Van Marokko naar Nederland
Door: Dees
Blijf op de hoogte en volg bendeesonderweg
19 Juni 2019 | Marokko, Chefchaouene
Op 24 juni gaan wij naar Nederland. Dit hele verslag gaat voor 99% nog over Marokko.
Het is Ramadan (begin mei-begin juni) en dat heeft een behoorlijke impact op het dagelijks reilen en zeilen. Na zonsondergang komt alles en iedereen weer tot leven…..…….Wij merken wel dat er tijdens de Ramadan geregeld ruzies op straat voorkomen. Dit verschijnsel wordt ‘mramden’ genoemd. Een ‘mramden’ is iemand die erg boos en vaak oncontroleerbaar is. Tijdens de Ramadan kan het voorkomen dat je zinnetjes hoort als ‘Ik ben mramden’ (gebrek aan sigaretten, drugs of koffie). Gewelddadige uitspraken kunnen dan volgen. Al op de eerste dag van de Ramadan (7 mei) werden meerdere incidenten gemeld met ‘mramdines’. Deze mensen kun je overal tegenkomen: In de medina, in bussen, bij banken, in ziekenhuizen, bij overheidsinstellingen enz. Symptomen zijn: Hoofdpijn, problemen met het zien, een sterke behoefte aan roken, drinken, vechten. De daders hebben vaak snel spijt van hun daden en vragen meteen om vergiffenis. Deze meestal gewone mensen kun je aan het einde van de dag (het moment dat er weer gegeten mag worden) weer glimlachend op straat terugvinden, waar ze hun gedrag van die dag betreuren. Als er ’s avonds weer gegeten mag worden is iedereen blij.
Dit feestelijke moment waarop moslims na zonsondergang tijdens de Ramadan met elkaar gaan eten, wordt de iftar genoemd. Als starter van de maaltijd worden vaak dadels en melk genuttigd, gevolgd door de Harira soep.
In onze accommodatie zijn twee beheerders waar wij een erg goed contact mee hebben: Foued en Mohammed. Vanzelfsprekend wordt er ook gepraat over de situatie in Marokko. De teneur is onvrede. Als er onvrede heerst in een land is dat uiteraard een ernstige zaak. 95% van de Marokkanen is ontevreden over hun land. Zeker de jeugd ziet weinig perspectief. Het onderwijs is slecht. Alleen als je rijke ouders hebt, kun je goed onderwijs genieten. En de mensen hier in het Rifgebergte hebben weinig te zeggen. Vrijheid van meningsuiting kent men niet. Het is een schijndemocratie. Je mag je niet kritisch uitspreken over de koning, want dan beland je jarenlang achter de tralies.
Zoals in een eerder reisverslag gemeld woont hier in Chefchaouen de familie Raissouni: Vermogend en invloedrijk. De oude Ali Raissouni was onlangs een partnership aangegaan met direkteur Harim van talenschool British Language Academy, maar deze coalitie bleek geen succes te zijn. Beiden kickten op macht en geld en inmiddels is de samenwerking dan ook verbroken en is Harim tijdelijk elders in Chefchaouen gestart met zijn talenschool en gaat Raissouni verder met vreemde praktijken.
Zomaar enkele voorbeelden: Jaarlijks krijgt deze Raissouni van de overheid duizenden Korans opgestuurd met het verzoek deze gratis te verdelen onder de mensen.
Echter: Het blijkt dat Raissouni de Korans verkoopt!.........Pfff……..Schandalig! Ook krijgt deze Ali Raissouni voedselpakketten opgestuurd met het verzoek deze te verdelen onder de arme bevolking, maar Raissouni drukt deze voedselpakketten gewoon achterover….Hier zijn toch geen woorden voor?...Maar het gaat nog verder…..Mensen die voor hem werken worden niet uitbetaald. Hij vindt het normaal dat men maanden of zelfs een jaar op salaris wacht.
Chefchaouen is een vredelievend plaatsje en de mensen zijn aardig en behulpzaam. Mensen beginnen ons te herkennen en vragen vaak wat wij in Chefchaouen doen. Als wij dan vertellen over de talenschool inclusief de samenwerking met Raissouni, zien we iedereen schrikken bij het horen van de naam Raissouni. Overal waar we komen en waar die naam valt, wordt negatief gereageerd. Het blijkt dat hij niet geliefd is. Sterker nog: Men zucht diep, men slaat de handen voor het gezicht, men maakt een wegwerp gebaar, men begint te vloeken e.d. Als mensen in de gaten krijgen dat wij een maand in het immens grote (school)gebouw hebben gewoond en gewerkt, wil men ons een hart onder de riem steken. Alle mensen zijn het erover eens dat wij domme pech hebben gehad om nét die verkeerde persoon te treffen. Zoals bekend is zo ongeveer iedereen (inclusief wij) vertrokken. Mensen vragen zich af waar het grote gebouw voor gebruikt gaat worden.
De meest wilde verhalen doen de ronde: Het gebouw zou geen eigendom zijn van Raissouni, doch in handen zijn van de ‘groten der aarde’ uit Saoedie Arabiё, De Emiraten en/of Qatar. Eén van de opties is dat er een hotel zal komen. De laatste versie is dat er momenteel vele Japanners verblijven. Als we uiteindelijk laten weten dat we nu werkzaam zijn op een project voor blinden, dan knikt men instemmend en goedkeurend. Ons nieuwe project bestaat uit betrouwbare mensen, volgens de lokale bevolking.
12 mei: Wij hadden een afspraak met madame Saida, de voorzitter van ‘ons’ blinden project. Op die dag zou zij komen tussen 17.00 en 18.00 uur om de voortgang te bespreken. Men had ons namelijk gevraagd om tijdens de Ramadan geen les te geven, noch toeristen te stimuleren om de mooie geweven stoffen te kopen. Echter: Wij wilden maar één ding en dat was gewoon verder gaan met ons werk voor de blinden, maar dat is te simpel gedacht in deze cultuur. De Ramadan regeert en bepaalt de hele maand het dagelijks leven en dus ligt ‘la vie quotidienne’ behoorlijk stil. Oké, het wachten was dus op Saida. Op 11 mei persoonlijk deze afspraak gemaakt voor de volgende dag (12 mei) en wat gebeurde er? Juist ja, helemaal niets. Madame Saida kwam niet opdagen. Toen we gingen bellen, werd haar telefoon niet opgenomen. Volgens de beheerder van ons onderkomen was dit niet zoals een echte moslim zich zou moeten gedragen, want….’un vrai musulman respecte la parole et l’heure. Ce sont les Arabes qui ne respectent pas la parole ni l’ heure’. Tsja….het zal allemaal wel, maar feit is dat het niet opschiet.….
