From Holland to Morocco

Een terugkeer naar Marokko, nu naar Fes en wederom naar de British Language Academy. Vanaf 25 oktober 2018

25 oktober 2018: Het is zover…....Na bijna anderhalf jaar medische molens Nederland, keren we terug naar een voormalig project en wel naar één van de talenscholen van direkteur Harim. Dit keer betreft het British Language Academy (BLA) in Fez. Tussen oktober 2015 en januari 2016 hebben wij gewerkt op de lokaties in Berrechid en Casablanca. In Casablanca zijn zelfs 2 talenscholen operationeel. Nu echter kiezen we voor Fes (Fez) en wie weet gaan we ook nog naar BLA Chefchaouen, want binnenkort opent BLA ook in deze blauwe stad haar deuren. En wellicht tussendoor nog naar de Spaanse enclave Ceuta…..We zullen het zien…...On verra….…!

De lichamelijke ongemakken in ogenschouw genomen, konden we niet anders dan tevreden terugkijken op de reis. Deze verliep namelijk best voorspoedig. Met de zonetaxi van ons huis naar station Vlissingen en van daaruit met de trein naar Amsterdam/Schiphol. Over Schiphol gesproken: Ruimschoots van te voren aanwezig; weliswaar lang wachten, maar dit was geen punt. In z’n algemeenheid is een international vliegveld niet de favoriet van Ben. Zelfs als doorgewinterde reiziger wordt hij nog steeds een beetje simpel van alle checks en re-checks. De ouderwetse douane controle was verdwenen. Dit had plaats gemaakt voor een self-service paspoort controle, middels een scanner. Onze vlucht met Air Arabia Maroc stond gepland om 22.00 uur en dit betekende dat wij midden in de nacht arriveerden op de airport van Fes, Saiss geheten. Aldaar stond een taxichauffeur op ons te wachten, conform afspraak met direkteur Harim. Tot onze verbazing werden we niet naar de talenschool gebracht, doch naar een hotelletje (dat later bleek in dezelfde straat te liggen als de talenschool). Niemand die iets uitlegde. Wij gingen er maar vanuit dat Harim voor deze oplossing had gekozen, gelet op onze aankomst in de nachtelijke uren. Slapen dus in Hotel Centrale.

De volgende ochtend stonden wij met onze koffers klaar om richting talenschool te gaan, maar wat bleek? Plotseling verscheen er een medewerkster van de talenschool (Aicha), die ons doodleuk liet weten dat wij nóg een nacht in het hotel moesten doorbrengen. Wat was het geval? Er was nog geen kamer voor ons op school beschikbaar, omdat de 2 aanwezige slaapkamers werden bezet door vrijwilligers, waaronder een heel gezin. Toch stelde Aicha voor om alvast kennis te komen maken op school en aldus geschiedde…. De afstand tussen het hotelletje en de talenschool was slechts ongeveer 150 meter. Eénmaal aangekomen op de Britisch Language Academy, maakten we nader kennis met Aicha van kantoor en verder met Huria en zij heeft als taken om 3x per week de boel schoon te maken alsmede te koken. Zij is aanwezig op maandag, woensdag en vrijdag. Verder zagen we de 2 Marokkaanse docenten, te weten: Sanae en Nisrine. En natuurlijk werden we ook voorgesteld aan de internationale vrijwilligers, zijnde: Andrew, Camryn, Grace, Emma (1 jongen en 3 meisjes allen afkomstig uit de Verenigde Staten) en met het betreffende gezin. Deze ‘family’ kwam ook uit de USA en bestond uit: Vader Jarid, moeder Jaimie en 3 zonen (Elisha, Eaton en Everest, respectievelijk 18, 16 en 14 jaar oud). Wij hebben in al onze jaren wereldwijd al vele vrijwilligers ontmoet, maar nog nooit een heel gezin. Het onderwijs voor de jongens geschiedt middels ‘ home schooling’. Het was een heel warm gezin, dat bewust had gekozen voor deze manier van leven.

Na deze eerste introduktie en de eerste indrukken, moesten wij echter snel schakelen richting Nederland. Ons huurcontract moest ondertekend worden en aangezien de school slechts een printer heeft en geen scanner, maakten we maar digitale foto’s. Het belangrijkste was om dit weer snel naar Nederland te mailen, hetgeen ook lukte. Met ingang van 1 november zal de verhuur ingaan.

Daarna gingen we al richting klas en maakten we kennis met de eerste studenten. Het is de bedoeling dat we alle leeftijden en alle niveau’s voor onze neus gaan krijgen. Op woensdag en zaterdag vinden de lessen overdag plaats; op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag ligt het accent op avondlessen, hoewel er ook overdag les gegeven wordt. Op zondag zijn we vrij. In het verleden bleek op vrijdag de vrije dag te zijn vanwege de moslim scene, maar blijkbaar is dit veranderd. Wel staat nog steeds op vrijdag de couscous op de rol.

Na 2 nachten doorgebracht te hebben in het hotel, konden we ons dan toch op zaterdag 27 oktober installeren op onze kamer op school. Aangezien er slechts 3 bedden stonden en een paar stoelen, toverden we er een tafel bij, d.w.z. in een soort van ‘storage room’ ontdekten we een tafelblad met onderstel en transporteerden dit naar onze kamer. Het wonen op kamers tussen de jongelui is weer even wennen…..de keuken is een gigantische troep; als je een blik werpt in de koelkast wil je maar 1 ding doen en dat is…snel de deur weer sluiten. Op de badkamer is slechts koud water. Dus dat betekent water koken, even mengen voor de juiste temperatuur en dan een ‘bucket shower’ nemen.

De filosofie van de talenschool spreekt ons aan: De Marokkaanse docenten geven les en de internationale vrijwilligers worden het laatste halfuur van de les naar binnen geroepen om te converseren met de studenten. Op dat moment krijgen wij de ‘topic’ van de les te horen van de Marokkaanse docenten. Zoals wellicht bekend is Arabisch de eerste taal in Marokko en Frans is de tweede taal. Vele mensen echter willen graag Engels leren. British Language Academy speelt hierop in. De focus hierbij ligt op communicatie en dat is een eye-opener voor de studenten, die meestal op school slechts werden vermoeid met grammatica. Er zijn verschillende niveau’s: Van (scratched) beginners via elementary, pre-intermediate, intermediate/advanced level. Wij krijgen alle niveau’s en alle leeftijden (kinderen, tieners, volwassenen).

Er liggen op school een paar leesboeken voor de vrijwilligers die achtergelaten zijn door eerdere vrijwilligers. Meestal boeken in het Engels, soms in het Frans, maar zelfs een Nederlands boek en wel van Joris Luyendijk: Het zijn net mensen; beelden uit het Midden Oosten. Interessant om in de vrije tijd te lezen.

De school bevindt zich in een gebouw waar ook het Goethe instituut is gelokaliseerd. Hier worden Duitse lessen verzorgd. Ons instituut bevindt zich op de eerste etage en het Goethe instituut zit op de tweede etage.

Onze talenschool bestaat uit een wachtruimte met planbord, een kantoor, 2 leslokalen, een keuken, 3 slaapkamers, een badkamer en nog een separaat toilet. Docente Sanae slaapt gedurende de werkweek op school. Ben en ik hebben een kamer en de laatste slaapkamer wordt gedeeld door de 4 jonge vrijwilligers, zijnde Andrew, Camryn, Grace en Emma. Op de tweede verdieping zijn ook nog enkele ruimtes aanwezig en ook hier wordt door de British Language Academy wel eens les gegeven.

Het is erg koud en de regen komt met bakken uit de lucht…………Sommige vrijwilligers lopen met een deken om door de school….de teachers staan met hun jassen aan voor de klas en ik (Dees) sjouw de hele dag met een warmwaterzak rond. Het is echt zo ontzettend koud en het tocht door het hele gebouw. In een plaats 17 km. verwijderd van Fes blijkt zelfs al sneeuw te liggen! Na een tijdje ging de temperatuur wel omhoog en was het buiten aangenamer dan binnen. In het gebouw echter blijft het ijskoud.

