst bieden cq vertalen. Wat bleek? Het zoontje van Regina was opgenomen in het ziekenhuis (malaria). Na een paar dagen keerden we terug en zat moeders weer achter de naaimachine en was haar zoontje weer beter.
Geregeld staan er kinderen van het ‘After school program’ bij ons op de stoep. Zo ook die ene keer toen er 3 kleine meisjes om water vroegen. Ik (Dees) gaf ieder kind een koud zakje ‘pure water’ en kreeg stralende snuiten als beloning. Buurvrouw Reina had het tafereel gadegeslagen en liet me nadien weten dat er vaker kinderen bij ons aan de deur hadden gestaan om water te vragen. Wij zouden op die momenten niet thuis zijn geweest. Buurvrouw Reina had de kinderen toen haar eigen water aangeboden (het normale water dat wij niet kunnen drinken), maar dat hadden de kinderen geweigerd. Zij wilden liever wachten tot de ‘white people’ weer thuis waren, want dan kregen zij namelijk echt lekker water! Oh…..these kids are so funny…….
Bijna dagelijks komen er kinderen aan de deur met een schaal op hun hoofd waarop allerlei dingen liggen die zij verkopen. Zelfs hele kleine kinderen worden op die manier ingezet om een centje bij te verdienen voor thuis. Zo gauw een kind kan lopen, wordt het op pad gestuurd voor ‘selling’. Er ligt van alles op zo’n schaal; variërend van rijst en maggiblokjes tot komkommer, paprika, uien, maar ook lucifers, key soap (stangen-zeep) enz. enz.
Gedurende onze Katariga-periode hadden wij contact met landlady Paulina. Aangezien zij een tijdje uit de running was vanwege pijn aan de knieën, hadden wij haar al een poosje niet meer gezien, maar op 14 december stonden er plotseling 2 mannen voor de deur, zijnde de echtgenoot en de zoon van de huisbazin. Madam Paulina had beiden naar ons gestuurd, just to greet us. Nou, dat is heel aardig en ook echt Ghanees: Als je elkaar al even niet meer hebt gezien, dan ga je naar de betreffende peroon toe just to greet……..Samen voerden we een leuk gesprek en wat bleek? Direkteur Paul van de privéschool Cambridge Garden Academy, waar ik (Dees) in het verleden heb gewerkt, bleek de neef te zijn van onze huisbazin Paulina. Samen concludeerden we: ‘It’s a small world……’!!!
Onze Tamale-tijd liep ten einde en daarom werd het tijd voor een ‘bye bye tour’. In eerste instantie wilden we dit doen in samenwerking met vriend Paul inclusief een oude taxi waar zijn familie gebruik van maakt, maar toen puntje bij paaltje kwam bleek dat Paul niet zelf zou rijden, doch een chauffeur moest regelen en dat laatste was geen optie voor ons, aangezien het ‘ too costly’ zou worden. Er moest op die manier namelijk ook betaald worden voor de wachttijd. Het leek ons dan ook beter om self-supporting te zijn. Wij waren dan vrij om te gaan en staan waar we wilden. Bovendien hadden we geen wachtende chauffeur in onze nek zitten en als we gebruik maakten van ‘shared taxi’s’ dan was dat prijstechnisch ook veel aantrekkelijker. Aldus geschiedde.
Wij gebruikten dus voor deze afscheidstour de zogenaamde ‘shared taxi’s’. In de praktijk betekent een shared taxi dat er een vaste prijs is voor een vaste route en dat er sprake is van combi-vervoer. Geen probleem dus! Daar staat tegenover dat er ook ‘drop taxi’s’ zijn. Dit houdt in dat er geen andere passagiers tussentijds kunnen instappen en deze taxi’s volgen geen vaste route. Als passagier vertel je de taxichauffeur gewoon wat je eindbestemming is. Vooraf moet je wel duidelijk een prijs afspreken.
