Meer Tamale nieuws (deel 2)

Vanwege technische problemen, bestaat het verslag deze keer uit deel 1 en deel 2.

10 september: De scholen starten weer……..althans in theorie……’s Ochtends begon het te regenen en wij vreesden al dat er niemand zou komen, want regen is nu eenmaal een algemeen aanvaard excuus om thuis te blijven. Echter: Tot onze verrassing en verbazing zagen we toch bedrijvigheid op de Katariga-school, dat wil zeggen: We zagen kinderen in de bekende bruin/oranje schooluniformen. Maar uh……kregen ze ook les? Nee, alle klaslokalen waren leeg. De kinderen liepen rond met een ‘broom’ en iedereen was druk bezig met ‘cleaning’. Juist ja, op de eerste schooldag wordt er schoongemaakt. Dat hadden we natuurlijk moeten weten. Toch probeerden we nog om de kinderen richting ons Discovery Center te loodsen, omdat we wilden starten met ons indoor-program. Helaas…….schoonmaken scheen belangrijker te zijn dan lessen volgen.

Wij besloten dan ook maar om naar het hoofd van de school te gaan, headmaster mister Hassan…….just to greet him…….Dat vond hij erg leuk, want het nieuwe schooljaar was van start gegaan en hij kon het waarderen dat wij hem succes kwamen wensen met de start. Wij maakten maar meteen van de gelegenheid gebruik om ons lesprogramma met hem te bespreken. Had de focus voor de vakantie gelegen op basic reading tijdens het indoor-program, na de vakantie hebben we het plan om ons vooral te gaan richten op 3 items, te weten: Storytelling, verder gaan met computerles (mee gestart in de vakantie-periode) en career orientation.
Verder lieten we hem weten dat we de eerste anderhalve week als topic hadden gekozen: Traffic/Safety on the road. Dit als voorbereiding op de Roadservice die op 20 september zou komen om de kinderen verkeersregels bij te brengen. Mister Hassan liet weten dat hij de Roadservice nog had bezocht en zij waren overeengekomen dat ook community-members en parents uitgenodigd zouden worden voor de bijeenkomst. Prima!

Nadat we onze plannen hadden besproken met het schoolhoofd, bespraken we ons nieuwe lesprogramma ook nog even met collega Osman op CPYWD. Hij was alleen op kantoor. De andere staffleden waren in Bimbilla vanwege het bijenproject aldaar. Dus de eerste dag na de vakantie stond voor ons in het teken van voorbereiding, planning e.d. Voor de kinderen betekende de eerste dag ‘cleaning the classrooms’.

Nieuwe poging dus de volgende ochtend. Wederom werd er geen les gegeven, want…… ‘they have to weed the compound’. Tsja…..en dan maar zeggen dat ‘education the key to success is’. Deze staatsschool bakt er in ieder geval niets van! Zo’n eerste week na de schoolvakantie gaat gewoon op aan ‘cleaning, weeding, sweeping’.

Maar dan……op vrijdag 13 september waren de kinderen eindelijk verlost van hun werkzaamheden en konden we weer starten met onze lessen. (Hoewel op 16 september de helft van P6 nog het kantoor van het schoolhoofd moest schoonmaken), maar goed: Het indoor-program voor P4-P5-P6 kon beginnen.

Zoals gemeld: Tot 20 september stond alles in het teken van ‘ traffic’. Dit ter voorbereiding op de komst van de Roadservice op 20 september. Het liedje ‘ Safety on the road’ werd ingestudeerd en daarna luidkeels gezongen. Dit liedje kenden wij nog vanuit onze Takoradi-periode. Destijds had de Roadservice in Takoradi de kinderen van de Tessark-school dit liedje geleerd.

De topic ‘traffic’ sloeg aan. Allerlei aspecten van het verkeer passeerden de revue. Via tekeningen op het bord gaven we uitleg: Hoe kun je veilig oversteken? Kun je op de verkeerslichten vertrouwen in Tamale? Loop aan de goede kant van de weg, zodat je het tegemoetkomende verkeer ziet naderen. Draag lichte kleding als je ’s avonds als voetganger aan het verkeer deelneemt enz. enz. enz.