Het leven is goedkoop hier….In onze omgeving zijn verschillende winkeltjes, eetgelegenheden e.d. Brood, saus en gele rijst lijken standaard te worden geserveerd. Als we een eettentje verlaten, krijgen we een zak vol stokbrood mee. Betalen mag niet; men wijst op het hart…….

Miscommunicatie….Toen de wintertijd in Nederland een feit was, gold dit eigenlijk ook voor Marokko. Althans daar gingen wij van uit en was door ons in de voorbereiding ook nog gecheckt op internet. Echter: Op de valreep heeft de Marokkaanse regering de wintertijd afgeschaft en men zal dus voortaan het hele jaar de klokken op zomertijd houden. De aankondiging kwam een kleine twee dagen voordat de klok een uur terug zou worden gezet. Aangezien wij wel uitgingen van de Marokkaanse wintertijd, kwamen wij (en de andere vrijwilligers) een paar keer te laat in de klas. Nu begrepen we ook dat de lestijden op het planbord niet overeenkwamen met ons horloge. Het was erg ‘confusing’, maar goed….…opgelost! Overigens: Het is nog onduidelijk wat men doet met de klok tijdens de Ramadan.

Op maandag, woensdag en vrijdag komt Huria. Zij poetst en kookt. Het eerste is hard nodig, want het is een bende. Het tweede is aan haar besteed. Niet alleen kan zij heerlijke tagine maken, zij verrast de vrijwilligers ook 3x per week met ‘ a snack’, bijvoorbeeld in de vorm van ‘des crêpes’/’pancakes’, of johara (pearl/perle/parel), of harcha (een soort Marokkaanse pannenkoek), of Marokkaanse chocoladecake e.d. Inmiddels hebben we niet alleen couscous en tagine verorberd, maar ook ‘des lentilles’, ‘beans’ enz. Ook haar zalouk is overheerlijk (gegrilde aubergine-paprikasalade). Het personeel is dol op Huria, of om met de woorden van docente Nisrine te spreken: ‘She is our mother’……

Tussen de lessen door bespreek ik (Dees) allerlei lessuggesties met de docenten, zijnde Sanae en/of Nisrine. Al mijn meegebracht lesmateriaal komt ter sprake. Beide dames hebben Engels gestudeerd. Tijdens het bespreken zijn er echter constant storingen: Of men krijgt telefoon, of men moet lessen voorbereiden, of men wil eten of ….of….of…... Interessante documenten m.b.t. didactisch materiaal die op mijn computer staan worden per mail doorgestuurd naar Sanae en Nisrine, maar ook naar Aicha. Deze Marokkaanse ladies konden dit erg waarderen.

Het is heel erg fijn dat wij het incontinentiemateriaal voor Ben kunnen kopen in een ‘pharmacie’om de hoek van ons taleninstituut.

Zomaar een greep uit de diverse studenten van British Language Academy: Een meisje van 16 dat piloot wil worden of arts en vol trots vertelde dat zij in Nederland, Duitsland en Zwitserland was geweest; of een student economie die zich verantwoordelijk voelt voor zijn moeder, omdat zijn vader is overleden; of een klein knulletje dat jou vraagt welke festivals er zijn in Nederland; of verschillende timide leerlingen die je verwachtingsvol aankijken en nog niet veel durven te zeggen; of dappere pupils die alles van je willen weten en je het hemd van het lijf vragen; of een beginnersgroep waar je niet veel meer kunt doen dan het spellen van woorden; of een gepensioneerd arts die uit verveling maar Engels gaat leren; of je praat met een IT-er, die je bedankt omdat je hem motiveert en stimuleert om door te zetten; of je praat met een politie-agente die jou laat weten dat zij het gevoel heeft dat haar Engels blokkeert en die ik vervolgens voorzie van tips; of je voert een ‘open discussion’; of je praat over de emancipatie in Marokko met zowel een man als een vrouw; of je laat een verhaal navertellen; of je doet storytelling bij de kleintjes; of je praat met een studente economie die een boek wil schrijven; of een student rechten toont weliswaar oprechte belangstelling, doch zijn Engels is nog niet toereikend om een gesprek te kunnen voeren; of een studente accountancy vertelt vol vuur over haar visie; of je moet aan de babbel met een bachelor computer science die naast Engels ook bezig is met het leren van Duits en helemaal idolaat is van Duitsland; of je moet in de verleden tijd praten of juist in de tegenwoordige tijd of je moet de vormen van to be, to have en to do toepassen, of je moet de lijdende vorm oefenen of de adverbs of frequency of de prepositions of time of de ‘connectors’ of de subject pronouns of de possessive adjectives of the verb to be of the present continuous (net naar gelang de cursisten een bepaald onderdeel hebben geleerd); of je moet de daily routines bespreken/oefenen; of je moet de trappen van vergelijking toepassen; of je moet helpen met het beschrijven van ‘physical appearances’; of je mag weer een open discussion voeren; of een student nodigt je uit om couscous bij hem thuis te komen eten; of iemand wil samen koffie gaan drinken; of je praat met iemand die eerder met Ben heeft gesproken; of je krijgt een topic te horen waarover je moet praten, zoals bijvoorbeeld ‘money’, of ‘holiday’, of ‘movies’ of ‘differences in culture’; of 2 meisjes van 11 jaar die je vol trots en met veel enthousiasme laten weten dat zij niet alleen vriendinnen zijn, doch ook dezelfde naam hebben (Selma) en allebei geboren zijn op 19 januari 2007; of je doet storytelling (over Ghana, over Nederland); of je laat video’s zien met een ‘ moral lesson’, gevolgd door een ‘debate’; of je moet bij de kleintjes oefenen met vocabulaire m.b.t. het huis; of je praat met een paar studenten economie; of met een student ‘law’; of met een meiske dat iets in het toerisme doet; of cursisten laten je weten dat niemand in Marokko een psycholoog nodig heeft, because we are helping each other; of we hebben discussies in de groep advanced level en/of (pre) intermediate level over bijvoorbeeld public and private schools, gay marriage, religion, advantages and disadvantages of social media, abortion etc. (waar de cursisten vervolgens een presentation/debate over moeten houden); of je praat met een student geschiedenis (echte beginner Engels); of je praat met een arts die je vertelt over haar vakantie in Rabat (elementary level); of je hebt een gesprek met een studente biologie die haar master wil voltooien in Duitsland; of je switcht weer naar de kleintjes voor een puzzel of een learning game; of je praat met een ‘petroleum engineer’ die verder wil studeren in Duitsland en die een schoonzus uit Iran heeft; of je praat met een puber van 15 die zeer goed Engels spreekt en al een duidelijk beeld heeft van haar toekomst, namelijk óf architect worden óf psycholoog; of je praat met een teacher die lesgeeft aan disabled children; of je gaat in gesprek met een IT-er of met een nurse of met een ingenieur; of er wordt gesproken over de Brexit; of je praat met een student economie die verder wil studeren in Frankrijk; of je moet naar een scratched beginnersgroep met wie je zeer basale zinnetjes moet oefenen; of je hoeft niet te komen, omdat de docente te druk is met ‘revision’ met het oog op een test de week erop en dus geen tijd heeft voor communicatie; of de les valt uit, omdat de curisten dus daadwerkelijk worden onderworpen aan een test (inclusief correctie); of je doet ‘picture language/mindmap/circle story/rope of words/I am packing my bag/drawing/storytelling’ bij de kleintjes; of je praat met een leerling over Nederland en over het feit dat je wereldwijde vrijwilliger bent; of je voert een ‘open discussion’ over de verzorgingsstaat Nederland die aan het afbrokkelen is; of je praat over de voor-en nadelen van leven in Afrika; of je praat over de situatie in Marokko; of je hebt een groepsdiscussie; of je praat over: ‘ What makes you feel good?’ (1 cursist liet weten: ‘Talking with you makes me feel good’…wow); of je praat over onze eerste West-Afrika-ervaring in Nigeria; of..........