In de praktijk kun je bij een taxi zonder passagiers niet zien of je te maken hebt met een shared taxi of drop taxi. Het zal voor de lezer duidelijk zijn dat een drop taxi voor de taxichauffeur meer lucratief is dan een shared taxi. Bij de afscheidstour starten we dus met een lege taxi. Ben zegt bij de start duidelijk dat hij een shared taxi richting stad wenst. Tijdens de rit wordt dit nog eens herhaald door Ben en wordt duidelijk gezegd dat er onderweg andere passagiers kunnen worden meegenomen. Het blijft voor ons echter uiterst onduidelijk of de taxichauffeur de Engelse taal dermate beheerst dat hij begrijpt wat we bedoelen. Eigenlijk zien we de bui al hangen…..En ja hoor, aan het einde van de rit vraagt hij een prijs gebaseerd op een drop taxi. Ben betaalt echter gewoon de prijs van de shared taxi en dan blijkt uit de discussie die volgt ……ja ja……dat de taxichauffeur gewoon goed Engels praat en verstaat. Met boze gezichten gaan we dus uit elkaar.
Deze afscheidstour viel in het niet vergeleken met een paar jaar geleden. Toen werden er wel 125 mensen bezocht; nu misschien 25. En ongeveer een zelfde aantal mensen werd telefonisch of per sms gedag gezegd. We selecteerden op contact. Met wie was er dit jaar wel of geen contact geweest?
Welnu, op 16 december werd een begin gemaakt met onze rondje afscheid nemen. Gestart werd bij onze voormalige kapster Akiti. Wij bezochten haar op de werkplek. Goed te zien dat zij het erg druk had. Daarna togen we naar vriend/meubelmaker Salis die ons uitgebreid vertelde over zijn bedevaart naar Mekka. Wij hebben dit jaar een tafel en een paar stoelen van hem mogen lenen en we lieten hem weten dat hij die binnenkort weer kon laten ophalen.
Ook ons voormalig NFD-meisje kapster Azara 3 werd bezocht. Zij is zwanger en liet ons weten: ‘If I deliver, I will let you know’. Azara vertelde ons dat naaister Fozia een dag eerder (15 december) was bevallen van een ‘baby-girl’ en dat Fozia nu in de ‘ husband’s house’ was, die gelokaliseerd was niet ver van Azara’s onderkomen. Dus……’mister Ben and madam Dies let’s go to Fozia’. En natuurlijk gingen we mee. Deze Fozia behoorde destijds tot de 4 meiden die hadden geweigerd om de lening van de microfinanciering terug te betalen en zij was dus één van de vier dames waarvan de kiosk door ons in beslag werd genomen. Nu echter gingen we op ‘kraamvisite’……de entourage was - zoals altijd - erbarmelijk.
De omgeving leek nog het meeste op een vuilnisbelt en in de hut van Fozia zagen we moeder en kind (en vele ‘friends’ die in en uitliepen). De baby was vel over been……………Na een tijdje liet Azara weten: ‘Let’s go to Rabbie’. Deze Rabbie (kapster) zou volgens Azara ieder moment kunnen bevallen. We liepen door de community en overal was het één grote rotzooi. De eerder genoemde vuilnisbelt typeert het beste de omgeving: De schamele krotten, de hutjes, het vee, de talrijke blote, zwarte, joelende kinderen, de vreselijke armoede en het ontbreken van ieder perspectief zorgen ervoor dat je nog meer gaat relativeren. Goed, op naar Rabbie dus…….!
Bij de hut aangekomen bleek dat Rabbie een half uurtje eerder naar het ziekenhuis was gegaan, omdat de bevalling zich had aangekondigd. Wij spraken met enkele familieleden en vroegen hen onze groeten over te brengen.