Hierna schetsten we nog even het ongeluk van de Nederlandse Pater Martin Balemans die op 30 mei 2013 verongelukte in Tamale, terwijl hij een zebrapad overstak. (Hoewel de auto’s stopten, reed een motorbiker door en raakte Father Balemans. Laatstgenoemde viel met zijn hoofd op het asfalt en overleed anderhalf uur later in het Tamale Teaching Hospital).

Tenslotte vroegen we de kinderen of zij zelf voorbeelden konden geven van verkeersslachtoffers binnen hun eigen kring van familie en vrienden. Iedere keer hadden we iemand anders die de vertaling verzorgde van Engels naar Dagbanli; de ene keer Osman, dan weer Peter en zelfs de administratieve kracht Khadija deed mee. Er was een goede interactie tussen de facilitators en de leerlingen!

En dan is het 20 september en komt de Roadservice naar onze Katariga-community. Het was een leuk en leerzaam programma. Aanwezig waren alle kinderen van de Katariga school, de headmaster, leerkrachten, ouders van de leerlingen, community-members, chairman , onze collega Osman en wij zelf van CPYWD. De Roadservice werd vertegenwoordigd door 2 personen. We zaten allemaal buiten in de open lucht onder de boom.

Na de ‘openingsprayer’, volgde er een woord van welkom door headmaster mister Hassan. Ook Ben en de ‘chairman’ hielden een openings-speech. Ben noemde het verkeer in Tamale ‘war on wheels’ en dit werd beaamd door de mensen van de Roadservice. Hierna kwam ik (Dees) in aktie en verzorgde ik - samen met de kinderen van P4-P5 en P6 - het openingslied: ‘Safety on the road’. Dit lied dateerde uit mijn Takoradi-periode en blijkbaar was het nieuw voor de Roadservice Tamale, want men liet weten dat men het wilde opnemen.

Aangezien wij in Takoradi destijds ook de Roadservice hadden uitgenodigd, wisten we zo ongeveer wat we konden verwachten. Het materiaal dat gebruikt werd kwam ons bekend voor. In de aanloop naar 20 september toe, hadden wij de leerlingen al veel uitgelegd over het verkeer en het was goed om te ervaren dat het praatje van de Roadservice daar perfect op aansloot. Onderwerpen als: Loop aan de juiste kant van de weg; zorg ervoor dat je tegemoetkomend verkeer ziet naderen; draag lichte kleding in het donker; vertrouw in Tamale niet op verkeerslichten; maak gebruik van het zebrapad enz. enz. enz. kwamen aan de orde.

In het midden van het programma kregen mensen ook de gelegenheid om iets te zeggen. Om de beurt greep men naar de microfoon. Ook Ben lanceerde nog 2 regels: Als je anticipeert en niemand in het verkeer in Tamale vertrouwt, dan heb je een ‘safe journey’.

Plotseling vroeg de Roadservice of madam Dies nogmaals het lied wilde zingen. Dat was uiteraard geen probleem en de kinderen van P4-P5 en P6 vonden het geweldig dat zij wederom ‘acte de présence’ mochten geven en glimlachten verlegen toen er voor hen werd geapplaudiseerd. De tekst van het liedje was: He, he (6x) ho, ho (6x); our safety on the road; face on coming cars when you are walking on the road; use the pedestrian crossing for safety on the road. Later vernamen we dat het schoolhoofd het liedje ‘safety on the road’ had opgenomen, zodat het weer gebruikt kan worden in de lessen.

Hoewel ons verteld was dat het een dagvullend programma zou zijn, was het na ruim een uur al bekeken. Toch was het zeer de moeite waard geweest.