Op 31 oktober vertrokken plotseling de Amerikaanse vrijwilligers Camryn en Grace. Zij hadden slechts een week doorgebracht op de school in Fes en wilden naar de nieuwe lokatie in Casablanca. Ja, ja, die jongelui…..zij komen en gaan….. Nu zijn we nog met z’n vieren: Emma, Andrew (beiden uit de USA) en Ben + Dees. Volgens de teachers komen er op korte termijn weer nieuwe vrijwilligers. Over Andrew gesproken: In Vietnam en in Colombia hadden wij een vrijwilliger die een look-a-like waren van deze Andrew en ook zij kwamen allebei uit de States. By the way: Op Halloween maakte Andrew popcorn. Echter: Niet alleen op Halloween; iedere 2 dagen maakt hij een grote voorraad.

Zoals eerder gemeld bevindt zich in het gebouw van British Language Academy ook een Goethe instituut, waar de lessen Duits worden verzorgd. Uiteraard ging Ben hierop af. De docenten en studenten heetten hem van harte welkom en wilden heel graag dat Ben daar Duitse conversatie kwam geven. Uiteraard is dit een leuk idee, maar vanzelfsprekend heeft de British Language Academy prioriteit. Bovendien blijkt het ‘ not allowed’ te zijn. Het lijkt erop dat er meer cursisten Duits zijn dan Engels. Veel Marokkanen willen naar Duitsland om verder te studeren.

De sfeer is erg ontspannen…..De docenten zitten in de keuken te eten of te kletsen; het heeft een huiselijk karakter. Er wordt gewoon gekookt en gegeten in de baas z’n tijd. Docente Sanae slaapt op school en toen ik haar iets wilde vragen en op haar kamerdeur klopte, werd ik zeer hartelijk welkom geheten. Vanwege de kou was zij maar in bed gekropen en maakte een gebaar dat ik aan het voeteneinde van het bed plaats kon nemen. Mijn gedachten gingen terug naar de school scene in Nederland…....hahaha!

Als de leerlingen doorhebben dat ik Frans spreek en hen dus versta als zij onderling Frans praten, lachen zij mij verlegen toe. Natuurlijk is het in principe niet toegestaan om op een talenschool Engels in het Frans te converseren, maar ik mag wel overgaan in het Frans om dingen te verduidelijken. Als de leerlingen iets niet begrijpen kan ik even teruggrijpen op het Frans om iets uit te leggen. Erg handig. Dat dit op prijs wordt gesteld door de cursisten moge duidelijk zijn. Ik krijg dan ook vaak te horen: ‘Merci, vous êtes très gentille’. Het mooiste compliment is echter als studenten ons bedanken in de trant van: ‘You motivate, you encourage and you stimulate us a lot to believe in ourselves with the aim to achieve our goals’. Als een cursiste in de gaten krijgt dat wij wereldwijd aktief zijn geweest, is haar reactie: ‘You have lived many lifes in one life!’

Grappige situatie in een klas: Een 9-jarig meisje (zeer leergierig) is écht geraakt als ik vertel over de kinderen in Ghana. Haar reactie bezorgde mij kippenvel: ‘Why you don’t ask your king in The Netherlands to help the children in Ghana?!’ De naam van deze leerling is Zenab. Toen ik vertelde dat ik ook een Zenab op een project in Ghana had gehad (een meisje met 12 vingers), keek zij mij met grote ogen aan en fluisterde: ‘ One of your students was called Zenab and she has 12 fingers??’ Toen ik hier bevestigend op antwoordde, moest zij deze informatie even laten bezinken en keek vervolgens naar haar beide handen met 10 vingers…….en van haar 10 vingers weer naar mij en van mij weer naar haar 10 vingers om vervolgens een diepe zucht te slaken.

Buiten is het warmer dan binnen in het gebouw van British Language Academy, waar we de hele dag bibberen van de kou. Af en toe tussen de lessen door gaan we dan ook naar buiten om een beetje op te warmen en om ‘daily life’ te proeven: Even een thé à la menthe drinken; even naar de ‘marché municipal’; even naar Maroc Telecom; even naar de pâtisserie (de favoriet van Ben!); even een café au lait drinken (2 koffie: 18 Dirham / 1 Euro 80); even een boodschap doen; even naar het ‘Central Park’; even naar boulevard Hassan de Tweede (weliswaar een boulevard zonder zee, maar toch een mooie promenade met palmbomen); even dit of even dat……………

1 november: De huurder arriveert in ons appartement in Vlissingen. Deze jachtenbouwer uit Engeland is heel erg precies en heeft toch wel enige pretenties. Voor ons kan dit dan erg overdreven overkomen om je met futiliteiten bezig te houden. Maar ja, dat zeggen 2 mensen die 13 jaar onder basale omstandigheden hebben gewoond en gewerkt.

En dan plotseling staat direkteur Harim voor onze neus. Een bijzonder weerzien na 3 jaar! Harim is heel erg druk met zijn inmiddels 5 talenscholen (1 in Berrechid; 2 in Casablanca; 1 in Fes en 1 in Chefchaouen). In Chefchaouen heeft Harim de school opgericht in samenwerking met iemand anders. Daarnaast geeft Harim nog les op een staatsschool. Hij zou graag met vervroegd pensioen gaan op deze staatsschool, maar dat blijkt het eerste anderhalf jaar nog niet mogelijk te zijn. Harim was in de nacht van 3 op 4 november gearriveerd in Fes en had dus op onze lokatie de nacht doorgebracht. Aangezien wij aan de andere kant van het gebouw slapen, hadden wij niets gehoord. Toen wij ’s ochtends opstonden, keken we dan ook wel even vreemd op toen we Harim achter het bureau op kantoor zagen zitten. Harim was in gezelschap van een vrijwilligster. Deze Amerikaanse Catherine is vrijwilligster op de tweede lokatie in Casablanca (wij hebben destijds op de eerste lokatie in Casablanca les gegeven). Het bleek dat Catherine had gereden van Casablanca naar Fes (Harim was doodmoe geweest) en na Fes ging de reis nog verder naar Chefchaouen. Catherine had dus ook een nachtje op ‘onze’ school in Fes doorgebracht. Harim kwam niet alleen naar Fes om te kijken of alles in orde was, kennis te maken met de andere vrijwilligers (Andrew, Emma), maar hij moest ook achterstallig administratief werk verrichten. Tussen de bedrijven door spraken we met hem. Harim kwam nog even terug op onze vreemde start. Zoals eerder gemeld waren wij 2 nachten ondergebracht in een hotel, alvorens wij onze intrek hadden kunnen nemen op een kamer op school. Het bleek dat het Amerikaanse gezin met de 3 zonen had geweigerd om 2 dagen eerder te vertrekken. Verder lanceerde hij het idee om met Huria (schoonmaakster/kokkin) naar de hamman te gaan (badhuis)….hahaha! Vanzelfsprekend waren wij nieuwsgierig naar de docenten uit het verleden. Wij hadden destijds (tussen oktober 2015 en januari 2016) leuke contacten opgebouwd met de teachers in Berrechid en Casablanca. Echter: Iedereen was vertrokken. Veel verschillende redenen lagen hieraan ten grondslag. Wij stelden voor om een peptalk te houden op public/private schools om het belang van het leren van Engels onder de aandacht te brengen van de leerlingen. Na ons praatje zou er dan een interactie gerealiseerd kunnen worden met de leerlingen en uiteindelijk kunnen we dan wellicht ook nog British Language Academy promoten. Welnu, direkteur Harim was natuurlijk erg gecharmeerd van dit plan en is bereid om korting te verlenen aan de ‘needy ones’. Ook kunnen we flyers gaan uitdelen. Het idee van Ben om bovendien te gaan helpen met de Duitse lessen op het Goethe instituut vond hij – begrijpelijkerwijze – niet zo’n goed plan. En toen was er een verrassing voor ons: Als wij over een tijdje de talenschool in Fes gaan verruilen voor Chefchaouen, dan wil Harim ons met de auto brengen. Uiteraard wezen we hem ook even op het feit dat er geen warm water is en het erg koud is in het gebouw. Hij beloofde om aktie te gaan ondernemen, maar ach….er wordt altijd veel beloofd en uiteindelijk gebeurt er niets of weinig. Dat is inherent aan ontwikkelingslanden en Marokko is daar geen uitzondering op. Alles geschiedt by the grace of God of om in moslim termen te spreken: Inch’Allah. Harim liet weten dat er dinsdag 6 november nieuwe vrijwilligers zouden komen in Fes, die allemaal maar zeer kort zouden blijven, variërend van 2 nachten tot 1 week. Wellicht gaan (moeten?) Andrew en Emma dan naar Casablanca. Harim regelt veel ad hoc en het is moeilijk om er een lijn in te ontdekken. Het komt allemaal chaotisch over. Ook kregen we te horen dat de medewerkers van Fes (Nisrine, Sanae en Aicha) afkomstig zijn van ‘poor families’. Hij vindt het fijn om iets te kunnen betekenen voor de teachers. Door hen een baan te geven, hebben de families van deze docenten een beter leven. Bij een sollicitatiegesprek gaat men soms erg ver. Of om met de woorden van Harim te spreken: ‘They cry, they beg me, they kiss my feet’…..Ook moet hij soms de vrijwilligers een beetje coachen, met name jonge meisjes die zich inlaten met Marokkaanse jongens. Tsja….Harim is Harim en dat betekent dat hij altijd hele verhalen heeft, maar feit is dat hij een ontzettend goede docent is. Tegen de andere vrijwilligers liet hij weten: ‘My volunteers from The Netherlands never complained; they are always satisfied with nothing’……..Toen wij Harim vroegen of hij nog wel tijd had voor zijn gezin (vrouw, 2 dochters en 1 zoon), kregen we te horen: ‘No, I don’t have much time to spend with them, but the mother is taking care of the children and God is taking care of the mother’….….!!!