Als we haar nogmaals bellen, wordt er wederom niet opgenomen. Wij hadden net besloten om helemaal niets meer te doen, als zij plotseling zelf belt. Duizend excuses, druk, druk, druk, maar….‘je vais venir ce soir après 20.00 heures’. En hoera…...zij hield woord en kwam.
Het was erg fijn dat wij eindelijk eens van gedachten konden wisselen met haar. Zoals altijd had alles weer te maken met cultuurverschillen. Wij Nederlanders zijn open, ‘straight to the point’ en ons communiceren en plannen zijn onderdeel van onze cultuur. Hier in Marokko is dat wezenlijk anders.
Zo bespraken we bijvoorbeeld de kwestie dat medewerker Mohammed geregeld niet in de shop is. In onze perceptie is dat niet goed. Het is belangrijk dat Mohammed aanwezig is. Hij spreekt als enige Engels, hij is niet blind en hij is op de hoogte van de prijzen en de maten van de geweven stoffen. Klinkt allemaal plausibel, doch Saida schetste een beeld van zijn achtergrond. Het blijkt dat de moeder van Mohammed jong gestorven is. Vader bleef achter met 3 jonge kinderen. Pa zelf is blind. Oma heeft de zorg van de kinderen op zich genomen. Het moge duidelijk zijn dat Mohammed een goede band heeft met zijn oma. Volgens Saida heeft Mohammed behoefte aan een zekere mate van vrijheid en is het dus heel normaal dat hij gedurende een werkdag gewoon even naar oma gaat of gaat voetballen of…of…Madame Saida was er van overtuigd dat Mohammed zou vertrekken als men hem deze vrijheid zou ontnemen. Bovendien was Saida al blij dat Mohammed tenminste opschreef als hij iets verkocht. Dat was in het verleden - bij de voorgangers van Mohammed - wel anders geweest.
Ook spraken we over onze manier van lesgeven….Tsja.. dat gebeurt nu eenmaal op een Europese wijze en die verschilt uiteraard van de Afrikaanse manier. Lesgeven in Marokko is ‘frontal teaching, repeating and memory power’. De docent praat en de leerling luistert. Dat wij iets anders verstaan onder lesgeven moge duidelijk zijn. Wij probeerden haar middels steekwoorden een beetje wegwijs te maken in onze manier van lesgeven: Brainstorming, learning to give an opinion or to express feelings, the teacher is just a coach, working in groups etc., waarbij het allerbelangrijkste centraal staat, te weten: Learning by doing! Hoewel zij aangaf het interessant te vinden, zagen wij toch dat het ‘een ver van mijn bed show’ voor haar was. Het spreekt vanzelf dat men erg moet wennen aan onze didactische aanpak. Het volgende voorbeeld laat dit zien: Wij geven Engelse les en doen dit op een zeer interactieve manier, waarbij allerlei ‘ tools’ worden ingezet: Songs, rhymes, drawing, storytelling, videos, pictures, learning games etc. Dit alles natuurlijk met slechts dat ene doel, namelijk: Engels leren. Echter: De mensen op het project verstaan onder Engels onderwijzen alleen maar grammaticale regels uitleggen en begrijpen niet dat de leerlingen veel meer leren door er op een speelse manier mee bezig te zijn….Learning by doing dus!
Madame Saida verontschuldigde zich voor het incident dat zich op 8 mei had voorgedaan. Nog even in herinnering geroepen: In eerste instantie had men ons laten weten dat wij gedurende de Ramadan geen les konden geven. Dat was jammer natuurlijk, maar okay….Wij zouden dus slechts de taak hebben ‘to encourage tourists to buy the beautiful woven clothes’. Op 8 mei echter werden we gestoord in onze ‘selling activities’ door een agressieve verslaafde gids die dreigde met de politie, omdat wij geen ‘authorization’ hadden. Madame Saida liet ons weten dat het blinden project bij de Gemeente wel een ‘authorization’ voor ons had geregeld als het ging om lesgeven, doch een ‘authorization’ via de politie om te mogen verkopen, bleek totaal onnodig te zijn. Hiervoor had zij de volgende argumenten: Allereerst waren wij geen verkopers (wij praatten slechts enthousiast over de geweven stoffen richting toeristen); ten tweede kende madame Saida het hele politiekorps en hadden wij dus niets te vrezen (bovendien was de betreffende verslaafde gids slechts ‘a fake one’) en ten derde had de koning in het verleden het project bezocht en ook gesteund (en de koning heeft het hier voor het zeggen). Kortom: Geen nood!
Madame Saida liet ons weten dat zij alle issues terug zou koppelen naar het project en zij ging er van uit dat wij gewoon verder konden gaan met het promoten van de geweven stoffen tijdens de Ramadan periode. Zij beloofde ons te bellen. Voor het lesgeven moesten we echt wachten tot na de Ramadan. Welnu, wij waren in ieder geval blij dat zaken waren besproken en opgelost.
En wat gebeurde er? Juist ja, helemaal niets…..Haar beloofde telefoontje bleef uit. En wij maar wachten. Dus stuurden we haar sms-jes. Geen reactie. Daarna belden we haar op en toen liet zij eindelijk weten dat wij - ook voor wat betreft het promoten van de geweven stoffen - moesten wachten tot na de Ramadan. Dit zal er bij ons nooit ingaan: Je biedt je diensten gratis aan en je hoort vervolgens niets………….
Op 13 mei bezochten wij voor de eerste keer de bibliotheek in Chefchaouen. Erg interessant, met een afdeling Arabisch, Frans, Spaans en zelfs een beetje Engels.
Op www.bladna.nl/Marokko lezen we veel actualiteiten over Marokko. Deze website is in het leven geroepen voor de Marokkanen die in Nederland wonen.
Op 16 mei troffen we een Nederlands echtpaar waarmee we aan de babbel raakten. De mensen kwamen uit Friesland (onder de rook van Leeuwarden) en maakten deel uit van een reisgezelschap dat 3 weken door Marokko reisde. Wederzijds vonden we het leuk om even in het Nederlands te kunnen praten. In eerste instantie dachten zij dat wij ook toeristen waren. Toen bleek dat wij wereldwijde vrijwilligers waren, was dit wel een eye-opener voor beiden.
18 mei: Allebei zijn we behoorlijk verkouden, maar ja…..lange tijd zaten we in de kou, begin mei werd het warmer, vervolgens werd het even bloedheet en toen werd het weer frisser…..Weersomslagen dus.
Die avond werd gezellig doorgebracht met beheerder Mohammed en spraken we over onze Afrika-ervaringen (terwijl Nederland het Songfestival aan het winnen was).