Het schoolhoofd vroeg Ben om nog een slotwoord uit te spreken en uiteraard gaf Ben hier gehoor aan, in de trant van: Verkeersveiligheid is zo’n belangrijk item; dat is niet een kwestie van slechts 1 bijeenkomst. Het is een langdurig proces van ‘creating awareness’, dat vele follow-ups nodig heeft.

Op het einde van de bijeenkomst werden er grote en kleine posters en stickers uitgedeeld en ja….als mensen inTamale iets gratis krijgen, dan vliegen ze er op af en is het al snel een chaos. Desalniettemin was het een geslaagde sessie.

Aangezien we het onderwerp ‘verkeer’ hadden afgerond inclusief de bijeenkomst van de Roadservice, begonnen we op 24 september aan een nieuwe ‘ topic’, zijnde storytelling. Het verhaal heette: The princess and the frog. In P5 werd dit een grote chaos (geen vertaler aanwezig en een immens grote groep), in tegenstelling tot P6 waar het van een leien dakje ging. Een dag later kreeg P4 het verhaal voorgeschoteld en zij zaten met open mond te luisteren. Er werden een paar lessen besteed aan het analyseren van het verhaal: Translation English/Dagbani and writing the keywords……..

In de week van 30 september stond voornamelijk ICT-training en basic cleanliness op het programma. De kinderen zijn het meest geinteresseerd in de computerlessen en zij gaan daar helemaal in op. Zelfs als de les voorbij is, willen zij verder gaan. Een paar leerlingen lieten me weten: ‘Please can we stay, because our teacher is sleeping’…….Tsja…..de leerkrachten van de Katariga-school stralen nu niet bepaald enthousiasme uit als het gaat om kinderen onderwijzen. De houding naar werk is - in z’n algemeenheid - erg slecht in het Noorden van Ghana en dat geldt dus ook voor de teachers van de Katariga staatsschool.

Inmiddels ook ons idee om beroepsvoorlichting te geven aan de jeugd, op papier gezet en deze ‘career orientation’ gestuurd naar het bestuur in Ghana en in Nederland.

‘Ampe’ is de naam van een spel dat buiten wordt gespeeld door slechts meisjes. Het is de kunst om in de maat te klappen en tegelijkertijd te springen. Toen wij probeerden om mee te doen, was dit natuurlijk erg komisch voor de meiden.

Op een ochtend arriveerde collega Osman later op CPYWD dan gebruikelijk. Reden: Hij had de zoon van een andere facilitator naar het ziekenhuis moeten brengen. De jongen moest worden opgenomen, vanwege het feit dat een slang hem had gebeten in zijn voet…….and that can be very dangerous and serious of course……………

Over Osman gesproken: De Nederlandse vrijwilligers die voor onze komst op CPYWD hebben gewerkt, hadden Osman 2 Nederlandse woorden geleerd, te weten: ‘Doei’ en ‘de mazzel’. Het komt dan ook zeer regelmatig voor dat hij deze 2 woorden gebruikt als wij op het project vertrekken. Hij vindt het geweldig om ons in onze eigen taal ‘ uit te zwaaien’ en straalt daarbij dan over zijn hele gezicht. Voor ons komt het uiteraard erg komisch over.

En dan staat er plotseling een man op CPYWD die ons laat weten: ‘Mister Jacob (de direkteur) send me to this place to do some weeding and the whites (wij dus) who are around can explain’. Nou, dat is gemakkelijk…….wij weten echt niet waar er overal onkruid verwijderd moet worden, maar gelukkig arriveerde collega Peter en deze Ghanees is meer thuis in de weeding-praktijken.