Vrijwilliger Andrew heeft een manier bedacht om een centje bij te verdienen…ja, ja, die jongelui zijn inventief….en dus is ‘teaching online’ zijn nieuwe bezigheid.

Normaal gesproken kookt Huria op maandag, woensdag en vrijdag. Op maandag en woensdag tegen betaling; op vrijdag is het gratis (couscous). Op maandag 5 november echter was er geen lunch. Aangezien Huria alleen maar Arabisch spreekt, vroegen we aan de docenten Engels naar de reden. Het antwoord deed ons denken aan Ghana: ‘It was raining and we were too lazy to buy veggies’.

Het is fijn om met docente Nisrine van gedachten te wisselen. Zij vertrouwde mij toe dat zij 3000 Dirham per maand verdient (300 Euro). Verder kreeg ik te horen dat zij uit een arm gezin komt; haar ouders waren gescheiden; haar vader was alcoholist; pa was het er niet mee eens geweest dat zij ging studeren en werken (een Marokkaans meisje moet gewoon trouwen en kinderen krijgen). Gelukkig is haar moeder wel erg trots op dochter-lief en stimuleert zij Nisrine altijd. Tegenwoordig heeft de moeder van Nisrine ook een baan en dus heeft het gezin (moeder, 2 zonen en dochter Nisrine) het veel beter dan toen de vader er nog bij was. Die besteedde al het geld aan drank. Nisrine liet weten: ‘ We suffered a lot, but now we have a television and a washing machine…..pfff…Zij vertelde vol vuur over haar dromen: Een andere baan vinden, haar eigen talenschool starten en niet te vergeten naar Zuid-Korea gaan. Zij is ontzettend geinteresseerd in taal, cultuur en filosofie. Echter: De vliegticket naar Zuid-Korea was natuurlijk niet te betalen. Ik stelde haar voor om – net als vrijwilliger Andrew – teaching online te gaan doen (naast haar lesgeven op de British Language Academy) en bracht haar in contact met Andrew om de eerste stappen in die richting te zetten. Het blijft mooi om als bruggenbouwer te fungeren!

De docenten zijn altijd de hele dag op school, ook als zij maar een paar uur hoeven les te geven. De reden hiervan is simpel…..zij moeten niet alleen lessen voorbereiden, maar genieten vooral van de wifi op school.

Het leven is hier zeer goedkoop: Met 2 mensen uit eten. Kosten: 40 Dirham (ongeveer 4 Euro). Even naar de tailor voor enkele herstelwerkzaamheden aan 9 stuks kleding e.d. Kosten: 50 Dirham (zo’n 5 Euro).

6 november: La Marche verte. Een public holiday. Vrije dag dus; er zijn geen lessen. Wij hebben gepland om naar de medina te gaan. Zo gezegd, zo gedaan. Met de petit taxi erheen. Wij werden afgezet bij de hoofdingang, te weten: Bab Bou Jeloud (Betekenis: The gate of the leather; Bab betekent: Poort). Deze hoofdingang is afgewerkt met mooie mozaïken. Het is blauw aan de ene kant en groen aan de andere kant. De Bab Bou Jeloud is dus een prachtig versierde poort, die oorspronkelijk gebouwd is in de twaalfde eeuw en deze poort geeft toegang tot de bedrijvige medina. Het is een wirwar van kleine straatjes; 9000 in totaal. Je hebt veel bekijks en iedereen wil iets van je. Als men in de gaten heeft dat we een hapje willen gaan eten, worden we begeleid (min of meer meegetrokken) naar een restaurantje. Als we hier niet op ingaan, wordt toch om geld gevraagd, parce que je vous ai aidé. Om van de man af te komen, wilden we hem enkele muntjes geven, die hij uiteindelijk weigerde, want….ce n’est pas assez…..Dan komen we terecht bij een ‘artist’ die vol elan vertelt dat de groten der aarde zijn shop hebben bezocht: Koning Juan Carlos met Sophia van Spanje; Camilla van prins Charles van de UK; Hillary Clinton; Ronald Reagan enz. enz. Toen hij begreep dat wij lesgaven op British Language Academy, wilde hij graag het telefoonnummer hebben. Hij had het plan om een korting te vragen voor ‘a needy one’ die hij kende.

Blijkbaar waren cursisten niet geheel op de hoogte van het feit dat er geen lessen waren op 6 november. ’s Morgens rammelde de telefoon op kantoor en aangezien er niemand aanwezig was die Frans sprak, heb ik (Dees) die telefoon maar beantwoord. Ook in de vroege avond stond er een cursiste op de stoep. En weer luidde mijn antwoord: ‘Aujourd’hui c’est un jour ferié; on commencera demain’.

6 november was ook de dag dat vrijwilligers Andrew en Emma de school in Fes gingen verlaten om richting talenschool in Casablanca te vertrekken. (Andrew wilde eigenlijk niet weggaan, Emma wel). Harim kwam hen halen met de schoolbus. Aangezien het tot het laatste toe onduidelijk was of en wanneer de vrijwilligers zouden vertrekken, besloten wij van onze kant hier niet meer op te wachten. Dus gingen wij richting medina en hadden de vrijwilligers aan de vooravond gedag gezegd. En wat geschiedde? Toen we in de taxi terugkeerden van de medina naar school, reed net de schoolbus weg met daarin direkteur Harim en de vrijwilligers Andrew en Emma. Door het openstaande raampje konden we nog net gedag zeggen en kregen te horen: ‘We changed your room, but don’t worry it is nicer now’. En inderdaad….surprise…surprise….1 bed (van de 3) was weggehaald, waardoor er meer ruimte was ontstaan en er was een andere tafel neergezet. Het derde bed van onze kamer was op de andere vrijwilligers kamer geplaatst, waar al 4 bedden stonden. Dit is dus een kamer met 5 bedden geworden. Wij zijn dus in afwachting van nieuwe vrijwilligers. Nou ja zeg, maar goed dat we Harim, Andrew en Emma nog net op de valreep in de auto op straat zagen: Niet alleen om afscheid te nemen, maar ook om te horen dat onze kamer op de schop was gegaan. Wij zouden toch vreemd hebben opgekeken als we binnen waren gekomen in een totaal andere kamer….Tsja…this is Morocco…...er wordt niets uitgelegd cq slecht gecommuniceerd.