Even beltegoed opwaarderen blijkt niet zo gemakkelijk te zijn…..Winkeltjes gesloten (om 15.00 uur zegt men dat de shop open gaat om 13.00 uur, oh sorry…misschien gaat de shop open om 18.00 uur); Stalletjes open doch eigenaar is aan het slapen (Ramadan); Stalletjes open doch de machine om op te waarderen was leeg (geen saldo aanwezig); Een jonge knaap wilde wel helpen, maar geld geven aan een vreemde leek Ben ook niet zo’n goed plan. Kortom: Een gebed zonder einde….….Credits kopen voor je telefoon en dat op een zondag tijdens de Ramadan is bijna een ‘mission impossible’.
Flinke wandeling maken door Chefchaouen….van de blauwe medina richting waterval….klimmen en klauteren…..mooie foto’s maken….praten met bekenden…..zelfs een enkele leerling hield ons staande en natuurlijk sprak iedereen over de Ramadan……de weg kwijtraken…..opzij springen voor brommertjes…….struikelen over de katten…..art gallery’s bekijken…………
Mohammed, één van de beheerders van onze accommodatie is wel grappig. Hij liet ons weten dat Egypte ‘de moeder van de wereld’ was, maar…..zo voegde hij toe: ‘Morocco is the father of the whole world’.
Ik (Dees) heb de laatste tijd de apotheek platgelopen: Keelpijn, hoofdpijn, verkoudheid, schimmelinfectie enz. Daarbij valt het volgende op: Je vraagt bijvoorbeeld voor een drankje of een zalfje en men laat dan weten dit niet te verkopen. Vrijwel meteen adviseert men allerlei pillen. Als je blijft aandringen, komt men uiteindelijk tóch aanzetten met je gevraagde zalfje of drankje. Dit verschijnsel komt niet alleen voor in een apotheek, doch ook elders, bijvoorbeeld in een eetgelegenheid….Men heeft iets niet en uiteindelijk tóch weer wel…..heel vreemd……..
Zoals in vele ontwikkelingslanden is er ook corruptie in Marokko….Corruption kills a nation…..Tegen de corruptie strijden of zwart betalen…Dát is een dilemma waar Marokkaanse burgers dagelijks mee worden geconfronteerd. Er is namelijk geen transparant en betrouwbaar wettelijk kader. Corruptie lijkt daardoor soms in het bloed van de - in dit geval - gemiddelde Marokkaan te zitten. En dát is natuurlijk een trieste zaak.
Geregeld zien we een lange begrafenisstoet door Chefchaouen trekken. Dit gaat gepaard met zingen, veel kabaal en mensen die luidruchtig de stoet volgen.
Rijscholen in Marokko doen onze wenkbrauwen fronsen. In Chefchaouen zagen we dat de leerling instapte, achter het stuur kroop, de gordel omdeed en de auto startte. Dit alles terwijl de rijschoolhouder buiten de auto stond. Vervolgens stapte de rij-instructeur in (naast de leerling op de bijrijders seat), maar laat de leerling niet sturen.
Hij hangt als het ware over de leerling heen en bestuurt de auto dus zelf. Overigens: In Casablanca zagen we ook een ietwat afwijkende komische situatie, namelijk een lesauto met 2 sturen……..
22 mei: Een opstootje voor onze deur van onze accommodatie. Een aanrijding waarbij verschillende auto’s waren betrokken. Veel geschreeuw, geduw, getrek en scheldpartijen. Er werd flink gemept en uiteindelijk werd er door een boze gast een achterruit van een auto ingeslagen. (En zijn vuist bloedde niet). Kortom: Groot tumult en korte lontjes in de Ramadan.
Verkooptruc op straat: Je wordt door een willekeurig iemand aangesproken met de vraag: ‘Hey do I know you from last year?’ Als wij dit ontkennen, is het gesprek feitelijk gestart en dat is juist de bedoeling van de man in kwestie. Hij wil namelijk iets verkopen (Berber produkten) en jawel hoor…je krijgt een uitnodiging voor een bezoek aan zijn shop. Ja, ja, enige creativiteit kan de Marokkaanse verkopers niet worden ontzegd.
Op 23 mei raakten we in gesprek met een aardige man die vlakbij ons onderkomen een shop runt. Deze man had een goede visie. Hij vertelde dat hij vroeger ‘a grade in biology’ had behaald. Echter: Hij sprak voornamelijk over al zijn frustraties in Marokko. Zoals altijd viel de naam Raissouni weer en de man maakte ons duidelijk dat Raissouni geen knip voor de neus waard was. Ook kwam het slechte onderwijs ter sprake.
Gelet op zijn achtergrond vond hij het uiteraard zeer belangrijk dat zijn twee kinderen goed zouden leren. En ja, dat betekent dus dat hij zijn kinderen naar een privéschool stuurt, want het onderwijs op een overheidsschool is huilen met de pet op. Daar gaat het puur om show en decoratie. Dat hij krom moet liggen om het onderwijs voor zijn twee kinderen te kunnen betalen, nam hij op de koop toe. Er was geen andere keus. Ook de corruptie kwam ter sprake, de macht van de koning en het feit dat je geen vrijheid van meningsuiting hebt. Als je je mond opendoet, ga je eraan (hij maakte het gebaar van het doorsnijden van de keel). Hij verontschuldigde zich richting ons dat wij helaas ook zoveel tegenwerking hadden ervaren in Marokko. Hij deed dit op de volgende wijze: ‘All the Arabic countries are bullshit; people here don’t want their children to develop’. Het zat de man behoorlijk hoog. Hij gaf ons een hand en liep weg….met tranen in zijn ogen…………..
In onze accommodatie voeren we mooie gesprekken over het leven van alledag in Marokko. Het gebouw waar wij verblijven blijkt niet verzekerd te zijn voor brand. Dit is geen uitzondering; 80% van de mensen heeft geen brandverzekering. Reden: Te duur. Dus is er maar 1 oplossing: Op God - uh op Allah - vertrouwen en hopen dat er geen gekke dingen gebeuren. Ook spraken we over de militaire dienstplicht. Als je studeert of werkt, hoef je niet in dienst, anders wel. Voor de moslims is het de grote droom om eens in hun leven naar Mekka te gaan.
Beheerder Mohammed van ons onderkomen vertelde dat er twee bedevaarten naar Mekka bestaan, te weten: een goedkope uitgeklede versie tijdens de Ramadan en de dure echte versie na de Ramadan. Verschil in prijs: Goedkope versie: 15.000 Dirham (1500 Euro) ten opzichte van dure versie: 50.000 Dirham (5000 Euro). Deze beste man leest de Koran, bidt 5x per dag, gaat naar de moskee enz. enz. Hij liet ons weten dat thuis bidden slechts 1 ‘credit’ oplevert; naar de moskee gaan daarentegen levert 27 ‘credits’ op. Voor ons is dit alles niet te bevatten. Echter: Voor hem was het heel moeilijk voor te stellen dat wij een ‘doing church’ prefereren boven een ‘praying church’. Wel, des te interessanter om dit soort zaken te delen.