Op weg van werk naar huis werden we een keer in het Dagbanli aangesproken door een vrouw. Aangezien we er helemaal niets van begrepen, vervolgden we onze weg. Even later kruiste een zekere Thomas ons pad en hij was in gezelschap van de vrouw die ons vijf minuten eerder staande had gehouden. De vrouw had deze Thomas gevraagd om als vertaler op te treden. Prima, geen probleem! Al snel werd duidelijk waar de schoen wrong…….Zij wilde graag haar kinderen - op onze kosten - naar school sturen. Via onze behulpzame tolk Thomas maakten we haar duidelijk dat wij al 6 jaar als vrijwilligers in Ghana werkzaam waren en dus niet konden ingaan op haar verzoek. Het enige dat we haar kinderen konden bieden was deelnemen aan het naschoolse programma van CPYWD. Dat is namelijk gratis en alle kinderen uit de community zijn daarbij welkom!

Een andere keer op weg van huis naar werk zagen we plotseling weer het bekende bloederige tafereeltje….juist ja…..de zoveelste koe die werd geslacht. Ben liep er met een grote boog om heen en ik (Dees) vroeg toestemming aan de community-people om er een foto van te maken. Dat vond men geen enkel probleem. Toen ik daarvoor bedankte, begon men in het Dagbanli te praten en toen ik daarop correct reageerde, begon men te lachen. Het wordt gewaardeerd als je probeert om iets in de lokale taal te zeggen.

Even met een opdracht naar de naaister…….in onze Katariga community staat een shop van stro en daar zitten een paar meisjes achter een naaimachine. De dames spreken geen woord Engels, dus dan hoop je maar dat iemand in de buurt kan vertalen. Zo ook die ene keer.
We hadden afgesproken dat we tussen 16.00 en 17.00 uur zouden komen om onze spullen op te halen, maar ach……die meiden weten echt niet wanneer het 16.00 uur is en bovendien begon het te regenen. Dus: Toen wij keurig om 16.30 uur arriveerden, waren de vogels natuurlijk gevlogen. Maar wat schetste onze verbazing? Tegen 18.00 uur werd er op ons kippengaasdeurtje geklopt en kwamen de dames het geleverde werk afgeven. Soms zit het mee……..

Uiteraard is ons bekend dat je vaak wordt aangesproken met: ‘I want to be your friend’ of ‘Give me a dollar and you are my friend’. Dit alles natuurlijk omdat je wit bent. Onlangs hoorden we een nieuwe variant, te weten: ‘I love you’. Toen we vroegen: ‘Why?’, luidde het antwoord (net als bij de eerdere varianten): ‘Because you are white’…….

Taal verandert……soms echter moet je toch wel glimlachen om de Engelse turbo-taal……Een voorbeeld: In de mail die ik van iemand ontving, stond geschreven: U no. Hij bedoelde dus: You know……

Iedere ochtend komt de broodverkoopster aan de deur met haar ‘teabread’. Als ze af en toe niet op komt dagen, kopen we dit teabread in de container in onze ‘ village’. Soms echter is het teabread finished. Dan gaan we over op ‘butterbread’. Alles beter dan het zoete ‘sugarbread’.

We zitten nog steeds in het regenseizoen, maar het loopt alweer enigszins ten einde. Als het heeft geregend kan het voorkomen dat het ’s nachts afkoelt. Als het overdag droog blijft, is het ’s nachts weer ontzettend warm. En dan keert plotseling de hitte ook weer overdag terug. En die hitte mat enorm af! Door die afwisseling van regen en hitte kon een nieuwe verkoudheid bij mij (Dees) niet uitblijven.

Wij ontvingen een mail van een Ghanese vriend waar wij in de begin jaren Tamale regelmatig contact mee hadden gehad. Hij woont inmiddels al jaren in Accra. Hij liet ons weten dat hij vorig jaar in Nederland was geweest en momenteel (september 2013) in België zat. En……zo meldde hij: ‘I have to confess that Holland is a beautiful country, but Europe is too cold for Africans and due to the differences in culture….they are so huge!’ Hij kon zich nu dus eigenlijk pas de cultuur-shock voorstellen die wij hadden ondergaan toen wij vanuit Europa (Nederland) naar Afrika (Ghana) vertrokken.