Op 26 oktober waren we nog met 11 vrijwilligers in Fes en op 6 november waren er nog maar 2; juist ja…..Ben en ik….…Maar…..op 8 november kwamen er dan toch 6 nieuwe vrijwilligers: Sam uit Australië, Remi uit Frankrijk, Alida uit de Verenigde Staten, Julie uit Engeland, Nico uit Italië en Ngoc uit de Verenigde Staten (van origine afkomstig uit Vietnam). Allen voor een ‘short stay’, variërend van 1 nacht tot een week.

Op 7 november stuurden wij ons ondertekende inspectierapport terug naar het verhuurbedrijf in Middelburg. Na de huurder heeft dus ook de verhuurder dit getekend. Ook aan bepaalde wensen van de huurder nog tegemoet gekomen. Hopelijk worden we nu niet meer al te vaak gestoord door – in onze ogen – Nederlandse futiliteiten.

Als we op een terrasje iets drinken, ligt er een Arabische krant. Dit laatste leek ons een bijzonder souvenir. Wij vroegen dan ook om een oud exemplaar en aan dit verzoek werd voldaan.

En dan ziet Ben dat de gasfles op is. Hij vraagt aan het team wie een nieuw exemplaar gaat regelen. In koor wordt geroepen: ‘ The volunteer’…..Echter: Wij kunnen geen zware gasfles naar beneden en naar boven sjouwen. Dus wordt het praktisch opgelost. Het blijkt dat de boiler van de warmwatervoorziening kapot is. De gasfles die daar aan gekoppeld is wordt losgemaakt en vastgemaakt aan het gasfornuis.

Als Ben op straat loopt, wordt hij opgeschrikt door een luid toeterende auto. Dit bleek een enthousiaste begroeting te zijn van een leraar Duits die Ben had ontmoet bij het Goethe instituut (onderdeel van British Language Academy). Stralend liet de man weten: ‘ Ich bin der Lehrer Deutsch’…..hahaha! Ook zagen we een keer aan de buitenkant van ons gebouw twee cursisten Duits staan. Toen de Marokkaanse dames Ben zagen, begon één van hen te glimlachen en stootte haar mede cursiste aan, onder vermelding van: ‘Er spricht Deutsch (wijzend op Ben) und er hat eine schöne Frau’....hahaha!!!!

Als wij de lokatie Fez vergelijken met de lokaties Berrechid en Casablanca, dan moeten we constateren dat er op de talenschool in Fez minder studenten zijn. Momenteel (begin november) zijn er extra weinig cursisten aanwezig, omdat het vakantie is. Hopelijk wordt het drukker, want wij hebben nog veel energie………….

In de nacht van 9 op 10 november vergiste Sam zich waarschijnlijk in de slaapkamerdeur en stapte dus bij ons naar binnen. Wij werden wakker van zijn: ‘Oh sorry guys’….ja, ja, we wonen onder 1 dak met jongelui……….

Het komt wel eens voor dat de cursisten ons kussen als begroeting….. Er is een cursiste die helemaal weg is van de naam Desirée; zij liet mij weten: ‘Your name stays in my mind’…..

Vaak is het een bende in de keuken en de klaslokalen. Als we het écht niet meer aan kunnen zien, ruimen wij het enigszins op. Eigenlijk moet je dat niet doen, maar ja….je zit dan ook zelf in de rommel….Bovendien is het vanuit hygiënisch oogpunt ook wel verstandig om de puinhopen een beetje te elimineren. Wij hebben geen zin in muizen…..

Op zondag 11 november bezochten we Bab Mellah (The Jewish Quarter; le quartier juif). Het heeft een groot Joods kerkhof; de zerken zijn spierwit. Het bevindt zich vlakbij het koninklijk paleis. De Mellah staat vol met synagogen. Je vindt er ook iets over de geschiedenis van de Joden in Fez. Zowel de synagoge als het kerkhof als het koninklijk paleis waren de moeite waard! De taxichauffeur die ons erheen bracht, vertelde vol trots dat zijn dochter Engels had gestudeerd en nu in Hongkong zat. Eénmaal aangekomen in de Joodse wijk mochten wij gratis de eerste synagoge bekijken, omdat wij vrijwilligers waren die werkten voor Marokko. Dat was een aardige geste. Hierna echter kwam er plotseling iemand op ons af die ons meenam naar andere synagogen en onderweg van alles vertelde. Hij liet weten dat hij doende was met restauratiewerkzaamheden. Hij kwam richting ons iets te joviaal over en wij waren dan ook op onze hoede. Toen hij ons steeds dieper de steegjes inbracht, bekroop ons een ongemakkelijk gevoel. En ja hoor….uiteindelijk vroeg hij geld…..en wel 20 Euro….Natuurlijk was hij niet tevreden met onze 15 Dirham (1 Euro 50), maar toen hij merkte dat wij verder niet gediend waren van zijn praktijken, was hij net zo snel weer verdwenen als dat hij was op komen dagen. Wij zagen nog wel dat hij naar een fles drank greep…..

Daarna richting Joods kerkhof. Zeer indrukwekkend! Zover het oog reikte spierwitte graven…..De entreeprijs van 10 Dirham per persoon (1 Euro) was niet alleen goedkoop, maar was het absoluut waard. Er ging zelfs nog iemand mee om tekst en uitleg te geven. Als laatste nog het koninklijk paleis bekeken. (Alleen aan de buitenkant, aangezien het niet toegankelijk is voor publiek). Hierna nog even in onze schoolomgeving geweest voor een thé à la menthe en een paar boodschappen. Deze mooie dag eindigde echter nog een tikkeltje spannend. Het slot van de buitendeur van ons schoolgebouw werkte plotseling niet meer. Het lag niet aan de sleutel, doch aan het slot. Op straat vroegen we diverse mensen om hulp, maar niemand voelde zich geroepen om te helpen. Door de kapotte ruiten van de deur riepen we de namen van onze mede vrijwilligers. Echter: Wij zitten op de tweede verdieping met de talenschool, dus de afstand was te groot. Gelukkig kwam er wel een behulpzame Marokkaanse beneden buurvrouw opdraven en zij opende - weliswaar ook moeilijk - de deur voor ons.

12 november….we gaan alweer onze derde week in…..…De start was niet al te best; ik (Dees) voelde me niet lekker….misselijkheid, overgeven, duizeligheid, last van de oren, maar goed…….hoera…...eindelijk is er warm water, so count your blessings! Het is weliswaar de bathroom van docente Sanae (en slechts warm water aan de wastafel), maar wij mogen er dus gebruik van maken. Op de badkamer van de vrijwilligers is geen warm water.

En natuurlijk zijn er in Marokko ook wanbetalers als het gaat om nota’s van water en elektra. Deze nota’s worden in het halletje van ons gebouw - waarin zowel particulieren als bedrijven zijn gevestigd - op een stapeltje gelegd en iedereen die het betreft kan zijn of haar eigen aanmaning meenemen. Ben vertelde aan de office lady van onze talenschool (Aicha) dat er beneden allerlei nota’s lagen. Aicha echter werd er niet warm of koud van. Wanbetalers horen nu eenmaal thuis in het dagelijks leven van Marokko. Laconiek liet zij dan ook weten: ‘We are one of those’.