Conform afspraak zal de huuder ons appartement omstreeks medio juni gaan verlaten en dan zal de eindoplevering plaatsvinden. Wij zullen eind juni terugkeren naar ons appartement in Vlisingen. De laatste maand Marokko is aangebroken….…..! Het is een maand waarin we o.a. verschillende Fonteyne berichten mogen ontvangen. De belangrijkste issues zijn het vervangen van een videofooninstallatie en de aanschaf van een nieuwe cv-ketel. Tikkeltje vreemd om je in Marokko bezig te houden met dit soort dingen, maar goed….op deze manier beginnen we weer langzaam mee te draaien in de Nederlandse molen. Met betrekking tot het plaatsen van een nieuwe videofoon in ons appartement, (een week voor onze aankomst), moeten we vanuit Marokko er even voor zorgen dat de juiste poppetjes op het juiste moment op de juiste plaats worden ingezet.
Met onze aardige huurder, onze aardige buren en met de aardige mensen van het verhuurbedrijf moet dit wel gaan lukken.Verder hebben we vanuit Marokko ons ingelezen als het gaat om de aanschaf van een nieuwe cv-ketel en hebben inmiddels onze keuze gemaakt. En er is zelfs al een afspraak gepland voor de tandarts in Nederland.
Inmiddels terugvlucht geboekt en is het een feit dat wij 24 juni onze terugvlucht hebben naar Nederland. (Tanger-Amsterdam).
Onze huurder is een jachtenbouwer. Het schip is klaar en de sea trials van 23 mei en 6 juni zijn voorbij. Nu het huurcontract ten einde loopt, hebben we contact met de bewoner van ons appartement en met het verhuurbedrijf. Wij zijn erg tevreden over onze huurder.
Wij prepareren ons dus al een beetje op Nederland, maar we denken ook na over de toekomst. Wij zijn van mening dat de lichamelijke hindernissen niet de geest, passie en drive mogen overschaduwen.Voorzichtig dromen we dan ook verder….Wellicht kunnen we terugkeren naar een voormalig project in Latijns-Amerika of in Zuid-Oost Azië. Daar gaat onze voorkeur namelijk naar uit. Wij beginnen langzaam contact op te nemen en wachten op berichten…...Spannend!
Vooralsnog zijn we echter in Chefchaouen en op een gegeven moment ontvingen we een heel aardig bericht van Fatima.
Met deze Marokkaanse docente Engels hadden wij samen gewerkt gedurende de opstart van British Language Academy in Chefchaouen (10 maart-10 april). Wij hadden een heel goed contact gehad en daarom begrepen wij ook niet dat zij begin mei geen gehoor had gegeven aan onze uitnodiging om elkaar te treffen in ons onderkomen, maar gelukkig maakte haar mail vele dingen duidelijk. Verder stak zij ons een hart onder de riem en liet o.a. weten: ‘Our Moroccan culture is blocking everything and everybody. You are really good people who inspired me. I have learned a lot from you and I enjoyed discussing things with you. People here do not appreciate the help that you offer. They do not even see what you do for them. They appreciate only one thing and that is money. Unfortunately this is the Moroccan culture’. Inmiddels is Fatima werkzaam op de nieuwe lokatie van British Language Academy in Chefchaouen en deze tijdelijke nieuwe plek bevindt zich in de omgeving van het ziekenhuis van Chefchaouen. Fatima liet weten dat er nog steeds geen lesmateriaal is, dat er geen vrijwilligers zijn en dat het nog altijd schort aan communicatie. Zij werkt samen met Charif (de contactpersoon van direkteur Harim), maar aan deze Charif heeft Fatima helemaal niets. Charif is nog steeds liever lui dan moe. De nieuwe lokatie is oud, bevindt zich in een slechte buurt en is moeilijk te vinden. Hoewel Fatima zeer gedreven is om les te geven, ondervindt zij slechts tegenwerking. Dit heeft er dan ook toe geleid dat zij op zoek gaat naar een andere baan. En direkteur Harim blijkt nu plotseling iedere week in Chefchaouen te zijn, terwijl hij nooit kwam in de periode 10 maart-10 april (de periode dat wij bezig waren geweest met de opstart van de nieuwe talenschool).
En dan…surprise…surprise…....op 29 mei werden we met een bezoekje van Fatima vereerd in onze accommodatie Sevilla en konden we gezellig bijpraten. 10 dagen later besloten we om nogmaals de tijdelijke nieuwe lokatie te gaan zoeken. (De eerste keer hadden we het namelijk niet kunnen vinden). En hoewel we de juiste plek nu wél vonden (als onderdeel van een gebouw waar naast Engels, ook Frans en Spaans werd aangeboden), was er niemand aanwezig. Reden? Holiday. En zoals Fatima al had gemeld, betrof het een hele slechte buurt. Nou, dat is geen visitekaartje voor British Language Academy…..
Begin juni: Op naar de tailor voor enige herstelwerkzaamheden. In de piepkleine shop is het een komen en gaan van mensen. Vele passanten werpen een blik naar binnen. Zo zagen we niet alleen enkele meisjes van het blinden project, maar ontmoetten we ook een man die al 26 jaar in Nederland woont. Deze Marokkaanse man, getrouwd met een Nederlandse vrouw, was erg stellig: In Nederland is 80% van de mensen goed en 20% slecht; in Marokko is 20% van de mensen goed en 80% slecht. Toen hij begreep dat wij geen toeristen waren, doch vrijwilligers, liet hij weten: ‘God zal jullie belonen, want hij ziet alles’….en hij vervolgde: ‘Nederlanders hebben een groot hart; de beste mensen op de wereld zijn Nederlanders’……...hahaha!!!
Toen we een tijdje later de tailor nog eens nodig hadden, hadden we pech…..Telkens weer kregen we te horen….Tomorrow, demain, mañana….en morgen was het weer morgen en dat ging zo maar door….
Op een gegeven moment moest men andere varianten verzinnen: De tailor slaapt, de tailor eet, de tailor bidt, de tailor heeft een dagje vrij….vele variaties op een thema….Maar: De aanhouder wint…..
Mannen maken nog steeds de dienst uit in Marokko en dat zie je terug in het dagelijks leven. Vrouwen zorgen voor alles en mannen zitten in een café: Er wordt gekletst, koffie gedronken (of thé à la menthe), vrienden worden zoenend begroet, voetbal wordt bekeken en de ene na de andere ‘puntmuts’ (mannen in lange djellaba’s) schuifelt naar binnen. Het lijkt erop dat het enige recht van de vrouw het aanrecht is. Echter: Onze studenten uit het recente verleden hebben ons verzekerd dat ook hier de emancipatie op gang komt.