Tot slot togen we naar Akiti’s vader. Wij keken onze ogen uit. Zijn hutjes waren veranderd in een gemetseld bouwwerk. Vol trots liet hij weten: ‘I am building and I spent already plenty money!!!’ Als ik (Dees) door al die communities loop, dan word ik erg rustig. Nog steeds vind ik het bijzonder en kom ik er graag. Echter: Nooit zal het wennen om te moeten constateren dat beesten in Nederland een beter onderkomen hebben dan de mensen hier in de communities in Tamale. We sjouwden dus heel wat af en plotseling zagen we vriend Tahiru op zijn motorbike. Net als vele andere vrienden liet ook hij weten: ‘Before you leave I will visit you in your house’. Ach wij weten inmiddels wel beter…..het blijft meestal bij beloftes….eerst zien en dan geloven dus!
Op 17 december bezochten we ons voormalig weefmeisje Asia. Zoals altijd zat zij ijverig te weven in haar shop in gezelschap van haar baby-girl, die toch wel een beetje bang was van onze witte kleur. Na Asia gingen we naar de familie van Paul en namen afscheid van Paul zelf, zijn vrouw en 2 zoontjes en zijn vader. Wij voerden een interessant gesprek met de vader van Paul over ‘the struggle for life in the North’. Hierna werd koers gezet naar ons voormalig weefmeisje Salamatu en haar oom om te eindigen in de community van Asia’s oom. Best lastig om weer gedag te moeten zeggen. Zouden we al die mensen nog ooit terugzien? Vaak kregen we te horen: ‘Will you come back to Tamale?’ We gaven maar een antwoord in stijl: ‘Only God knows’…….
En op 19 december bezochten we nog enkele mensen ‘in town’, waaronder onze voormalige stagebegeleidster hairdressing, madam Mariam. Zij had het druk…..veel kappersklanten voor Christmas……Toen we elkaar gedag zeiden, liet zij weten: ‘ Oh my dad and mum, please don’t leave Tamale…..’
Met iemand anders praatten we over de situatie in Ghana: De hoge inflatie, de zwakke Cedi, de corrupte politieke leiders e.d. Hij liet weten dat hij een boek van Lincoln aan het lezen was (zeer uitzonderlijk dat iemand in Tamale een boek leest!!!!!) en daar had hij iets van opgestoken: ‘In the white man’s world they ask themselves the question: What can I do for the nation while in Ghana they only think: What is the nation doing for me?’
Volgens een persbericht raken de muskietennetten op in Ghana. Dit bericht werd echter naderhand weer tegengesproken.
In town liet iemand ons eens weten dat zij de manier waarop wij (Ben en Dees) liepen zo leuk vond en zo on-Ghanees, namelijk hand in hand……hahaha!!!
Buurvrouw Reina vindt het heel erg dat wij zoveel ‘challenges’ hebben moeten ondergaan in Tamale: De afbraak van ons trainingscentrum, het feit dat de meiden in hun shop de lening niet terugbetaalden, collega’s die niet willen vertalen of de computerles onmogelijk maken enz. enz. enz. Zij liet weten: ‘ It’s very bad; they are not serious; they don’t want to develop; but always remember that the children will never forget you and also God will give you the reward in heaven!’……hahaha!!!!
Buurvrouw Reina is altijd maar doende met washing/cleaning/cooking. Als haar was buiten hangt te drogen, moet je hier eigenlijk wel een oogje in het zeil houden, want…….veel ‘ needy people’ kunnen wel wat kleding gebruiken en als er dan was buiten hangt en de mensen zijn niet thuis, dan is het soms verleidelijk om een kledingstuk te ‘lenen/stelen’. Ditzelfde geldt natuurlijk ook als onze eigen was buiten hangt te drogen, dus je kunt zeggen dat wij op elkaars wasgoed letten als zij of wij niet thuis zijn.
Op 23 december vond dan eindelijk de peptalk plaats over ‘business skills’ op ons trainingscentrum in Lamashegu. Al een hele tijd geleden had mister Halilahi ons gevraagd om dit te verzorgen. Uiteraard gaven wij gehoor aan zijn verzoek. De bijeenkomst was niet alleen leerzaam en leuk, maar ook een tikkeltje verdrietig, omdat we weer van zoveel lieve mensen afscheid moesten nemen.
En zouden de oud-collega’s van de Cambridge Garden Academy-school nog komen? Al in het begin van het jaar had direkteur Paul laten weten: ‘ I will come’, maar steeds werd het uitgesteld. Lijkt typisch Ghanees. Iedereen zegt: ‘I visit you; I come to your house before you leave to Takoradi’, maar meestal blijft het bij beloftes. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar die zijn op één hand te tellen. De mensen die we dan ook niet meer zagen, werden per mail of text message of middels een telefoontje gedag gezegd. En het goede nieuws was natuurlijk: ‘ We go to Takoradi, so we stay in the country’. Uiteindelijk liet direkteur Paul van Cambridge Garden Academy ons weten: ‘I will come between December 28 and December 29….. by His Grace’.
Met nog maar een korte tijd voor de boeg, wordt ‘our schedule very loaded’. De afronding in Tamale; de voorbereiding op de nieuwe baan in Takoradi en al het regelwerk voor Nederland slokken menig uurtje op.
Voor Kerst moesten we buurjongen Justin al gedag zeggen, want hij ging ‘on travelling’ naar ‘Wa’, hun home-town in de Upper West Region. Moeder Reina had het plan om een paar dagen later te volgen. Zij zou echter bij familie in de ‘village’ verblijven.
Buurjongen Gideon kwam ook nog even langs met zijn vriendin Rejoice (teacher Science, Math, English). Wij werden verblijd met een tas fruit: Paw paw, ananas, appels. Zo lief!
Toen we onze buren Reina en Augustin ’Merry Christmas’ wensten, kregen we een hele lading wensen over ons heen doorspekt met religie en uitgesproken door Augustin: ‘Let’s hope and pray that God will heal us all and God who is always in front of you will always guide you’…….het ging zo nog een tijdje door en onze gedachten gingen terug naar Nederland……….Nadat wij aandacht aan dit hele gebeuren hadden geschonken, maakten we maar meteen van de gelegenheid gebruik om ook concreet ons gedeelte van de waterrekening te betalen. Wij werden uitgebreid bedankt en je zag Augustin denken: ‘Wat netjes van die white people; een Ghanees zou allang vertrokken zijn zonder te betalen’.
En dan staat er op 25 december een moslim-meisje voor de deur, dat heel schuchter zegt: ‘They sent me to your place, they said that I have to wish you Merry Christmas’. Wat een lief gebaar!
Ik kan mij nog steeds geen mooiere Kerst voorstellen dan hier waar men niets heeft en waar men alles deelt. Toen ik het kind een paar koekjes gaf, vergat zij haar ingestudeerde rol en liet me blij weten: ‘I come back tomorrow’…..Oh geweldig toch……!!!
Verder merk je hier tussen de moslims in het Noorden van Ghana zeer weinig van Kerst, maar dat zijn we inmiddels wel gewend en vinden we ook helemaal niet erg. Wij gebruikten Kerst dan ook om ‘de losse eindjes’ af te werken voor ons vertrek op 31 december. (Overigens: Tweede Kerstdag bestaat hier zelfs niet). Tevens mijn 53e verjaardag op 27 december zal in het teken staan van afronding Tamale en voorbereiding Takoradi/Nederland, maar de werkzaamheden zullen worden onderbroken voor een hapje eten buiten de deur; dus…een etentje ‘entre nous’.
Op 31 december staat de vlucht Tamale-Accra gepland en vandaar uit zullen we per bus naar Takoradi gaan.
Tot slot wensen wij iedereen een ‘warme’ Kerst toe en een liefdevol 2014!!!!!!!
Hartelijke groet,
Ben en Desirée
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