Meestal wijzen de docenten ons de cursisten aan met wie we moeten praten. Dit om te bewerkstelligen dat wij steeds met iemand anders praten. Echter: Eén man – Karim genaamd – liet doodleuk aan de teacher weten dat hij absoluut weer met Ben wilde praten, want volgens Karim kwam Ben zeer overtuigend over en had hij een goede visie op veel verschillende zaken.

Ik (Dees) zou wel meer uren willen hebben. Daarom ging ik wederom met de docenten Sanae en Nisrine aan de babbel en dit resulteerde inderdaad in extra werk. De werkhouding van de docenten laat te wensen over. Als zij zich niet zo lekker voelen, liggen zij met het hoofd op de tafel. Sanae die een kamer op school heeft, kruipt regelmatig in bed. Zij vindt het dan heel normaal dat ik (Dees) gezellig bij haar op bed ga zitten om lessuggesties te bespreken. Ik moet slechts glimlachen…..Lessen voorbereiden op de rand van het bed bij teacher Sanae……….!

Fototaal blijft toch altijd een geweldige manier om te brainstormen, jezelf uit te drukken in een taal e.d. Dit laatste blijft ontzettend nodig in Marokko waar het schoolsysteem nog vaak erg traditioneel is. Logisch dus dat de cursisten iedere nieuwe aanpak toejuichen. Toen ik aan een groep kinderen vroeg hoe zij fototaal hadden ervaren, liet een meisje weten: ‘We learn to say what we think and feel’. Spijker op z’n kop!

Als ik aan een kleintje vraag: ‘ What is your favourite food?’, kijkt zij mij stralend aan en zegt: ‘Pizza, potatoes and nuggets’….blijkbaar even dus geen Marokkaanse couscous en tagine voor haar….hahaha!

15 november: De vrijwilligers Sam, Nico, Julie en Ngoc gaan vertrekken; Sam (uit Australië) gaat naar Griekenland, Nico uit Italië gaat even 2 weken naar huis om vervolgens een Workaway project in Nederland te doen, Julie (uit Engeland) blijft weliswaar in Marokko, doch gaat terug naar Berrechid en Ngoc (uit de Verenigde Staten met Vietnamese roots) gaat naar Duitsland. Ja, ja, die jongelui…..Ben en ik zijn dus weer alleen, hoewel…..het wachten is gewoon weer op nieuwe vrijwilligers………………

Ben en zijn social talk…..die twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden….en dan maakt het niet uit of hij op de boulevard in Vlissingen zit of op een terrasje in Fez en aldaar in gesprek raakt met een docent recht van de universiteit.

Als Ben - fluitend en wel - vuilnis naar beneden brengt, wordt hij in het Frans aangesproken door iemand die hem vriendelijk verzoekt om niet te fluiten, omdat de duivel je dan zou kunnen achtervolgen……tsja…..

Een stukje Marokkaanse cultuur in de klas….Als ik de kinderen samen een verhaal laat maken (om de beurt een Engelse zin geven), valt mij meteen op dat zij blijven hangen in familie gerelateerde zinnen; vader, moeder, broers en zussen compleet met namen en leeftijden passeren de revue. Iedere aktie in het verhaal ontbreekt; er is geen fantasie. Als dan eindelijk de bedoeling duidelijk is (aktie in het verhaal brengen) en iedereen begrijpend knikt, geef ik de eerste zin en vraag een leerling om de tweede zin te geven. En jawel hoor…..Vol trots laat een kereltje weten: ‘He has 2 brothers’…….pff……

Soms ben je weer helemaal terug in Nederland.….even enige onduidelijkheid ontstaan met betrekking tot de post (ondanks onze goede voorbereiding), maar vanuit Marokko konden we bijsturen en werd het weer opgelost.

Straatbeeld in Fez: Veel bedelaars (mannen en vrouwen) en veel mannen op een terras (geen vrouwen).

Er wordt totaal niet gecommuniceerd; we moeten overal per toeval achterkomen. Plotseling blijkt dat het 18 november onafhankelijkheidsdag is. Marokko is 60 jaar onafhankelijk. Deze Independance Day valt op zondag. Dan ontdekken we dat maandag 19 november en dinsdag 20 november Public Holidays zijn. Vrije dagen dus. Er zijn geen lessen op het instituut. Op 20 november is het Eid Al Mawlid, (Mawlid an-Nabi) of tewel de viering van de geboortedag van profeet Mohammed. Op dinsdag 20 november had ik een extra class ingepland bij teacher Nisrine. Deze kon dus niet doorgaan vanwege de vrije dag. Dit liet ik dan ook aan Nisrine weten en stelde voor om de extra class een week te verschuiven. Het is toch opmerkelijk dat ik dan als zijnde een niet Marokkaanse mijn Marokkaanse collega moet attenderen op hun eigen feestdagen. Het was mij al eerder opgevallen dat zowel teacher Sanae als teacher Nisrine de extra classes niet opschreven. Ik kreeg het idee dat men dacht: ‘Dees weet het wel, noteert het zelf wel en houdt het wel in de gaten’. Toen ik Nisrine confronteerde met deze conclusie, liet zij weten: ‘Yes you are right, it’s our culture; I have to buy a notebook; I forgot and you are my secretary; thank you so much!’…..Oh…je moet glimlachen of zuchten…....kies zelf maar! En toen bleek dat de Public Holidays eigenlijk op dinsdag 20 en woensdag 21 november zijn, dus niet op maandag 19 november. Echter: British Language Academy heeft bewust voor de maandag en dinsdag gekozen in plaats van dinsdag en woensdag, omdat de woensdag een hele drukke dag is op onze talenschool BLA. Het is soms echt niet meer te volgen…………

Hoe gaan we de vrije dagen invullen? Op zondag 18 november gingen we met de trein naar Meknès. Meknès is een stad in het midden van Marokko en is de hoofdstad van de gelijknamige prefectuur Meknès, in de regio Meknès-Tafilalet. De stad is gelegen op een vlakte niet ver van het Atlasgebergte en de stad Fez. In Marokko moet je voor een treinrit zowel voor de heenreis als ook voor de terugreis een apart treinkaartje kopen. Ook moet je het tijdstip van heen-en terugreis vooraf al laten weten. Echter: Je mag wel terplekke het tijdstip van de terugreis gratis laten wijzigen. Dit alles heeft te maken met reserveringen. Ietwat omslachtig als je in Nederland de OV-Chip gewend bent. Tijdens de heenreis liet Ben per abuis de kaartjes van zowel de heenreis als de terugreis aan de conducteur zien. Deze conducteur keek niet verder dan zijn neus lang was en begon enthousiast in alle kaartjes te knippen (dus ook in de kaartjes van de terugreis). Dees corrigeerde de conducteur. De beste man maakte een notitie op de twee kaartjes die hij per vergissing had geknipt. Bovendien maakte hij ons duidelijk dat wij op het station in Meknès gratis twee nieuwe kaartjes konden krijgen voor de terugreis. Ook het tijdstip voor de terugreis konden we op de nieuwe kaartjes laten wijzigen. Het grapje van Ben dat wij dus niet terug hoefden te lopen van Meknès naar Fez, werd niet begrepen door de conducteur. Het kwartje, excusez de Dirham viel dus niet….Saillant detail: Eigenlijk hadden wij in rijtuig 11 moeten zitten, maar dit rijtuig was niet te vinden, dat wil zeggen het was helemaal niet aangekoppeld!

Op maandag 19 november stond de Borj Fez Mall (Carrefour) gepland. Wij werden aangesproken door een vrouw uit Denemarken die al 10 jaar in Fez woonde. Op de terugweg in de taxi raakten we in gesprek met iemand die een heel betoog hield over de mensheid en dat religie van ondergeschikt belang was, zolang er maar sprake was van l’amour.