Nog steeds zitten we in de Ramadan. Elke nacht om 1.00 uur komt er een trommelaar voorbij. Dit betekent dat er gestart kan worden met het avondeten. (Tijdens de Ramadan is het ontbijt namelijk omstreeks 19.30 uur, de lunch omstreeks 22.30 uur en het diner dus vanaf ongeveer 1.00 uur). Verder gaat er om 3.00 uur ’s nachts een sirene af, die geplaatst is op het gemeentehuis. Dit signaal houdt in dat er niet meer gegeten mag worden. Vele storingen dus gedurende de nacht. Sommigen mensen hebben dan ook meer problemen met het slaaptekort dan met de honger (omdat men overdag niet mag eten).
De Marokkaanse Ramadan eindigt pas als in Saudi Arabiё de nieuwe maan wordt gesignaleerd en dat is niet vooraf in te schatten, maar…het einde van de Ramadan was op 4 juni. Eid-al-Fitr (het Suikerfeest) was op 5 en 6 juni. Zakat is 1 van de 5 zuilen van de islam en houdt in dat je geld of goederen geeft aan de armen. Het woord zakat betekent ‘reiniging’. Vlak voor het einde van de Ramadan dient men de Eid-al-Fitr zakat te geven. Iedere persoon moet tenminste 13 Dirham (is 1 Euro 30) geven aan een minderbedeelde. Voorbeeld: Het gezin van een beheerder van onze accommodatie bestaat uit 6 personen (vader, moeder en vier kinderen) en zij moeten dus 6x13 Dirham is 78 Dirham geven (is 7 Euro 80). Beheerder Mohammed vindt het prachtig als wij vragen naar al deze ‘ins and outs’ en meldt ons dan met een zeer serieus gezicht: ‘It is all to get more credits for the paradise’……tsja………
Nog even een weetje: Als je tijdens de Ramadan bijvoorbeeld op straat rookt, eet, drinkt, dan is de kans erg groot dat je wordt opgepakt door de politie en achter de tralies verdwijnt en/of een boete moet betalen.
Aan alles komt een eind en dus ook aan de Ramadan….…..op 5 juni was het Eid-al-Fitr (Suikerfeest) en hoorden we: Eid Mubarak, of te wel: Gefeliciteerd met Eid-al-Fitr.
Het adres van ons onderkomen luidt: Allal Ben Abdellah. Het kon natuurlijk niet uitblijven dat Ben hier een geintje over maakte richting beheerder.
Dit geschiedde in de trant van: ‘Goh, leuk dat de straat hier naar mij is vernoemd’. De beheerder (zeer aardig, maar niet al te snugger), moest even diep nadenken, maar toen het kwartje viel barstte hij in lachen uit, om vervolgens uit te leggen dat Ben betekende: ‘le fils de’.
Ben kan niet over straat lopen zonder dat mensen hem aanspreken of luidruchtig begroeten of van grote afstand roepen: ‘Hey teacher, how are you?’ Als Ben dan op de Marokkaanse manier antwoordt middels: Hamdullilah (we thank God), is men helemaal blij…..hahaha!
De Marokkaanse koning Mohammed de Zesde heeft ter gelegenheid van het einde van de Ramadan 755 gevangenen gratie verleend. Onder hen zijn 107 Hirak Rif activisten uit het Rif gebied. Even enige achtergrondinformatie: Hirak Rif en andere protestbewegingen ontstonden in oktober 2016 in het overwegend door Berbers bewoonde noordelijke Rifgebergte. Aanleiding was de dood van een visboer die zijn handelswaar probeerde terug te krijgen. Deze handelswaar was namelijk door agenten in beslag genomen. Er waren wekelijks massale protesten tegen de armoede en corruptie in de regio. In juni 2017 sloeg de Marokkaanse regering de protesten neer en werden honderden activisten gevangen gezet. Veel van hen waren om verschillende redenen tot lange celstraffen veroordeeld. Nu hebben o.a. deze gevangenen dus gratie gekregen. Voor de duidelijkheid: Chefchaouen, de plaats waar wij verblijven, bevindt zich ook in het Rifgebergte.
Inmiddels 4 maanden Spaans online afgerond via Duolingo. Was leuk om te doen.
7 juni: Ik (Dees) kom ten val in de kamer. Gelukkig slechts 2 blauwe plekken aan over gehouden…
Op 8 juni liepen we in Chefchaouen de Marokkaanse collega teacher Meriem tegen het lijf van British Language Academy, lokatie Casablanca. Daar keken we wel van op, want dat verwacht je natuurlijk niet. Wij lieten haar weten dat we over 2 weken naar Nederland zouden terugkeren. Zij was er van overtuigd dat wij elkaar ooit weer zouden ontmoeten in Marokko. Ach….wij lieten haar maar zo wijs en zeiden: ‘Never say never’………….
De Marokkaanse keuken…..nu zelfs aanwezig in restaurant couscous et tagine in Vlissingen….leuk om even de prijzen te vergelijken. Kost een couscous of tagine in Nederland ongeveer tussen 16 en 21 euro, hier in Marokko ben je voor 40 Dirham klaar, zijnde 4 euro. Voor de bekende Harira soep betaal je in Nederland 5,50 euro en hier in Chefchaouen slechts 50 eurocent. Eet smakelijk! Maar wie weet…..Als je in Vlisssingen hamdullilah zegt, dan krijg je het misschien wel gratis….hahaha! Dit voor onze Zeeuwse vrienden, want…ons Zeeuwen bin zuunig……
Ben heeft een zwak voor (banket) bakkers. Patisserieën zijn dan ook wel aan hem besteed. Meestal gaat hij alleen op pad, maar toen ik (Dees) een keer mee ging, kreeg Ben te horen (en wijzend naar mij): ‘Is she your sister?’..….…..hahaha!
Toen Ben op zijn ring wees, was het duidelijk voor de verkoopster dat ik (Dees) niet zijn zus, doch zijn vrouw was. Een paar dagen later staat Ben wederom in de bakkerszaak, alleen wel te verstaan. Het meisje achter de toonbank begint te stralen en wijst naar de trouwring van Ben. Het kind kan slechts Arabisch spreken, maar de trouwring staat voor het feit dat Ben is getrouwd. Zij vindt het helemaal geweldig en fluistert haar collega in, die vervolgens ook begint te stralen. Ja, ja, total physical response is de oplossing als er een taalbarrière is.