21 september: Founders day. Aangezien dit op een zaterdag viel, hadden we een Public Holiday op maandag 23 september; een vrije dag dus. Het was wel komisch dat onze buurvrouw Reina niet op de hoogte was van Founders day. Zij verkeerde in de veronderstelling dat het Farmers day was. Wij lieten haar weten dat Farmers day de eerste vrijdag van December was, maar dat Founders day op 21 september valt. En we maakten maar meteen een geintje door te zeggen: ‘Who is from Ghana; you or we?’ Zij vond het inderdaad wel komisch dat 2 witten haar het verschil moesten uitleggen tussen de beide feestdagen.

In ieder geval bezochten wij nog eens enkele vrienden/bekenden uit voorgaande jaren en togen we dus naar verschillende communities. We bezochten onze voormalige NFD-meisjes: Kapster Akiti; weefster Asia en weefster Salamatu.

Op 24 september kwam landlady madam Paulina naar ons huis met een aspirant huurder, die in principe belangstelling had voor de vrije kamer naast ons huis. De eventuele nieuwe huurder was een vrouw, werkzaam bij busonderneming STC en zij werd overgeplaatst van Kumasi naar Tamale. Er zijn de afgelopen maanden al verschillende mensen geweest voor die kamer, maar uiteindelijk zonder resultaat. Het lukt madam Paulina blijkbaar niet om die kamer te verhuren.
Maar dan staat er een dag later weer iemand op de stoep die belangstelling heeft. Wij gaven het telefoonnummer van madam Paulina maar door aan de jonge knaap en lieten de landlady telefonisch weten dat deze gegadigde contact met haar zou opnemen. Wie weet wat het wordt………….

In ieder geval hebben we met onze andere buren (Augustin en Reina) een heel goed contact. Zij zijn er erg op gebrand dat de nieuwe huurder ‘a good person’ is, want………………….we want peace here in Katariga……..

Op een gegeven moment liet Reina weten dat haar man een workshop van een paar dagen moest volgen in Kumasi en ze voegde eraan toe: ‘He didn’t inform you?’ Hoewel wij lieten weten dat hij ons echt niet hoeft in te lichten als hij voor zijn werk weg moet, deelde Reina onze mening niet. Toen man-lief dan ook belde met de mededeling dat hij veilig was gearriveerd in Kumasi, kreeg hij van z’n vrouw te horen: ‘You didn’t inform the white people’….Och….dacht die man er goed aan te doen om zijn vrouw te bellen en gerust te stellen over zijn ‘safe arrival’, kreeg hij nog even de wind van voren over het feit dat hij zijn witte buren niet had ingelicht over zijn tijdelijk vertrek……hahaha!!!!

En de laatste zondag van september gingen we nog eens op hutjesbezoek in Sognaayili; een community waar we in het verleden vaak kwamen. Nog steeds is het bijzonder om de caretaker van ons voormalig weefmeisje Asia te bezoeken. Met deze moslim-man en oom van Asia hadden we altijd een goed contact en hij fungeerde ook voortdurend als vertaler Engels-Dagbanli. Ook de broertjes en zusjes van Asia kwamen toegesneld toen zij zagen dat Ben en Dees er waren.

15 oktober verloopt ons visum weer, dus het werd tijd om alle formaliteiten weer in orde te maken voor de Ghana Immigration Service: Paspoorten, geld, pasfoto’s, ingevulde formulieren, retourtickets van de vlucht enz.

En zo loopt deze nieuwsbrief weer ten einde……..wederom veel Tamale nieuws………Over Tamale gesproken: Als je het geluk hebt dat je naar school kunt gaan, dan ben je ‘blessed’. Heb je pech, dan beland je in de ‘trade’ en ben je iedere dag te vinden op de ‘market’, of je moet je heil gaan zoeken in de ‘farming’. Het is de dagelijkse realiteit hier……Life is not easy in Tamale!

Beste mensen in Nederland, wij hopen dat we weer een beeld hebben kunnen schetsen van ons leven hier.

Alle goeds voor jullie allemaal!!!

Warme groet,
Ben en Dees