Op dinsdag 20 november gingen we naar de medina (met de leerlooierijen/tanneries van Chouara). Op deze plek in het hart van de medina wordt al sinds de Middeleeuwen op ambachtelijke wijze leer geproduceerd, waarmee dit de oudste leerlooierij is ter wereld. De werkwijze is sinds de 11e eeuw nauwelijks veranderd, waarbij alles nog met handen en voeten gebeurt. Het proces begint met de ruwe dierlijke huiden die in witte kalkstenen vaten gedrenkt worden in een mengsel van duivenpoep, urine van koeien en ezels, ongebluste kalk, zout en water. Dit maakt de huid zachter en weekt de haren los. Na een paar dagen in dit mengsel worden de huiden aan de balkons opgehangen om te drogen. Daarna begint het verven in een van de aardewerken vaten waarbij gebruik wordt gemaakt van natuurlijke stoffen, zoals indigo, henna, saffraan, papavers en granaatappels. Het gaat om huiden van kalveren, schapen, geiten, kamelen, dromedarissen en paarden, die vervolgens worden bewerkt tot handtassen, jassen, riemen en portefeuilles. Het blijkt dat de mensen die in de leerlooierijen werken daar slechts halve dagen kunnen/mogen werken en dat zij veelal niet oud worden. De geur kan behoorlijk intens zijn. Vandaar dat er muntblaadjes bij de ingang worden uitgedeeld (om onder je neus te houden). In ons geval viel de geur heel erg mee, wellicht ook omdat het koud en regenachtig was. Vanaf de daken heb je een panoramisch uitzicht over het gebied en het is ook de beste plek om foto’s te maken. De leerlooierij wordt omringd door winkels waar het leer wordt verkocht en natuurlijk werd je richting die winkels geloodst. De leerlooierij van Chouara bevindt zich tussen de oude gebouwen en kronkelige steegjes van de medina. Ook hier weer allerlei winkels met bijvoorbeeld sjaals, kaftans, djellaba’s en puntschoenen, inclusief een wever die aan het werk was. Op een gegeven moment hielden wij het voor gezien, omdat de regen met bakken uit de lucht viel. Gelukkig was de hoofdzaak - het bezoeken van de tanneries/leerlooierijen - volbracht en ook zeer de moeite waard geweest.

Tevens gingen we op deze twee laatstgenoemde vrije dagen ’s ochtends een ontbijtje buitenshuis scoren. En als we ‘thuis’ waren op het taleninstituut namen we tussendoor de telefoon weer op of spraken we met mensen die voor de deur stonden. Blijkbaar was het onduidelijk of er wel of geen lessen waren.

Als wij in een taxi zitten en we willen terug naar het taleninstituut, dan zeggen we altijd: ‘Aux quatre coins’, zijnde de naam van een restaurantje vlakbij British Language Academy. Iedere taxichauffeur kent namelijk deze eetgelegenheid. Het is een rôtisserie. Toen we op een gegeven moment weer de naam ‘quatre coins’ lieten vallen, reageerde een taxichauffeur erg komisch: ‘Ah, c’est la place des poulets’. En inderdaad….vlakbij onze talenschool zitten verschillende eettentjes waar voornamelijk kip wordt gegeten.

20 november: Journée de l’enfance.

Woensdag 21 november begonnen de lessen weer……………..en er kwam een nieuwe vrijwilliger, te weten: Jordan uit de Verenigde Staten, (geboren in de UK), die zal blijven tot 27 november. Een hele aardige knaap die ons al snel in vertrouwen nam over het leed dat hem in zijn leven ten deel was gevallen, namelijk het overlijden van zijn broer (een journalist en fotograaf die in Jemen is gekidnapt en doodgeschoten). Ook spraken we over Nederland en de Verenigde Staten en werden wij bijgepraat over FOMO (The Fear of Missing Out). Het is de angst om iets belangrijks of leuks te missen. En tevens passeerde YOLO de revue. Yolo is het acroniem voor de Engelstalige uitdrukking you only live once, die vergelijkbaar is met de uitdrukking carpe diem. Er wordt mee bedoeld dat kansen direct aangegrepen moeten worden, ook als dat gevaar oplevert. Vooral de jeugd gebruikt dit woord.

Natuurlijk zien we geregeld potentiële nieuwe cursisten verschijnen die zich laten inschrijven. Het kantoor is namelijk een open ruimte dat in verbinding staat met de klaslokalen, keuken, badkamer, slaapkamer e.d. Natuurlijk zijn hoofddoeken niets bijzonders meer, maar burka’s blijven toch wel een beetje apart.

In de lappenmand…..Aangezien één van onze cursisten een arts is, maakten wij hier even gebruik van in de zin van: Kunt u ons wijzen op een laboratorium in de buurt van de talenschool, waar wij kunnen laten prikken op PSA, vitamine B12 en cholesterol? Waar kunnen we bloeddruk laten meten? Waar kunnen we ons laten wegen? Kunnen we in Fez een tyfus vaccinatie laten zetten of moeten we hiervoor naar Casablanca? (Pasteur instituut, ons wel bekend vanuit het verleden). Tevens liet ik (Dees) haar weten dat ik de laatste tijd een beetje duizelig ben in combinatie met het feit dat ik slechter hoor. Ik vroeg me dan ook af of zij wellicht een KNO-arts wist. Het was fijn dat we even op weg werden geholpen. Aangezien deze vrouw nog een beginner is qua Engels (Elementary level), overlegde ik (Dees) met haar in het Frans en dat lukte wel weer. Op dat soort momenten is het fijn dat de mensen in Marokko allemaal Frans spreken.

In de nacht van 22 op 23 november werd ik (Dees) behoorlijk ziek…..Overgeven en diarree, niet normaal……Dit kwam bovenop de hoofdpijn, de misselijkheid, problemen met het gehoor, duizeligheid, pijn in de gewrichten e.d. Maar even aankijken en anders maar eens richting een arts. Goed voor mijn spreekvaardigheid Frans! Midden in de nacht hadden wij zo goed en zo kwaad als het ging de kamer schoongemaakt (kon badkamer/toilet namelijk niet meer halen). Overdag was poetsvrouw Huria bereid (tegen betaling van 20 Dirham) de vloer nogmaals schoon te maken. De was brachten we voor deze ene keer maar eens naar de wasserette. Ook op 23 en 24 november hielden de klachten aan. De hoofdpijn was werkelijk ondraaglijk geworden. Tijd voor aktie dus! De docenten van British Language Academy wisten niet te vertellen waar wij een huisarts konden vinden en kwamen aanzetten met een internist. Daarop besloten wij zelf dan maar om richting apotheek te gaan en aldaar te vragen naar een huisarts.

Wij werden verwezen naar dokter Sakin Rafik en dat bleek een prima verwijzing te zijn. Deze vrouwelijke Marokkaanse arts bleek nog maar 3 maanden werkzaam te zijn in Fez. Zij had niet alleen in Marokko, maar ook in Frankrijk gestudeerd. Zij sprak een beetje Engels, maar gaf uiteraard de voorkeur aan Frans en dus kon ik (Dees) aan de bak! Zij nam alle tijd voor ons (maar liefst anderhalf uur!) en we werden beiden onderworpen aan een uitgebreid onderzoek, o.a. gewicht, bloeddruk, hartfilmpjes, check longen, check buik, check oren, neurologische testen enz. enz. Dit resulteerde uiteindelijk in verschillende verwijzingen. Allereerst de apotheek, i.v.m. medicatie en ampullen voor de hoofdpijn en bovendien ampullen vitamine D en calcium tabletten voor de osteoporose. (Saillant detail: Van de ziekte van Bechterew had zij nog nooit gehoord). Verder een verwijzing naar het laboratorium voor het laten prikken op PSA, vitamine B12 en cholesterol. Het meest belangrijke echter was een doorverwijzing voor mij (Dees) naar een kliniek en wel naar een radioloog vanwege het maken van een hersenscan (Scanner cérébral). Dat was natuurlijk wel even heftig om te horen, te meer omdat er enigszins spoed achter werd gezet, mais il faut exclure…. Of gingen gewoon weer alle registers open, omdat er een paar Nederlanders voor haar neus stonden? Daar hebben we namelijk ook veel ervaring mee. Maar ach….wat doe je dan? Je geeft het maar het voordeel van de twijfel. Vreemd idee…..een hersenscan laten maken en dan ook nog in Marokko….Aan het einde gaf zij ons haar mobiele telefoonnummer en haar emailadres en vroeg ons om haar op de hoogte te houden.