Beheerder Foued had ons gevraagd om foto’s te mogen zien van Ghana. Nou, aan dat verzoek werd voldaan in de vorm van een power point presentatie. Hij vond het erg interessant en liet weten: ‘c était très bien’. Hoewel hij veel makkelijker Frans praat dan Engels, wilde hij toch iets in het Engels zeggen. Telkens als hij Ben op een foto zag zei hij: ‘oh, mister Ben’ en plotseling sprak hij richting mij: ‘Do you know that you have a very good husband?’ Ja, Foued, dat hoef je mij niet te zeggen, want dat weet ik natuurlijk wel……....hahaha! Aan het einde van de avond gaf hij ons - waarschijnlijk als dank - een maïskolf. En ja hoor….een paar dagen later wilde zijn collega Mohammed natuurlijk ook dezelfde power point presentatie van Ghana zien en natuurlijk voldeden we ook aan zijn verzoek. De beste man bleef zijn hoofd maar schudden en mompelde: ‘It’s too much; God will bless you’.
De zomertijd in Marokko ging in op 9 juni. Men was even terug geschakeld naar de wintertijd vanwege de Ramadan. Nu de Ramadan weer voorbij is, kon de zomertijd dus weer ingaan.
Een bewindsvrouw wil de strijd aangaan tegen bedelarij in Marokkko. Zij stelt daarom voor om bedelaars, maar ook mensen die hen geld geven, te sanctioneren.
Logica is ver te zoeken hier……In onze accommodatie zou na de Ramadan een restaurant worden geopend. Er gebeurde echter niets. Ach ja…na de Ramadan is een rekbaar begrip, nietwaar? Dat kan net zo goed december zijn….hahaha! Hoe is het toch mogelijk dat men in de zomermaanden (toeristen) niet tot opening overgaat? En wie gaat er nou affiches ophangen van concurrent eetgelegenheden? Afrika werkt volgens zijn eigen logica, maar wij begrijpen er helemaal niets van. Echter: Het blijkt dat men in afwachting is van materialen, die uit Tanger moeten komen. Verder is het proces iets vertraagd door de Ramadan, maar…..er wordt toegezegd dat het restaurant bijna de deuren gaat openen, totdat plotseling duidelijk wordt dat belastingen niet zijn betaald en dat men nog moet wachten op vergunningen. De verwachting is dat het vooruit geschoven wordt tot medio juli. Voor ons dus te laat. Tsja…..this is Africa…uitstellen, geen planning, wel excuses.
Op 10 juni keerden we terug naar het blindenproject. Na de Ramadan zouden we de draad weer kunnen oppakken. Het zijn echter nog slechts 2 weken voor ons vertrek naar Nederland. Wij waren benieuwd wat we zouden aantreffen en met welk kluitje we deze keer in het riet zouden worden gestuurd. Welnu, de blinde vader Ahmed was aanwezig samen met zijn ziende zoon Mohammed. Alle anderen waren afwezig.
De baas - Abdel Kader - was op deze dag teruggkeeerd uit Mekka, maar was nog niet op het project. Aangezien de oude Ahmed eigenlijk alleen maar Arabisch praat (en slechts een beetje Frans), spraken we met Mohammed. Wij vroegen wanneer we weer konden beginnen; welke dagen voor hen ‘convenient’ zouden zijn en we vermeldden bovendien dat we over 14 dagen onze terugvlucht naar Nederland hadden. Nadat zoon Mohammed met pa Ahmed in het Arabisch had overlegd, liet hij ons weten dat zijn vader zou bellen met de voorzitster van het project, zijnde madame Saida en hij zou met de leerlingen bellen (want er zouden weer national exams zijn). Daarna zou zoon-lief ons bellen….’Tomorrow I will call you; this time I promise to call you’. Wij geloofden er echter geen snars van en dat was van onze gezichten af te lezen. Mohammed vervolgde lachend: ‘Yes, this is Africa’. Wij wisten genoeg….….…...’s Avonds troffen we enkele meiden van het project, die ons vertelden dat zij examens hadden en daarna vakantie. Wij houden er maar rekening mee dat onze ‘extra classes’ helemaal niet meer doorgaan.(En ik Dees maar lessen voorbereiden……………..). Alle meiden begonnen mij (Dees/een vrouw) op beide wangen te zoenen. Een man wordt niet gekust door vrouwen, dus Ben kreeg van alle jonge dames een hand.
En inderdaad…de dag erop (11 juni) bleef het beloofde telefoontje van Mohammed uit. Aangezien wij wilden weten waar we aan toe waren, belden wij maar weer.
Na diverse pogingen kregen we eindelijk Mohammed aan de lijn en liet hij weten dat hij uit hoofde van madame Saida kon zeggen dat wij konden stoppen, zowel met selling als met teaching. De leerlingen hadden na hun examens namelijk vakantie en dan gingen zij naar the mountains and the beach. Toen wij uitspraken dat wij teleurgesteld waren, begon Mohammed te lachen, maar goed…wij weten door onze ervaringen dat een Afrikaan begint te lachen als hij zich geen houding weet te geven. Hoe het ook zij: Het was dus een abrupt einde.
Als we bovenstaande teleurstellende ervaringen delen met beheerder Mohammed van onze accommodatie, heeft hij een zeer bijzondere verklaring: Men zou niet gewend zijn aan het fenomeen vrijwilligerswerk. Dat wij gratis werken wordt niet begrepen. Als wij geld hadden gevraagd, dan zou dit niet gebeurd zijn. Nou, nou, wat een conclusie van deze Mohammed (een zeer aardige man, maar met een ‘klein lampje’)….Wij kunnen alleen maar diep zuchten………
Gelukkig voeren we mooie gesprekken in ons onderkomen en we treffen daar ook bijzondere mensen. Zoals die ene keer dat ik in gesprek raakte met een gids uit Marrakech. Hij verzekerde mij dat ik niet de goede mensen had ontmoet in Chefchaouen en was er van overtuigd dat hij in Marrakech de juiste mensen voor ons zou weten te vinden. Attent, maar niet nodig………..
Zoals wellicht bekend hebben wij in al onze jaren wereldwijd nooit echt iets gemist en we trekken dan ook telkens weer de conclusie dat een mens - op de keper beschouwd - maar weinig nodig heeft. Als we al iets zouden missen, dan zijn het vaak hele simpele dingen, zoals bijvoorbeeld Ben die zijn jam of drop mist. Ons brood wordt meestal voorzien van de smeerkaas ‘la vache qui rit’. Na 8 maanden Marokko krijgen we zin in vleeswaren. Vooralsnog doen we het maar met ‘la vache qui rit’ die Ben inmiddels heeft omgedoopt tot ‘la vache qui pleure’…..….....hahaha!
Uit veiligheidsoverwegingen worden er camera’s opgehangen in onze accommodatie. Dat blijkt noodzakelijk te zijn.
Vanwege de radiatie proctitis van Ben (endeldarmontsteking veroorzaakt door de bestralingen) zijn we op zoek naar mogelijkheden. Op een gegeven moment ontdekten we de Proctos kliniek in Bilthoven en we besloten om de casus per mail voor te leggen. Wie weet…..……….? En hoera…Zeer snel ontvingen we bericht dat er zeker behandelopties zijn. Nou, dat is al mooi. De internist/MDL-arts in Nederland had laten weten dat een stoma eigenlijk de enige oplossing zou zijn. (En dat was absoluut geen optie voor Ben). Zo zie je maar weer….verder kijken loont….Als we in Nederland zijn, gaan we een verwijzing vragen bij huisarts of specialist en dan zullen we een afspraak gaan maken voor een eerste consult. Kijk maar eens op: www.proctoskliniek.nl
Op een gegeven moment vertelde beheerder Mohammed over veel voorkomende namen in Marokko. Verschillende namen beginnen met Abdel. Dit betekent God. Abdel kan dan bijvoorbeeld gevolgd worden door Majid (Abdel Majid), Kader (Abdel Kader) enz. Het blijkt dat er 100 Abdel varianten mogelijk zijn. Onze Mohammed van onze accommodatie begon al deze varianten spontaan uit zijn hoofd op te dreunen. Dit is natuurlijk al opmerkelijk te noemen, doch de eindconclusie van de beste man was verbazingwekkend en deed onze wenkbrauwen fronsen: Als je alle 100 namen uit je hoofd kunt reproduceren, dan kom je in het ….paradijs. En Mohammed begon te stralen. Hij gelooft dit echt. Hoe is het mogelijk? Hij is bloed serieus als hij dit soort dingen vertelt en vraagt onze uiterste aandacht: ‘Listen mister Ben, listen……..’
Op 14 juni troffen we een gezin in ons onderkomen, bestaande uit een Nederlandse man, getrouwd met een Marokkaanse vrouw en hun twee kinderen. Het was leuk om even in het Nederlands te kunnen praten en dan met name over de cultuurverschillen tussen Marokko en Nederland.
Als beheerder Foued op 15 juni de dienst van beheerder Mohammed heeft overgenomen, zien we Foued zenuwachtig en al bellend heen en weer lopen. Wat blijkt? De vrouw van de baas van onze accommodatie is overleden en Foued werd opgetrommeld om dingen te regelen. Niet alleen Foued, ook Mohammed bleek naar het huis van de baas te zijn gegaan. De toko in ons onderkomen Sevilla werd dan ook even tijdelijk bemand door de poetsdames.
Wij kregen vele varianten te horen als het gaat om de doodsoorzaak: De vrouw zou plotseling zijn overleden; de vrouw zou 3 jaar ziek zijn geweest (diabetes); de vrouw zou 8 jaar ziek zijn geweest. Overigens: Goede medische zorg is niet aanwezig in Marokko en slechts toegankelijk voor de ‘happy few’. Beheerder Foued liet weten: ‘Tout ce qui est incroyable est au Maroc’. Saillant detail: De baas heeft 4 vrouwen (gehad), waarvan er inmiddels 3 overleden zijn. Foued liet weten dat de baas 80 jaar is en zijn jongste vrouw zou 34 jaar zijn; hij trouwde deze vrouw toen zij pas 17 jaar was……..pffff……………..
En dan zien we een jongetje van een jaar of 10 op straat met een sleutelbos in de hand. Met de sleutels maakt hij een draaiende beweging richting passerende auto’s. Navraag leert dat deze knaap gasten werft voor de verhuur van een appartement. Bij succes krijgt hij tipgeld.
Ben is altijd wel in voor een geintje…….Toen hij sinasappels kocht, maakte hij een buiging, nam zijn pet af en zei tegen de verkoper in het stalletje: ‘Mon ami….hamdullilah’. Dit tot groot plezier van de markt koopman.
Scheiding van kerk en staat…..in Nederland heel normaal; in Marokko echter niet. Een voorbeeld maakt dit duidelijk: De Marokkaan in Marokko die tijdens de Ramadan zondigt als het gaat om eten of drinken overdag, wordt door de politie opgepakt en achter de tralies gezet. Vergelijk dit eens even met een moslim in Nederland tijdens de Ramadan…………..
Inefficiënt werken….Een bestelauto stopt om goederen af te leveren. De twee personen stappen uit en beginnen de laadruimte diverse keren uit te ruimen en vervolgens weer in te ruimen. Met andere woorden: De bestelling moet dus nog terplekke worden samengesteld. Bonnen worden geschreven en daarna vernietigd. Na een half uur vindt dan eindelijk de correcte aflevering plaats. Hier zijn dus 2 mensen een half uur mee bezig geweest. Over inefficiëntie gesproken…..
Leuke situatie als Ben nieuwe batterijen koopt voor de mobieltjes. Als Ben in het kleine winkeltje staat, komt plotseling de beheerder van onze accommodatie voorbij. Hij ziet Ben staan en loopt naar binnen. Vervolgens begint hij in het Arabisch tegen de man te praten. Ben begrijpt dat het over hem (Ben) gaat en maakt dan ook een geintje richting beheerder in de trant van: Hopelijk zeg je alleen maar goede dingen over mij…….. Er wordt een beetje gelachen, maar als Ben gaat afrekenen krijgt hij ongevraagd 10% korting. Dit is dus met dank aan de beheerder van ons onderkomen.
Chefchaouen is dorps, rustig, traditioneel, ons kent ons….Zo is de kapper de grote vriend van Ben geworden. Als wij hem tegenkomen, begroet hij ons altijd zeer uitbundig, lacht al zijn tanden bloot, blijft maar handen en schouderkloppen geven e.d. Als hem duidelijk wordt dat wij bijna gaan vertrekken, wil hij een foto hebben. Over de kapper gesproken….je struikelt hier over de herenkappers, maar als je een dameskapper of een pedicure nodig hebt, dan moet je goed zoeken. Uiteindelijk lukt dit natuurlijk ook.
Zomaar enkele weetjes: Een vrouw mag alleen geknipt worden door een vrouw, niet door een man. En in de pedicure ‘salon’/dameskapsalon, kreeg ik (Dees) weer een positieve opmerking over ‘mes yeux bleus’ en mocht Ben niet naar binnen komen: Interdit aux hommes…………………….
Iedereen kent Ben, maar Ben herkent niemand….....Mensen die hem maanden geleden hebben gesproken, knopen opnieuw een gesprek aan en zo’n hernieuwde kennismaking zorgt meestal niet voor een aha-erlebnis bij Ben.
Het is een bekend probleem dat uitgeprocedeerde asielzoekers in Nederland niet worden teruggenomen door de landen van herkomst. Een kamerlid in Nederland heeft nu voorgesteld om bijvoorbeeld bij de uitgeprocedeerde Marokkanen de volgende sanctie op te leggen: De koning van Marokko krijgt geen landingsrechten meer in Nederland. Een ietwat absurd voorstel van dit kamerlid.