Op 26 november gingen we dan ook richting ‘Centre de Radiologie Annakhil’ voor de hersenscan. Wij hadden er alle vertrouwen in dat er niets alarmerends aan de hand zou zijn. De afstand tot de kliniek werd overbrugd per taxi. Het was echter nogal lastig om een taxi te krijgen die richting kliniek ging. Vaak kregen we nul op het request. De reden daarvoor was ons niet geheel duidelijk. Hoe het ook zij: Plots was het raak. De vreugde echter was van korte duur. Tijdens het instappen raakte een andere taxi onze taxi. Die andere taxi reed stapvoets in een file. De buitenspiegel van deze andere taxi klapte tegen de deur aan van onze taxi. Ben had deze deur net geopend om in te stappen. Ben had de naderende taxi wel gezien, maar omdat deze taxi stapvoets in de file reed, ging Ben er van uit dat hij de deur kon openen en even snel kon instappen. Ben dacht dat de taxichauffeur wel zou stoppen; hij zag Ben namelijk instappen. Helaas…..de naderende taxi reed zijn buitenspiegel stuk tegen de openstaande deur. De deur van onze taxi was enigszins ontzet en de buitenspiegel van de andere taxi bungelde langs de auto. Al snel werd de beschuldigende vinger richting Ben gewezen. Ben echter wees de stapvoets rijdende taxichauffeur als schuldige aan. In dit soort situaties - weten wij uit onze Ghana ervaring - kunnen de Afrikaanse gemoederen hoog oplopen, zeker als er een Europeaan bij betrokken is. Men hoort de kassa dan al rinkelen…Dit ging in een flits door het hoofd van Ben heen. Daarom besloot hij zich niet alleen heel rustig te houden, maar zich ook van de domme te houden en te blijven wijzen op de stapvoets rijdende taxichauffeur. Op de vraag of Ben Engels of Frans sprak werd ontkennend door Ben geantwoord. Onze taxichauffeur was natuurlijk ook niet ‘amused’ over de hele situatie en begon een beetje aan de paraplu van Ben te sjorren. Ben bleef wederom ontzettend kalm en uiteindelijk haakte de man af en maakte het gebaar van: Wegwezen dan maar….Pfff….Geluk gehad en dát op weg naar een hersenscan…..tsjonge…jonge….

Toen we dan eindelijk bij de kliniek arriveerden, kregen we te horen dat we eerst in een laboratorium moesten laten prikken op ureum en kreatinine alvorens de scan gemaakt zou kunnen worden. Dit betekende weer een taxi in en richting ‘Laboratoire Saiss D’analyses Médicales’. Nadat er geprikt was, moest er een uur op de uitslag gewacht worden. Even een hapje eten en toen met de uitslag (die goed was) terug richting ‘Centre de Radiologie Annakhil’. Vervolgens richting scan. Dat was zo gepiept. Bijzondere ervaring om in het Frans alles te ondergaan. Toen was het wachten geblazen op de uitslag. Eigenlijk hadden we de volgende dag moeten terugkomen voor de uitslag, maar wij gaven er de voorkeur aan om te wachten. Na 2 uur gewacht te hebben (waarin o.a. de radioloog was gaan eten met haar gezin) en de rekening van 1500 Dirhams te hebben betaald (ongeveer 150 Euro), kregen we de uitslag: Cérébrale normale. In een gigantische envelop met daarin zeer indrukwekkende hersenfoto’s…hahaha!....inclusief de hele zaak op cd-rom togen we per taxi ‘huiswaarts’. De taxichauffeur vertelde dat hij in Frankrijk rechten had gestudeerd en nu terug was in Marokko om voor zijn zieke moeder te zorgen. Eénmaal terug op het taleninstituut gingen we meteen richting klaslokaal. Het moge duidelijk zijn dat we opgelucht waren en bovendien waren we blij om weer te midden van de cursisten te zijn. Toch een leuk souvenir uit Marokko…..foto’s van je eigen hersenen!!!

Op 27 november lieten we prikken op PSA (Ben), vitamine B12 (Ben) en cholesterol (Beiden). Men had ons verwezen naar ‘Laboratoire Guessous D’analyses Médicales’. Tussen de vele gesluierde vrouwen vielen we wel op. De laborante vond het erg interessant dat wij in Fez werkzaam waren op een talenschool. Toen we het pand verlieten botsten er twee auto’s tegen elkaar, precies op het moment dat wij het zebrapad (met groen licht voor ons) overstaken. Je kijkt toch even vreemd op als er dan luid wordt geapplaudiseerd en de twee betreffende chauffeurs elkaar op de Marokkaanse manier begroeten middels een zoen. Een dag later (28 november) konden we de uitslagen ophalen en alles was nagenoeg in orde. Ook op 27 november gingen we richting apotheek om de voorgeschreven medicatie voor Dees te kopen. Wij slaagden erin om de medicijnen en ampullen voor de hoofdpijn te kopen alsmede de ampullen voor de osteoporose. Echter: De calciumtabletten waren niet te verkrijgen.

Op 29 november gingen we terug naar de huisarts. Wij hadden namelijk afgesproken om alle uitslagen te laten zien, dus zowel van de hersenscan als ook de bloeduitslagen. De huisarts liet weten: ‘C’est tres rassurant et très bien’. Tevens konden we haar melden dat er geen calciumtabletten in Fez verkrijgbaar zijn. Daarop werd besloten om dan maar zuivel te gebruiken (melk, kaas). Bovendien kwam ik (Dees) nog even terug op een eventueel verband tussen enerzijds een licht verhoogde bloeddruk in combinatie met mijn duizeligheid en het feit dat ik slechter hoor. Welnu, bloeddrukmedicatie was niet nodig, doch een verwijzing naar een KNO-arts volgde wel. En toen Ben…In het verleden heeft Ben Simvastatine gebruikt (te hoog cholesterol). Echter: Vanwege het feit dat hij last kreeg van tintelingen, werd in september 2018 in Nederland door de eigen huisarts voorgesteld om te stoppen met Simvastatine en na 2 maanden opnieuw te laten prikken. Dit prikken was dus nu geschied in Marokko en het bleek dat het cholesterol weer een klein beetje was verhoogd. De Marokkaanse arts stelde dan ook voor om toch maar weer te starten met Simvastatine en voor wat betreft die tintelingen adviseerde zij om veel water te drinken.

Gelukkig genieten wij enorm van het lesgeven. De passie is er nog steeds! In een gevorderden groep kwam ter sprake of de cursisten zich meer Afrikaans of meer Zuid-Europees voelden, vanwege het feit dat Marokko min of meer de poort naar Europa is. Het antwoord luidde: ‘We feel more Arabic than African’ en dat konden wij volkomen begrijpen.

De Marokkaanse docenten vinden het soms een beetje moeilijk om op een ‘vrije’ manier les te geven. Daarin ligt dan voor ons de uitdaging!

Onze drie Marokkaanse collega’s Nisrine, Sanae en Aisha koken zelf op de dagen dat poetsvrouw Huria niet aanwezig is, te weten dinsdag, donderdag en zaterdag. Tegen betaling kunnen vrijwilligers mee-eten; tortilla’s; pasta’s e.d. Echter: Zelf andere dingen uitproberen is natuurlijk ook leuk.

Vrijwilliger Jordan uit de USA vertrok op 27 november. Wij hadden een bijzondere band met deze jongeman opgebouwd. Wij zijn in afwachting van nieuwe vrijwilligers.

Tot zover onze eerste maand in Fez….

Beetje vroeg, maar alvast een liefdevolle decembermaand gewenst!!!

Groet, Ben en Dees