De Marokkaanse minister voor de Mensenrechten zou gesignaleerd zijn in een nachtclub in Rabat en dat is ‘not done’ in de cultuur.
Volgens beheerder Foued is er een duidelijk verschil tussen moslims en ‘les Arabes’. Laatstgenoemden zouden geen woord houden….noir est blanc en blanc est noir…
En hij refereerde nog even aan de oude, invloedrijke en vreselijke man Raissouni waar de direkteur van onze talenschool een samenwerkingsverband mee was aangegaan, maar dat uiteindelijk niet bleek te werken. Werkelijk overal waar je komt en de naam Raissouni valt, trekken mensen de neus op. Foued ging wel erg ver door te zeggen: ‘Raissouni est Hitler mais sans une armée’….pfff….nou ja, dat zijn niet onze woorden……….
Wij hadden afgesproken op het project om nog een keer langs te komen om afscheid te nemen. Mohammed beloofde om te bellen en natuurlijk gebeurde dit weer niet. Een week voor vertrek hadden we nog steeds niets van hem vernomen. Dus belden we zelf maar weer. Blijkbaar had hij zijn telefoon aan zijn oude blinde vader Ahmed gegeven, aangezien laatstgenoemde de telefoon beantwoordde. Wij vroegen wanneer iedereen aanwezig zou zijn, zodat wij in één keer van allen afscheid konden nemen. Er werd afgesproken om op dinsdag 18 juni omstreeks 17.30 uur naar het project te komen. Wij zijn benieuwd!!! En jawel hoor….Slechts de twee blinden Ahmed en Abdel Majid waren aanwezig, verder was er niemand. Allerlei blablabla verhalen volgden weer: Abdel Kader werkte in het ziekenhuis en daarna ging hij thuis slapen; madame Saida was op school en Mohammed was ziek. Op onze vraag: ‘Nous pouvons revenir quand?’ werd geantwoord: Om 19.30 uur. Abdel Majid is aardig en zuchtte: ‘Des problèmes, c’est Maroc, c’est l’Afrique’ , doch wij hebben stellig de indruk dat Ahmed het spelletje ‘Nederlanders pesten’ leuk vindt…..
Maar…hoera….surprise, surprise….
Na even gewacht te hebben arriveerden dan uiteindelijk toch de baas Abdel Kader en de voorzitter, madame Saida. En hoewel niet iedereen aanwezig was, waren dit toch de belangrijkste personen van het project. Eindelijk konden we even samen van gedachten wisselen. Wij spraken uit dat wij het jammer hadden gevonden dat wij niets meer op het project hadden kunnen doen, noch tijdens de Ramadan, noch na de Ramadan. Ook lieten we weten dat wij niet konden begrijpen hoe madame Saida had kunnen zeggen dat wij na de Ramadan gewoon verder konden gaan op het project. Zij is notabene docente en moet toch weten dat er na de Ramadan examens en vakanties zijn? Of waren wij wellicht te kritisch geweest? Maar goed, wij waren nu gekomen om afscheid te nemen. Wij vertelden dat we op 24 juni Marokko zouden gaan verlaten en dat we onze ervaringen op het blindenproject per mail zouden toesturen. En wat gebeurde er? Wij waren met stomheid geslagen….De mensen trokken plotseling het boetekleed aan en lieten weten dat de dingen niet waren gelopen zoals had gemoeten. Volgens Abdel Kader lag dit ook aan het feit dat hij lange tijd afwezig was geweest, i.v.m. zijn bezoek aan Mekka. Zij verontschuldigden zich en madame Saida begon zelfs bijna te huilen. Er werden foto’s gemaakt; wij konden Abdel Kader vragen naar zijn ervaringen in Mekka (en het antwoord luidde: Hamdullilah); Abdel Kader beloofde per mail een verklaring toe te sturen, waaruit zou blijken dat wij voor OAPAM (het blindenproject) hadden gewerkt; wij lieten weten dat men het door ons aangeschaft lesmateriaal kon behouden enz. enz.
Toen ik (Dees) tenslotte een poncho wilde kopen, kreeg ik deze zomaar cadeau. Het belangrijkste voor ons was dat we het uiteindelijk toch op een positieve manier konden afronden. Tout est bien qui finit bien!!!
Nog enigszins hoteldebotel van de plotselinge wending, besloten we om even op een terras te gaan zitten. Aldaar raakten we in gesprek met enkele mensen die vertelden dat zij ons vaak hadden gezien. (O.a. met flyers uitdelen voor de talenschool). Toen we vertelden over de ervaringen met de oude Ali Raissouni, schrokken zij. Zij lieten weten dat wij pech hadden gehad om niet alleen de verkeerde mensen te treffen, doch ook om in Chefchaouen te zijn, waar men nog een beetje achterloopt in vergelijking met andere Marokkaanse plaatsen. Samen spraken we over de soms moeilijke Marokkaanse cultuur. Men liet ons weten: ‘Marokko zit vol met Raissouni’s’ en zij vervolgden: ‘Jullie weten meer over de Marokkaanse cultuur dan de gemiddelde Marokkaan’. Aangezien het gesprek zeer interessant was, kletste ik (Dees) honderduit en vergat bijna dat ik in het Frans sprak…..en dát is natuurlijk de juiste manier…Op het moment dat wij vertelden al sinds 2004 wereldwijde vrijwilligers te zijn, keken zij naar boven….Dieu vous le rendra…the reward will be in heaven…...ja, ja…..het is allemaal religie dat de klok slaat….
De laatste dagen worden een feit. Beheerder Mohammed van onze accommodatie vindt het vreselijk dat we gaan.
Hij is altijd wel in voor een grapje en liet weten: ‘I called the King and I asked permission for you to stay and that was no problem’, waarop wij reageerden met: ‘Okay, we had already the intention to buy room 104’…...hahaha!
Wij nemen afscheid van velen. In drie en een halve maand Chefchaouen hebben we weer veel mensen ontmoet. Iedereen vraagt of we nog eens terugkomen. Als we hier ontkennend op antwoorden, kijkt men sip. De apotheker vroeg zelfs ons emailadres……
De grote plas water in Vlissingen lonkt! Op 24 juni gaan we Marokko verlaten. Wij zullen per taxi van Chefchaouen naar Tanger gaan en vervolgens hebben wij de direkte avondvlucht Tanger-Amsterdam. Spannend of we ’s avonds nog de aansluitende trein naar Vlissingen kunnen halen. Inch’Allah………….De ‘ to do’- list Nederland is klaar, maar lonkt niet……
Dus bijna: ….Bye Marokko en hello Nederland…….!!!
Warme groet uit Chefchaouen,
Ben en Desirée
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley